Ĥorj kaj Kaliniĉ

El “Notoj de ĉasisto” de Ivan Turgenev

En januaro 1847 Nikolaj Nekrasov kaj Ivan Panajev reprenis de Pjotr Pletnjov la eldonadon de Sovremennik (Samtempulo). Jam en la unua kajero de la renovigita revuo (ĝin fondis Puŝkin en 1836) aperis “etnografia skizo” Ĥorj kaj Kaliniĉ, kiun Ivan Turgenev sendis al Nekrasov antaŭ sia forveturo eksterlanden. La neatendita sukceso de Ĥorj kaj Kaliniĉ instigis lin verki pliajn rakontojn pri la kampara vivo, kiuj en 1852 aperis libroforme kiel Notoj de ĉasisto. La Esperanta traduko aperis en La Ondo de Esperanto kaj en la Rusa Novelaro.

Kiu havis okazon veni el Bolĥova distrikto al Ĵizdra distrikto, tiun verŝajne mirigis akra diferenco inter la homa raso en la gubernio de Orjol kaj tiu en la gubernio de Kaluga. La orjola kampulo estas nealta, kun iom kurba dorso, malafabla, li rigardas malfideme, loĝas en aĉa tremol-ligna domo, servutas, ne okupiĝas pri komerco, manĝas malbone, surhavas bastoŝuojn. La kaluga kampulo pagas servutan renton, loĝas en vasta pura domo, li estas alta, rigardas kuraĝe kaj gaje, havas puran kaj blankan vizaĝon, vendas buteron kaj gudron, en festaj tagoj uzas botojn. Vilaĝo en la gubernio de Orjol (mi parolas pri ĝia orienta parto) kutime situas inter plugitaj kampoj, proksime al ravino pene transformita je malpura baraĵlago. Krom nemultaj salikoj, humile kliniĝantaj, kaj du-tri maldikaj betuloj, neniu arbo vidiĝas ĉirkaŭ la vilaĝo; domo premiĝas al domo, putra pajlo kovras tegmentojn... Sed la kalugan vilaĝon kutime ĉirkaŭas arbaro, la domoj staras pli libere kaj rekte, ilin kovras lignaj tabuloj; la pordegoj estas strikte fermeblaj, malantaŭaj bariloj ne estas falantaj, en ili mankas truoj bonvenigantaj ĉiun vagantan porkon. Ankaŭ por la ĉasantoj Kaluga gubernio estas pli bona. En Orjola gubernio la restaĵoj de arbaroj kaj arbustaroj malaperos jam post kvin jaroj, marĉoj tute mankas. Sed en Kaluga gubernio netuŝitaj arbaroj etendiĝas je verstocentoj, marĉoj — je verstodekoj; ankoraŭ ne malaperis la noblaj birdoj tetroj, nestas bonanimaj galinagegoj, klopodemaj perdrikoj per impetaj ekflugoj gajigas kaj timigas ĉasanton kaj hundon.

Ĉasante en Ĵizdra distrikto, en kamparo mi renkontiĝis kaj konatiĝis kun kaluga bienulo Polutikin, pasia ĉasanto kaj, sekve, bonega homo. Vere, li havis kelkajn mankojn: ekzemple, li svatiĝis je ĉiu riĉa fianĉino en la gubernio kaj, ricevinte rifuzon, li kun frakasita koro konfidis sian malfeliĉon al ĉiuj amikoj kaj konatoj; al la gepatroj de la fianĉinoj li daŭre sendis donace acidajn persikojn kaj aliajn fruktojn el sia ĝardeno; li ŝatis ripeti anekdoton, kiu ridigis neniun, kvankam s-ro Polutikin alte taksis ĝin; li laŭdis verkojn de Akim Naĥimov kaj novelon Pinna; li balbutis; li nomis sian hundon Astronomo; anstataŭ tamen li diris malgraŭ ke. Li establis en sia hejmo francan kuirarton, kies esenco, laŭ la koncepto de lia kuiristo, estis absoluta transformado de la natura gusto de ĉiu manĝaĵo: ĉe tiu lertulo viando gustis fiŝe, fiŝo gustis funge, makaronioj gustis pulve, sed neniu karoto povis trafi kaserolon sen akcepti formon de rombo aŭ trapezo. Escepte de ĉi tiuj nemultaj kaj sensignifaj mankoj, s-ro Polutikin estis, kiel jam dirite, bonega homo.

