.gif)
FAJRON SENTAS MI INTERNE
Originala romano
Anta^uparolo al la reta versio
Estante 23-jarulo, mi verkis en septembro 1989 malgrandan
Esperanto-romanon. Mi dissendis ^gin al kelkaj konataj
esperantistoj kaj Esperanto-eldonejoj kaj ricevis abundon da
afablaj reagoj. Herbert Mayer, la estro de la tiutempe ankora^u
sufi^ce nova eldonejo "Pro Esperanto", deklaris sin preta eldoni
la verkon, tamen preferante ^san^gi ^gian originan titolon
"Inter aliuloj" al "Fajron sentas mi interne".
La libro aperis en a^ugusto 1990 kaj tuj trovis sufi^ce grandan
resonon inter la esperantistaro, pri kio atestas anka^u recenzoj
en ^cirka^u 10 Esperanto-gazetoj (i.a. Esperanto, La Gazeto,
Bulgara Esperantisto, Koncize, La eta gazeto, Hungara Vivo,
Esperanto in Baden-Wuerttemberg). Eltira^joj aperis en Kontakto
kaj la legolibro "Ek al leg'". La a^utoron atingis pluraj centoj
da opiniesprimoj de legantoj el pli ol 20 landoj.
Tamen intertempe la romaneto certagrade forgesi^gis kaj malbone
vendi^gas. Kun la permeso de la eldonisto Herbert Mayer mi nun
aperigas ^gin en la reto kaj esperas, ke tiamaniere ^gi trovos
kelkajn pliajn legantojn.
La 97-pa^ga romano da^ure haveblas por ATS 111,- ^ce Pro
Esperanto, Postfach 28, A-1014 Wien a^u por NLG 18,- ^ce la
libroservo de UEA.
Wiesbaden, la 20an de marto 1996
Ulrich Matthias
(Ulrich Matthias, Kraehenweg 7, D-65199 Wiesbaden, retadresoj
<umatthia@ix.urz.uni-heidelberg.de>, <matthias@math-inst.hu>
- amba^u malofte legataj)
*********************************************************************
Anta^uparolo
Ne tiom ofte oni a^udacas malferme paroli pri la internaj problemoj
de la propra komplika personeco, sincere esprimi sin, malkovri en si la homon
- tiun, kiu bezonas amon kaj kiu kapablas ami.
Tradicie, la indeco de la malferma eldiro estas pridubata pli ofte
(ver^sajne pro la edukado) inter pli a^gaj homoj a^u, pli ^guste -
inter la a^gaj mense. En la verkaro de William Auld ni trovas la koncernan respondon
al la similaj skeptikuloj:
La^u mi, en ^ciuj teranguloj
nin junaj homoj regi devas;
se l' kriterion ni mallevas,
ni vendas nin al homaj puloj.
�
Nenio estas pli bela ol esti juna... kaj... paroli Esperanton, asertas
Manfred, la ^cefa heroo de la romano. Mi esperas, ke tiu altnivela
internacia interkompreni^go... iam fari^gos memkomprenebla afero por la tuta
homaro... Definitive, tiam aperos la ebleco pli profunde ekkoni la
problemaron de homo el ie ajn malproksime situanta lando, same kiel mi,
dank' al hazarda bon^sanco dum Esperanta voja^go tra FRG, havis la
eblecon legi la manuskripton de tiu ^ci libro, kies enhavo senprokraste ekde
la komenco ^gis la fino firme absorbis mian atenton per la kolora gamo de
ri^caj traviva^joj, el kiuj multaj respegulas biografiajn spertojn de la a^utoro.
Evidente anka^u pro tio la romano sonas nature kaj konvinkige, la
esprimplenaj bildoj, intensigitaj per la specifeco de akri^ginta junula
mondpercepto figure prezentas la aspiron al reciproka tenera korinklino
kontraste kun nesentemo kaj indiferenteco. Mi pensas, ke anka^u multaj
aliaj homoj ne ^ciam estas feli^caj, kaj ke mi eble ne estas la sola homo, kiu
neniam konis iun, kiu lin komprenis..., skribas la ^cefa heroo en sia
artikolo, kiu aperas en la lernejana gazeto sub la titolo "Inter aliuloj".
