Tiamaniere mi jam bone komprenis, kiel efektive statas ankaux en cxehxoslovakio, kiam en 1959 mi estis invitita de tiea Kultur-Ministerio, por ke mi instruu kiel lektoro la japanan lingvon en Karel-Universitato en Prago, prestigxa samkiel Tokia Universitato en Japanio. Sed kial la cxehxoslovaka Kultur-Ministerio elektis por tiu tasko gxuste min? vizitu gxin. Sed kial la cxehxoslovka Kultur-Ministrio invitis por plenumi tiun taskon gxuste min ? Jen, mallonge, kial.
就这样，当1959年捷克的文化部邀请我去布拉格Karel卡勒尔大学（这所大学在捷克就像东京大学在日本那么有名）去作日语讲师时，我对捷克斯洛伐克的真实情况已经了然于心。可是捷克的文化部为什么偏偏选中我去完成这项任务？为什么偏偏选中我去访问捷克呢？长话短说，是这样的。

   Ankaux tio rilatas Esperanton. Post la milito mi korespondis ankaux kun cxina esperantisto nomata Zhan Hongfan（張閎凡）, kiu sin nomis simple Honfan. Kaj kune kun mia unua letero mi sendis al li noveleton “Cxevalo” de komunista verkisto laborist-devena TOKUNAGA Sunao（徳永直）,kiun mi prove esperantigis. Montrigxis, ke li korespondadas kun slovaka jxurnalisto Imrich Zalupsky（イムリフ?ザールプスキー）, kiu estante redaktoro de slovaka taggazeto “Práca (Laboro) aktive utiligis Esperanton por gxi. Do Honfan sendis al Záaxlupsky mian esperantan tradukon de “Cxevalo”,kiun li tajpkopiis. Nature gxi estis por li plene bonvena, cxar gxi vivece priskribas cxiutagan vivon de japanaj laboristoj, preskaux tute ne konatan en Slovakio.
这也和世界语有关。战后我也与一位中国世界语者张闳凡通信，他自称闳凡。我在第一封信里把我试着世译的一篇德永直的小说《马》寄给了他。德永直是工人出身的komunista作家。闳凡同时与斯洛伐克的一位新闻工作者Imrich Zalupsky通信。Zalupsky是斯洛伐克一家日报《劳动报》的编辑，他常将世界语的资料用于这份报纸。闳凡把我世译由他打字的《马》转寄给了Zalupsky。我这篇译文大受他的欢迎。因为这篇小说生动地描写了日本劳动者的日常生活，而这在斯洛伐克几乎是完全陌生的。

   Li do tuj slovakigis gxin por publikigo en “Práca” kaj samtempe skribis al mi leteron laux la adreso, kiun li ricevis de Honfan, por peti min, ke mi sendu al li similajn noveletojn, kiujn mi esperntigos, por publikigo en “Práca” en slovaka traduko. Tio estis gxuste kion mi tiam deziris, laux konata japana esprimo　渡りに船 : esperantigi japanajn literaturajn verkojn, por ke en la eksterlando oni sciu, kiel efektive vivas kaj batalas japanaj laborantaj popolanoj.
他于是马上把这篇小说翻译成为斯洛伐克语，并且发表在《劳动报》上。同时按照他从闳凡那里得到的我的地址给我写了一封信，请我继续给他寄去类似的由我世译的短篇小说，以便他译为斯洛伐克文在《劳动报》上发表。这正是我当时十分乐意的。用日本俗话说，就是“渡りに船”。把日本文学作品翻译成世界语，以便让国外的读者知道，日本劳动人民是如何生活和战斗的。

   Cetere, tio estis la dauxrigo de mia antauxmilita laboro: esperantigo de “Krabsxipo”（蟹工船），la cxefverko de KOBAYASI TAKIZI（小林多喜二）, komunista verkisto torture murdita de Tokko. Tiun laboron mi plenumis laux mendo de EKRELO (Eldon-Koopreativo por Revolucia Esperanto-Literaturo,革命的エスペラント図書出版所), la jam mencita esperanta eldonejo en Moskvo.
此外，这也是我战前工作的继续。那时我世译了被特高课残酷迫害至死的komunista作家小林多喜二的最主要作品《蟹工船》。我作这项世译，是按照前面讲过的位于莫斯科的EKRELO（革命世界语文学出版合作社）的预约而完成的。

   Sed bedauxrinde gxi ne estis eldonita, cxar ankaux EKRELO malaperis, kiam Stalin detruis deradike（根こそぎ） la esperantan movadon en Soveta Unio en inter 1937 kaj 1938. Krom tio mi mem estis arestita de Tokko la 19-an de majo 1937 kaj enprizonigita gxis la 9-a de februaro 1939. Plue la milito cxion malebligis.
可遗憾的是，由于斯大林在1937至1938年间把苏联的世界语运动已经斩草除根似的摧毁殆尽，EKRELO（革命世界语文学出版合作社）也在劫难逃，同样消失了。我的世译《蟹工船》也就未能出版。此外，我本人也于1937年5月19日遭到日本秘密警察特高课的逮捕并且一直关押到1939年2月9日。再以后，战争禁止了一切。