今年暑期Trigo访问欧洲，参加了许多世界语活动，也为东湖世界语者馆淘到一批旧的世界语书刊。日前来访时就带来一些世界语文学刊物，借给国柱阅读。这类刊物，本来就不是时事新闻，没有时间性。它们的出版时间，不但不影响、反而更增加了我阅读时的兴趣。在1931年6月出版的一期《文学世界》上，国柱读到一段关于世界语版莱蒙托夫的名诗《恶魔》是如何出版的经过，很有趣味，特地打字抄录如下，与网权们分享：

Vasilij Nikolajevicx Devjatnin (1862-1938) estas unu el la plej malnovaj esp-istoj. Li estas samtempulo kaj fidela kunlaboranto de Zamenhof.

Antauxe li estis volapukisto. En 1891 li ekkonis Esperanton, kaj tuj farigxis gxia entuziasma adepto. Post unumonata studado li jam povis traduki la poemon de Lermontov: Angxelo. Gxi estis presita en la junia numero de la <Esperantisto>. De nun Devjatnin farigxis konstanta korespondanto, poste persona konato, kaj ankaux amiko de Zamenhof.

Devjatnin eldonis la grandan poemon de Lermontov: <Demono>. La eldono de tiu cxi poemo ne estis glata.

La interesajn komplikajxojn pri la eldono de la <Demono> jene rakontas Devjatnin mem:

以下的文字为Devjatnin原文自述：

Tradukinte gxin, mi volis gxin presigi en Vilno, sed la presisto bezonis la permeson de la cenzuro. Do, mi iris al la Vilna cenzuristo, por ke li trarigardu mian manuskripton, kaj donu la permeson. Sed li ne estis tro afabla kaj diris, ke li ne scias, kio, kaj en kia lingvo estas skribinta en mia manuskripto. Nun mi petis, ke li donu al mi la rifuzon skribe, kaj cxi tiun respondon kun la petskribo mi sendis al la Peterburga Centra Cenzura Komitato. Pasis ok monatoj, gxis mi, post longaj klopodoj de la tieaj esp-istoj, ricevis fine la petitan permeson, kun esperanta letero de nekonata Krivosx, kiu sciigis min, ke lin, kiel oficiston de la Centra Cenzuro, oni ordonis ellerni Esp-on, por ke li povu tralegi mian tradukon. Kaj la Vilna cenzuristo, transdoninte al mi cxi tiun skribon, ankaux ekinteresigxis, kaj petis min pri informoj. Tiamaniere, mia traduko de <Demono> akiris du adeptojn al Esperanto inter la oficistaro.

--- Literatura Mondo. Dua periodo, unua jaro, 6-a numero (Junio 1931). p.118

类似的故事，是否有中国版呢？似乎是有的。至少我们在上世纪五十年代学习世界语的这一代人中间，听说过“被派来学习世界语”的故事。这被派遣来学习世界语的人，因为是公务，所以可以在本单位报销所有的费用。而派遣单位也在有意无意间为中国培养了新的世界语学习者。当然，其起因是隐私，当事人是不会公开讲述的了。