Granda mistero estas aliuloj
...
Mi vagas inter ili kvaza^u certa
pri mi, pri ili, pri la universo -
ekstere vigla kaj la^u^sajne lerta,
dum efektive temas pri l' inverso.
...
^Cu ili spertas, kiel mi, scivolon
^cu ili sin komprenas reciproke?
En gloron ili trafas a^u izolon?
...
^Guste tiu ^ci suferiga sento de izoleco kaj la strebo tamen
kompreni ^ci misterajn aliulojn (W.A.) inspiris la rakontiston delikate
observi la scenojn el ^ciutaga vivo kaj instigis lin vidigi siajn ka^sitajn
tendencojn almena^u pere de la supre menciita gazeto. "Mi ne plu estos
sola, sed inter amikoj", pensas li, esperante je profundaj ^san^goj en sia
vivo post la apero de la artikolo.
Kun psikologia analizemo la a^utoro prikonsideras ekzistantajn
malfacila^jojn en la interhomaj rilatoj kaj trovas, ke unuaj ofte konsekvencas
el la dama^goj, rezultintaj de edukado. "Iom post iom mi abomenis ^cian
psikan kaj fizikan perforton", definitive pritaksas li la edukmanieron "helpe
de knuto kaj kuko": "Necesas prilumigi suferitajn kruela^jojn, kiujn hodia^u
multaj homoj rigardas same senkritike kiel iame la fa^sismon". Ja subteno
de tiraneco en vasta senco estas siavice ligita kun la konduto kaj edukaj
metodoj en la esence pli mallar^ga medio: Apogantoj de naziismo ne kapablas
respekti homajn rajtojn anka^u en sia familio, strebante subpremi la aliecojn
de aliaj, kvankam tio, kiel ni povas konkludi el la libro, ne gvidas al la familia
bonfarto, sed male, elvokas nur la frustran malkontenton pro la maleblo
realigi siajn ideojn, senefektan reziston kontra^u la severa rigora realeco.
"Vidu, pa^cjo, jen la viro, kiun vi deziris...", legas ni frazon plenan de
seniluzii^go, kiel kulminon de la malbon^sanca sorto. "...Mi sentas la
fre^sigan efikon de larmoj dis^smiritaj en la viza^go..." - "...Ja tiel
mistera estas la lando de larmoj...", skribis Saint-Exup'ery en sia libro
"La Eta Princo". Kiam soleco aperos en gor^g' kiel bulo, la mondo ne
^sajnas esti "plena de ^gojo... mi ne vidas la ^gojon. ^Cirka^u mi nur
malhelo, malpleno kaj silento..."
- Sed kie estas la homoj? - rememoras mi la demandon de la Eta
Princo. - Oni estas iom soleca en la dezerto.
- Oni estas soleca anka^u inter la homoj, - sekvis respondo.
La rakontisto, certe, klare konscias, ke krom tiuj ^ci subjektivaj
ekzistas anka^u pli ^generalaj psikaj ka^uzoj de interhomaj barieroj. Moraro,
tradiciaj reguloj kaj kutimaj limoj en la konduto, fleksemo a^u rigideco,
mentaleco kaj multo alia anka^u ludas en tio sian rolon: "Iom post iom mi
komprenis, ke en Esperantujo la homoj ne estas tiom malvarmaj... Ver^sajne
en multaj landoj la homoj ^generale pli emas tu^si, karesi kaj kisi unu la alian
ol en FRG..."
Ne ^ciam estas tiom sensencaj la similaj "simplaj gestoj de
afableco". "...kiam ni adia^uas... per bela amba^uflanka rideto, mi denove
estas ege feli^ca..." - konstatas la rakontisto. Li rimarkigas: "Iu magia,
malica forto devigas min denove ser^ci viza^gojn por rigardi, rideti al ili".