Jam en la unua tago de nia interkonatiĝo, s-ro Polutikin invitis min noktumi en sia hejmo.

— Ĝis mia hejmo estas kvin verstoj, — li aldonis, — malproksime por piedirado; ni venu komence al Ĥorj. (La leganto permesu al mi ne transdoni lian balbutadon.)

— Kio estas Ĥorj?

— Mia servutulo... Li loĝas proksime.

Ni ekiris al li. Meze de arbaro, sur ordigita kaj kulturita kampeto alte staris la soleca bieno de Ĥorj. Ĝi konsistis el kelkaj pinaj konstruaĵoj, kunligitaj per bariloj; antaŭ la ĉefa domo estis alero, apogita sur maldikaj stangoj. Ni eniris. Nin renkontis ĉirkaŭ dudekjara, alta kaj bela junulo.

— Ha, Fedja, ĉu Ĥorj estas hejme? — s-ro Polutikin demandis lin.

— Ne, Ĥorj forveturis urben, — la junulo respondis, ridetante kaj montrante vicon da neĝe blankaj dentoj. — Ĉu vi ordonos jungi por vi ĉaron?

— Jes, fraĉjo, ĉaron. Kaj alportu al ni kvason.

Ni eniris en la domon. Neniu suzdala pentraĵo makulis purajn trabajn murojn; en angulo antaŭ peza ikono kun arĝenta ornamaĵo lumis lucerno; tili-ligna tablo estis antaŭnelonge purigita per skrapado kaj lavita; inter la traboj kaj ĉe fenestroframoj nek vagis viglaj rufaj blatoj, nek kaŝiĝis melankoliaj nigraj. La junulo baldaŭ aperis kun granda blanka kruĉo, plena de bona kvaso, kun granda peco da tritika pano kaj dekduo da peklitaj kukumoj en ligna telero. Li metis la manĝaĵojn sur la tablon, apogis sin al la pordoframo kaj rigardis nin ridetante. Apenaŭ ni sukcesis finmanĝi, ĉaro frapetante venis al la perono. Ni eliris. Knabo ĉirkaŭ dekkvinjara, buklohara kaj ruĝvanga sidis sur la koĉera loko kaj pene retenis satan pigan ĉevalon. Ĉirkaŭ la ĉaro staris ses junaj granduloj tre similaj unu al la aliaj kaj al Fedja. “Ĉiuj estas idoj de Ĥorj!” — Polutikin rimarkigis. “Jes, ili ĉiuj estas Ĥorj- idoj, — reeĥis Fedja, kiu eliris post ni sur la peronon, — sed ankoraŭ ne ĉiuj Ĥorjidoj estas ĉi tie: Potap estas en arbaro, Sidor kun la maljuna Ĥorj forveturis urben... Atentu, Bazilĉjo, — li diris al la koĉero, — rapide veturu: ja la mastron vi veturigas. Nur sur tuberoj malrapidu: por ne malbonigi la ĉaron kaj por ne ĝeni la sinjoran ventron!” La aliaj Ĥorjidoj nur ridetis pri la ekstravagancaĵo de Fedja. “Levu Astronomon!” — solene krietis s-ro Polutikin. Fedja kun plezuro levis en la aeron afekte ridetantan hundon kaj metis ĝin sur la fundon de la ĉaro. Bazilĉjo frapis la ĉevalon per la kondukilo. Ni ekveturis. “Jen estas mia kontoro, — subite diris s-ro Polutikin, montrante negrandan malaltan domon, — ĉu vi volas eniri?” — “Jes”. — “Ĝi ne plu funkcias, — li klarigis, forlasante la ĉaron, — malgraŭ ke ĝi estas rigardinda”. La kontoro konsistis el du malplenaj ĉambroj. Unuokula maljuna gardisto venis el post la korto. “Saluton, Minjaiĉ, — diris s-ro Polutikin, — kie estas akvo?” La unuokula maljunulo foriris kaj tuj revenis kun botelo da akvo kaj du glasoj. “Gustumu, — diris al mi Polutikin, — ĝi estas bona akvo el fonto”. Ni trinkis po unu glaso, dum la maljunulo profunde riverencis. “Nu, ŝajne, nun ni povos ekveturi, — diris mia nova amiko. — En la kontoro mi iam vendis kvar hektarojn da arbaro al negocisto Alilujev tre bonpreze”. Ni sidiĝis en la ĉaron kaj post horduono venis en la korton de lia domo.

