Tiel mi farigxis profesia tradukisto precipe el la cxehxa literaturo, la unua en Japanio（日本では草分けの）. Mi kredas, ke tion al mi ebligis Esperanto, cxar se mi ne farigxus esperantisto, mi neniam povus korespondi kun Honfan el Cxinio kaj pere de li ankaux kun Zálupsk el Cxehxoslovakio, sekve mi neniam farigxus tradukisto specialigxanta pri la cxehxa literaturo. Oni diras, ke en la historio ne trovigxas “se”. Sed laux miaj spertoj mi kuragxas aserti, ke male “se” trovigxas en la historio. Kiel mi povus farigxi tia persono, mi, kiu antauxmilite finis nur mezlernejon kaj lernis nur la unuan trimestron en Fremdlingva Kolegio? Mi do plene gxuas avantagxon, kiun prezentas Esperanto al tia mezklera japano. Tiurilate mi povas rakonti al vi ankoraux unu alian epizodon.
就这样，我成为了专业的翻译家，特别是从事捷克文学的翻译家，而且是日本第一人。我相信，这是世界语给了我这种可能。因为，如果我没有学习世界语，我就不会同中国的张闳凡通信。如果不与张闳凡通信、我也就不可能同捷克的Zálupsk通信，也就永远不可能成为捷克文学的翻译专家。人们总爱说：历史里面不存在“如果”。可是根据我的经验，我敢作相反的断言，即历史中存在“如果”。我怎样能够成为现在这样一种人？需知战前我只不过读到中学程度，在外语专科学校只读了一个学期。我这么一个中等文化程度的日本人，靠的完全是世界语给我的优势。这方面我还可以给你们讲另外一个故事。

　　Mi jam menciis, ke en 1952 aperis en mia japana traduko unuvoluma elektita verkaro de Julius Fucxik. Gxi nature enhavis ankaux lian cxefverkon “Riporto skribita en la pendumila masxo” （絞首台からのレポート）. Tiam mi ankoraux ne scipovis cxehxe, sekve mi gxin japanigis laux la angla traduko aperinta en Novjorko．Sed intertempe mia memlernado de la cxehxa progresis tiom, ke mi jam kapablis tralegi gxian cxehxan originalon. Mi do komparis la anglan tradukon kun la cxehxa originalo kaj trovis, ke strange, en la cxehxa originalo mankas linioj, kiuj priskribas, kiel agento（手先） de Gestapo, la nazi-germana sekretpolico, versxajne cxehxa policano, kiu gardas lin, jxetas antaux lin duonfumitan cigaredon, kaj kiel li hezitas, cxu gxin preni aux ne preni（拾うべきか、拾わざるべきか）. Tiuj linioj estas miaopinie ecx unu el la plej belaj kaj kortusxaj lokoj el la tuta verko. Sed kial ili mankas en la cxehxa originalo, dum ili trovigxas en la angla traduko? Jen granda kaj grava enigmo!
我在前面曾经说过，1952年出版了我翻译的一卷本的Julius Fucxik文集。其中当然也就有他最主要的那篇作品《绞索套着脖子时的报告》。我当时还不懂捷克语，我是根据纽约出的英文本转译的。后来我自学捷克语有了进步，到了能够读捷克原文的程度。于是我就把英译本与捷克原本作比较，发现了一件奇怪的事：捷克原本少了几行文字。这几行说的是，纳粹德国秘密警察盖世太保的代理人，似乎是看守他的一个捷克警察吧，扔给他半截烟头，而他为了拾不拾取这半截烟头，犹豫不决了好一会儿。按我的看法，这是全书中写得最美好、最感人的地方之一。可是，为什么捷克版本中没有，而英译本中反而会有呢？这真是一个好大的疑团！

    Gxi tamen simple solvigxis. Unu tagon dum mia restado en Prago, en 1960 mi hazarde trovis en unu el la librobrokantejoj （古本屋）ekzempleron de la unua cxehxa eldono de “Riporto” el 1945. En gxi ja trovigxis tiuj linioj!  Sed kial ili ne trovigxis en la cxehxa eldono “Riporto”, kiu estis la 7-a el 1948, kiun Zálupsky siatempe donace sendis al mi? Jen nova enigmo!
这个疑团却很快就破解了。当我还在布拉格即1960年的某一天，我从一家旧书店里淘到了1945年的《报告》 第一个捷克版本。那里的确有这几行。可是，为什么在Zálupsky送给我的1948年捷克第7版《报告》中，这几行会消失了呢？这又是一个新的疑团！

    Cxi-foje gxin solvis la esperanta traduko de “Riporto”. Jen kiel. En 1951 devis aperi inter multaj aliaj ankaux la esperanta traduko de “Riporto” fare de vetera cxehxa veterana esperantisto Rudolf Hromada（フロマダ）, sed ne povis en la lasta momento malgraux ke gxi estis jam prespreta（印刷されるばかりになっていた）, cxar tion malebligis tiama komunista registaro. Kial? Cxu ne estas strange，ke eldonon de la esperanta traduko de verko de komunista jxurnalisto kaj verkisto, kiu estis ecx ano de kontrauxlegxa Centra Komitato de Cxehxoslovaka Komunista Partio sub la nazi-germana okupacio, malebligis gxuste la cxehxoslovaka komunista registaro?
这一次，解决这个疑团的，还是《报告》的世界语译本。事情是这样的。1951年在出版许多种文本的《报告》时，也要出版由捷克老世界语者Rudolf Hromada所翻译的世界语译本。可就在最后一分钟，连它的印刷清样都已经完成了的时候，当时的捷K政府不允许出版了。为什么呢？需知这本书的作者，是在纳粹德国占领时的非法的捷克斯洛伐克KP中央委员会委员、komunista记者、作家，他的书，居然正是由捷K政府来不许出版，这岂不是太奇怪了吗？