^Cio ^ci igas nin enpensi^gi pri tio, ke kompatemo kaj kunsentemo
estas pli humanaj ol senanima senrespondeca ignorado, pli preferinda estas
paco ol militoj kaj agresemo. En tiu rilato pri la pliboni^go de la mondo kaj pri
sia la^uebla kontribuo al tio pensas la ^cefa heroo en sia filozofiumado pri la
viva senco: "...Sed, se la mondo estus malbona, mi devus ^sangi ^gin. Mi
do estus bezonata, mia vivo havus sencon, mi do devos pluvivi..."
Kaj, kvankam la vivo ne ofertas momente multe da ^gojo por li, la
romano pu^sas nin al la penso, ke anka^u tiuj homoj, tamen, povas esti ege
feli^caj, ^car (eble e^c iom nekonscie) ili posedas en sia destino pli da
^sancoj por vivsperti^gi kaj pli ri^ci^gi spirite: Ilia, ^sajne, neevitebla malgajo,
alkutimi^go al la soleco pli valorigas por ili la internan mondon de homo, la
altajn ecojn kompare kun materiaj, fizikaj valora^joj, pli ebligas riveli siajn
talentojn kaj kapablecojn, ja la^u la resumoj de psikologoj kaj multaj vivaj
ekzemploj la kondi^coj pasigi la tempon sola tre favorigas la evoluon de la
kreaj kapabloj. Ili akiras tiun specialan staton de la animo, kiu ebligas
elekstere enrigardi en la ^cirka^uan mondon, pli signife eksenti la fluktuadon
kaj neripeteblon de ^ciu viva momento, fulmrapidan kuron de la nuntempo en
la senlima senefemera eterneco. Kaj, kvankam tiuj homoj kelkfoje kun
beda^uro konstatas, ke nokte ofte anstata^u dormi ili multe pensadas, tamen
ja estas konate, ke "la strigo de la sa^geco elflugas nokte" kaj nobla alta
melankolio - unu el la integraj konsistantoj de viva ekvilibro - impulsas al la
klari^go de pensoj, al la revelacio. Tio ^germigas ^ce ni la esperon, ke la
abismo disiganta ilin de aliaj ne etendi^gas fatale, la angorajn nubojn eblas
forblovi spite al la sorto per la fervoro kaj forta volo, kaj ke en vivaj
krepuskoj ili sendube havas ^sancon por admiri magian ^gojigan supreniron.
Kun fajrero de espero al la prospero en la vivoflamo ekludu la melodio de
harmonio en iliaj animoj, kie neniam estingi^gu "interna fajro"!
La titolo de la libro tuj alproksimigas nin al ^gia esenca kerno, kiu
transcende revoki^gas en niaj koroj dank' al kredindaj faktoj kaj belaj
fantazioj, libere fluantaj helpe de la klara kaj a^udaca lingva^jo. Impresas
anka^u la amplekso de la temaro, kiu komence povas ^sajni specife modera,
sed dank' al metaforo oni rimarkas, ke transe de la legeblaj limoj estas
�starigitaj multegaj pliaj gravaj kaj eterne pridiskutataj demandoj.
Dank' al Esperanto la rakontisto havas multajn kontaktojn, kaj kun
admirinda kompreno, vekante eksterordinaran intereson ^ce la leganto,
a^utentike priskribas anka^u la etosojn de diversaj internaciaj junularaj
renkonti^goj, siajn spertojn pri eksterlandaj voja^goj.
Homojn, kiuj ^satus pli subtile ekkoni ne nur landojn, forajn kaj
ekzotikajn, sed anka^u la proksimajn, ^ciam e^c preska^u apude situantajn
misterajn "insulojn" de enigma kaj unika homa animo, atendas vere
kortu^sa kaj pensinstiga "voja^go" en la mirinda plureco de homaj
individuoj.