— Bonvolu diri, — mi demandis al Polutikin en la vespermanĝo, — kial Ĥorj loĝas aparte de la ceteraj servutuloj?

— Jen tial: li estas saĝa viro. Antaŭ ĉirkaŭ dudek kvin jaroj lia domo forbrulis; li venis al mia patro, jam forpasinta, kaj diris: “Permesu al mi, Nikolao Kuzmiĉ, ekloĝi en via arbaro ĉe la marĉo. Mi pagos al vi bonan servutan renton”. — “Kial vi volas ekloĝi sur marĉo?” — “Mi ja volas; sed vi, sinjoro Nikolao Kuzmiĉ, por neniu laboro uzu min kaj fiksu la renton laŭ via deziro”. — “Kvindek rubloj jare!” — “Mi konsentas”. — “Nur sen ŝuldoj, sciu!” — “Kompreneble, sen ŝuldoj...” Kaj li ekloĝis sur la marĉo. Ekde tiam oni nomas lin Ĥorj.

— Ĉu li riĉiĝis? — mi demandis.

— Jes, li riĉiĝis. Nun li pagas al mi kiel servutan renton cent arĝentajn rublojn, sed mi verŝajne altigos la pagon. Mi jam pli ol unu fojon diris: “Elaĉetu vin el la servuteco, Ĥorj, elaĉetu!..” Sed li, diablo, certigas min, ke li ne havas monon. Sed ne estas tiel!..

Sekvatage tuj post la temanĝo ni iris ĉasi. Veturante en la vilaĝo, s-ro Polutikin ordonis al la koĉero halti apud malalta domo kaj laŭte kriis: “Kaliniĉ!” — “Tuj, patro, tuj, — aŭdiĝis voĉo en la korto, — mi ligas bastoŝuon”. Ni ekveturis malrapide; post la vilaĝo nin atingis ĉirkaŭ kvardekjara viro, alta, maldika, kun negranda kapo klinita malantaŭen. Li estis Kaliniĉ. Lia bonkora malhela vizaĝo, kelkloke variolmarkita, tuj plaĉis al mi. Kaliniĉ (tion mi eksciis poste) ĉiutage iras kun la mastro al ĉasado, portas lian sakon, foje ankaŭ la pafilon, rimarkas kie alteriĝis birdo, trovas akvon, plukas fragojn, konstruas branĉokabanon, kuras por droŝko. S-ro Polutikin sen li ne povis fari eĉ unu paŝon. Kaliniĉ estis homo gaja, mildkaraktera, li senĉese kantis duonvoĉe, senzorge rigardis ĉiuflanken, iomete nazparolis; ridetante li duonfermis siajn helbluajn okulojn kaj ofte tuŝis per mano sian maldensan kaprobarbon. Li paŝis ne rapide, sed per grandaj paŝoj, iom apogante sin sur longa kaj maldika bastono. Dumtage li kelkfoje alparolis min, servis min sen servileco, sed la mastron li vartis kiel infanon. Kiam netolerebla tagmeza varmego igis nin serĉi kaŝejon, li venigis nin al sia abelejo en profundo de arbaro. Kaliniĉ malfermis la pordon de dometo, en kiu pendis multaj faskoj da sekaj aromaj herboj, li kuŝigis nin sur freŝan fojnon, sed mem metis sur la kapon ion similan al sako kun reto, prenis tranĉilon, poton kaj brulŝtipon kaj iris al la abelejo por tranĉi al ni mielĉelaron. Ni posttrinkis diafanan varman mielon per akvo el fonto kaj ekdormis akompanate de monotona zumado de abeloj kaj babilema balbutado de folioj.

Facila ventoblovo vekis min... Mi malfermis la okulojn kaj ekvidis Kaliniĉon: li sidis sur la sojlo de la duonmalfermita pordo kaj per tranĉilo faris lignan kuleron. Mi longe admiris lian vizaĝon, mildan kaj helan kiel la vespera ĉielo. Ankaŭ s-ro Polutikin vekiĝis. Ni ne tuj leviĝis. Estis agrable post la longa irado kaj profunda dormo senmove kuŝi sur la fojno: la korpo senforte etendiĝas kaj ripozas, la vizaĝo iom ardas, dolĉa pigro fermas la okulojn. Fine ni leviĝis kaj denove vagis ĝis la vespero. En la vespermanĝo mi denove ekparolis pri Ĥorj kaj Kaliniĉ. “Kaliniĉ estas bona kampulo, — s-ro Polutikin diris al mi, — diligenta kaj servema kampulo, malgraŭ ke li ne povas bone vivteni sin: mi ĉiam lin forlogas. Ĉiutage li iras kun mi dum la ĉasado. Kia povas esti mastrumado, — juĝu mem”. Mi konsentis kun li kaj ni kuŝiĝis dormi.