Elena Zaja
Originala romano
Anta^uparolo al la reta versio
Estante 23-jarulo, mi verkis en septembro 1989 malgrandan
Esperanto-romanon. Mi dissendis ^gin al kelkaj konataj
esperantistoj kaj Esperanto-eldonejoj kaj ricevis abundon da
afablaj reagoj. Herbert Mayer, la estro de la tiutempe ankora^u
sufi^ce nova eldonejo "Pro Esperanto", deklaris sin preta eldoni
la verkon, tamen preferante ^san^gi ^gian originan titolon
"Inter aliuloj" al "Fajron sentas mi interne".
La libro aperis en a^ugusto 1990 kaj tuj trovis sufi^ce grandan
resonon inter la esperantistaro, pri kio atestas anka^u recenzoj
en ^cirka^u 10 Esperanto-gazetoj (i.a. Esperanto, La Gazeto,
Bulgara Esperantisto, Koncize, La eta gazeto, Hungara Vivo,
Esperanto in Baden-Wuerttemberg). Eltira^joj aperis en Kontakto
kaj la legolibro "Ek al leg'". La a^utoron atingis pluraj centoj
da opiniesprimoj de legantoj el pli ol 20 landoj.
Tamen intertempe la romaneto certagrade forgesi^gis kaj malbone
vendi^gas. Kun la permeso de la eldonisto Herbert Mayer mi nun
aperigas ^gin en la reto kaj esperas, ke tiamaniere ^gi trovos
kelkajn pliajn legantojn.
La 97-pa^ga romano da^ure haveblas por ATS 111,- ^ce Pro
Esperanto, Postfach 28, A-1014 Wien a^u por NLG 18,- ^ce la
libroservo de UEA.
Wiesbaden, la 20an de marto 1996
Ulrich Matthias
(Ulrich Matthias, Kraehenweg 7, D-65199 Wiesbaden, retadresoj
<umatthia@ix.urz.uni-heidelberg.de>, <matthias@math-inst.hu>
- amba^u malofte legataj)
*********************************************************************
Anta^uparolo
Ne tiom ofte oni a^udacas malferme paroli pri la internaj problemoj
de la propra komplika personeco, sincere esprimi sin, malkovri en si la homon
- tiun, kiu bezonas amon kaj kiu kapablas ami.
Tradicie, la indeco de la malferma eldiro estas pridubata pli ofte
(ver^sajne pro la edukado) inter pli a^gaj homoj a^u, pli ^guste -
inter la a^gaj mense. En la verkaro de William Auld ni trovas la koncernan respondon
al la similaj skeptikuloj:
La^u mi, en ^ciuj teranguloj
nin junaj homoj regi devas;
se l' kriterion ni mallevas,
ni vendas nin al homaj puloj.
�
Nenio estas pli bela ol esti juna... kaj... paroli Esperanton, asertas
Manfred, la ^cefa heroo de la romano. Mi esperas, ke tiu altnivela
internacia interkompreni^go... iam fari^gos memkomprenebla afero por la tuta
homaro... Definitive, tiam aperos la ebleco pli profunde ekkoni la
problemaron de homo el ie ajn malproksime situanta lando, same kiel mi,
dank' al hazarda bon^sanco dum Esperanta voja^go tra FRG, havis la
eblecon legi la manuskripton de tiu ^ci libro, kies enhavo senprokraste ekde
la komenco ^gis la fino firme absorbis mian atenton per la kolora gamo de
ri^caj traviva^joj, el kiuj multaj respegulas biografiajn spertojn de la a^utoro.
Evidente anka^u pro tio la romano sonas nature kaj konvinkige, la
esprimplenaj bildoj, intensigitaj per la specifeco de akri^ginta junula
mondpercepto figure prezentas la aspiron al reciproka tenera korinklino
kontraste kun nesentemo kaj indiferenteco. Mi pensas, ke anka^u multaj
aliaj homoj ne ^ciam estas feli^caj, kaj ke mi eble ne estas la sola homo, kiu
neniam konis iun, kiu lin komprenis..., skribas la ^cefa heroo en sia
artikolo, kiu aperas en la lernejana gazeto sub la titolo "Inter aliuloj".