Sekvatage s-ro Polutikin estis devigita veturi en la urbon pro proceso kontraŭ najbaro Piĉukov. Piĉukov plugis pecon de lia tero kaj sur tiu terpeco vergis lian kampulinon. Mi iris ĉasi sola kaj antaŭ la vespero mi venis al Ĥorj. Sur la sojlo de la domo min renkontis maljunulo — kalva, malalta, larĝaŝultra kaj fortika — Ĥorj mem. Mi rigardis lin kun scivolemo. Lia vizaĝo memorigis tiun de Sokrato: la sama alta tubera frunto, la samaj malgrandaj okuletoj, la sama plata nazo. Ni eniris en la domon. Fedja alportis al mi lakton kaj sekalan panon. Ĥorj sidiĝis sur benkon kaj, trankvile mankaresante sian buklan barbon, ekparolis kun mi. Li ŝajne sentis sian dignon, malrapide parolis kaj moviĝis, de tempo al tempo ridetis sub siaj longaj lipharoj.

Mi kaj li interparolis pri semado, pri rikolto, pri kamparana vivo... Li ĉiam kvazaŭ konsentis kun mi, sed poste mi hontis kaj sentis, ke mi parolis malĝuste... Tiel strange rezultis. Ĥorj foje esprimis sin komplike, verŝajne pro singardemo... Jen ekzemplo el nia interparolo:

— Aŭdu, Ĥorj, — mi diris al li, — kial vi ne deziras elaĉeti vin de la mastro?

— Por kio mi elaĉetu min? Nun mi konas mian mastron kaj mian pagon... Nia mastro estas bona.

— Sed en libero estas pli bone, — mi rimarkis.

Ĥorj rigardis min deflanke.

— Certe, — li diris.

— Sed kial vi ne elaĉetas vin?

Ĥorj balancis la kapon.

— Per kio mi, patro, elaĉetu min?

— Nu, karulo, ne elpensu...

— Trafos Ĥorj inter liberajn homojn, — li daŭrigis duonvoĉe, kvazaŭ por si mem, — kaj ĉiu senbarbulo estos estro de Ĥorj.

— Ankaŭ vi forrazu la barbon.

— Kio estas barbo, barbo estas kiel herbo: oni povas falĉi ĝin.

— Kaj do?

— Sed Ĥorj ja tuj iĝos komercisto; la komercistoj havas bonan vivon, kaj ankaŭ ili havas barbojn.

— Sed ja ankaŭ vi komercas, ĉu ne? — mi demandis lin.

— Ni vendas po iomete buteron kaj gudron... Ĉu vi, sinjoro, ordonos jungi ĉaron por vi?

“Vi estas prudenta kaj ne babilema”, — mi pensis kaj diris:

— Ne, mi ne bezonas ĉaron; mi morgaŭ promenos ĉirkaŭ via bieno; kaj se vi permesos, mi noktumos en via fojnotenejo.

— Estu bonvena. Ĉu oportune estos por vi en la tenejo? Mi ordonos al la virinoj meti littukon kaj kusenon. Hej, virinoj! — li kriis ekstarinte, — ĉi tien, virinoj!.. Fedja, iru kun ili. Ja virinoj estas malsaĝa popolo.

Post kvarona horo Fedja kun lanterno akompanis min en la tenejon. Mi ĵetis min sur la bonodoran fojnon, mia hundo bule volviĝis apud miaj piedoj; Fedja deziris al mi bonan nokton, la pordo knaris kaj batfermiĝis. Mi sufiĉe longe ne povis ekdormi. Bovino venis al la pordo, brue spiris dufoje, la hundo kun digno murmuris al ĝi; porko preteriris, heziteme gruntante; ie proksime ĉevalo komencis maĉi fojnon kaj snufi... fine, mi ekdormis.