Granda mistero estas aliuloj
...
Mi vagas inter ili kvaza^u certa
pri mi, pri ili, pri la universo -
ekstere vigla kaj la^u^sajne lerta,
dum efektive temas pri l' inverso.
...
^Cu ili spertas, kiel mi, scivolon
^cu ili sin komprenas reciproke?
En gloron ili trafas a^u izolon?
...
^Guste tiu ^ci suferiga sento de izoleco kaj la strebo tamen
kompreni ^ci misterajn aliulojn (W.A.) inspiris la rakontiston delikate
observi la scenojn el ^ciutaga vivo kaj instigis lin vidigi siajn ka^sitajn
tendencojn almena^u pere de la supre menciita gazeto. "Mi ne plu estos
sola, sed inter amikoj", pensas li, esperante je profundaj ^san^goj en sia
vivo post la apero de la artikolo.
Kun psikologia analizemo la a^utoro prikonsideras ekzistantajn
malfacila^jojn en la interhomaj rilatoj kaj trovas, ke unuaj ofte konsekvencas
el la dama^goj, rezultintaj de edukado. "Iom post iom mi abomenis ^cian
psikan kaj fizikan perforton", definitive pritaksas li la edukmanieron "helpe
de knuto kaj kuko": "Necesas prilumigi suferitajn kruela^jojn, kiujn hodia^u
multaj homoj rigardas same senkritike kiel iame la fa^sismon". Ja subteno
de tiraneco en vasta senco estas siavice ligita kun la konduto kaj edukaj
metodoj en la esence pli mallar^ga medio: Apogantoj de naziismo ne kapablas
respekti homajn rajtojn anka^u en sia familio, strebante subpremi la aliecojn
de aliaj, kvankam tio, kiel ni povas konkludi el la libro, ne gvidas al la familia
bonfarto, sed male, elvokas nur la frustran malkontenton pro la maleblo
realigi siajn ideojn, senefektan reziston kontra^u la severa rigora realeco.
"Vidu, pa^cjo, jen la viro, kiun vi deziris...", legas ni frazon plenan de
seniluzii^go, kiel kulminon de la malbon^sanca sorto. "...Mi sentas la
fre^sigan efikon de larmoj dis^smiritaj en la viza^go..." - "...Ja tiel
mistera estas la lando de larmoj...", skribis Saint-Exup'ery en sia libro
"La Eta Princo". Kiam soleco aperos en gor^g' kiel bulo, la mondo ne
^sajnas esti "plena de ^gojo... mi ne vidas la ^gojon. ^Cirka^u mi nur
malhelo, malpleno kaj silento..."
- Sed kie estas la homoj? - rememoras mi la demandon de la Eta
Princo. - Oni estas iom soleca en la dezerto.
- Oni estas soleca anka^u inter la homoj, - sekvis respondo.
La rakontisto, certe, klare konscias, ke krom tiuj ^ci subjektivaj
ekzistas anka^u pli ^generalaj psikaj ka^uzoj de interhomaj barieroj. Moraro,
tradiciaj reguloj kaj kutimaj limoj en la konduto, fleksemo a^u rigideco,
mentaleco kaj multo alia anka^u ludas en tio sian rolon: "Iom post iom mi
komprenis, ke en Esperantujo la homoj ne estas tiom malvarmaj... Ver^sajne
en multaj landoj la homoj ^generale pli emas tu^si, karesi kaj kisi unu la alian
ol en FRG..."
Ne ^ciam estas tiom sensencaj la similaj "simplaj gestoj de
afableco". "...kiam ni adia^uas... per bela amba^uflanka rideto, mi denove
estas ege feli^ca..." - konstatas la rakontisto. Li rimarkigas: "Iu magia,
malica forto devigas min denove ser^ci viza^gojn por rigardi, rideti al ili".
^Cio ^ci igas nin enpensi^gi pri tio, ke kompatemo kaj kunsentemo
estas pli humanaj ol senanima senrespondeca ignorado, pli preferinda estas
paco ol militoj kaj agresemo. En tiu rilato pri la pliboni^go de la mondo kaj pri
sia la^uebla kontribuo al tio pensas la ^cefa heroo en sia filozofiumado pri la
viva senco: "...Sed, se la mondo estus malbona, mi devus ^sangi ^gin. Mi
do estus bezonata, mia vivo havus sencon, mi do devos pluvivi..."
Kaj, kvankam la vivo ne ofertas momente multe da ^gojo por li, la
romano pu^sas nin al la penso, ke anka^u tiuj homoj, tamen, povas esti ege
feli^caj, ^car (eble e^c iom nekonscie) ili posedas en sia destino pli da
^sancoj por vivsperti^gi kaj pli ri^ci^gi spirite: Ilia, ^sajne, neevitebla malgajo,
alkutimi^go al la soleco pli valorigas por ili la internan mondon de homo, la
altajn ecojn kompare kun materiaj, fizikaj valora^joj, pli ebligas riveli siajn
talentojn kaj kapablecojn, ja la^u la resumoj de psikologoj kaj multaj vivaj
ekzemploj la kondi^coj pasigi la tempon sola tre favorigas la evoluon de la
kreaj kapabloj. Ili akiras tiun specialan staton de la animo, kiu ebligas
elekstere enrigardi en la ^cirka^uan mondon, pli signife eksenti la fluktuadon
kaj neripeteblon de ^ciu viva momento, fulmrapidan kuron de la nuntempo en
la senlima senefemera eterneco. Kaj, kvankam tiuj homoj kelkfoje kun
beda^uro konstatas, ke nokte ofte anstata^u dormi ili multe pensadas, tamen
ja estas konate, ke "la strigo de la sa^geco elflugas nokte" kaj nobla alta
melankolio - unu el la integraj konsistantoj de viva ekvilibro - impulsas al la
klari^go de pensoj, al la revelacio. Tio ^germigas ^ce ni la esperon, ke la
abismo disiganta ilin de aliaj ne etendi^gas fatale, la angorajn nubojn eblas
forblovi spite al la sorto per la fervoro kaj forta volo, kaj ke en vivaj
krepuskoj ili sendube havas ^sancon por admiri magian ^gojigan supreniron.
Kun fajrero de espero al la prospero en la vivoflamo ekludu la melodio de
harmonio en iliaj animoj, kie neniam estingi^gu "interna fajro"!
La titolo de la libro tuj alproksimigas nin al ^gia esenca kerno, kiu
transcende revoki^gas en niaj koroj dank' al kredindaj faktoj kaj belaj
fantazioj, libere fluantaj helpe de la klara kaj a^udaca lingva^jo. Impresas
anka^u la amplekso de la temaro, kiu komence povas ^sajni specife modera,
sed dank' al metaforo oni rimarkas, ke transe de la legeblaj limoj estas
�starigitaj multegaj pliaj gravaj kaj eterne pridiskutataj demandoj.
Dank' al Esperanto la rakontisto havas multajn kontaktojn, kaj kun
admirinda kompreno, vekante eksterordinaran intereson ^ce la leganto,
a^utentike priskribas anka^u la etosojn de diversaj internaciaj junularaj
renkonti^goj, siajn spertojn pri eksterlandaj voja^goj.
Homojn, kiuj ^satus pli subtile ekkoni ne nur landojn, forajn kaj
ekzotikajn, sed anka^u la proksimajn, ^ciam e^c preska^u apude situantajn
misterajn "insulojn" de enigma kaj unika homa animo, atendas vere
kortu^sa kaj pensinstiga "voja^go" en la mirinda plureco de homaj
individuoj.
Elena Zaja
