Nia Bestoĝardeno

Novelo de Tim Westover

Tim Westover estas 25-jara usona programisto kaj studanto de la rusaj lingvo kaj literaturo. Li estis estrarano de la Esperanto-Ligo por Norda Ameriko de 2002 ĝis 2005. Liaj noveloj estis premiitaj en la Belartaj Konkursoj en 2005 kaj 2006. Nia bestoĝardeno estis laŭde menciita en Liro-2006.

La plej ofte vizitata estaĵo en nia bestoĝardeno estas la fenikso. Ĝian lokon inter la unukornulo kaj la marvirino ĉiam ĉirkaŭas bruemaj geinfanoj kun balonoj kaj glaciaĵoj. La gepatroj senzorge klaĉas inter si kaj ne atentas la infanojn, ĉar la fenikso estas nedanĝera besto. Ĝi sidas inter la branĉoj de pokopagoarbo kaj serĉas insektojn, kiujn allogis la bonodoraj floroj. La infanoj gaje krias kiam la fenikso trovas blaton aŭ papilion, ĉar ili devas esti pli bongustaj, ol la griza supo, kiun proponas la bestoĝardenestro.

Tri fojojn semajne, la bestoĝardeno okazigas spektaklon pri la fenikso.

Nia bestoĝardeno estas novmoda, kaj la vizitantaro ne volas vidi beston nur en kaĝo. Dum la spektaklo, tri flamoturoj lumigas la scenejon, kaj la plumoj de la fenikso brilas per la tuta ĉielarko. Malantaŭ si ĝi trenas diafanan voston, kiu tuŝas niajn kapojn kiam la fenikso rondflugas super ni. Fonografo aŭdigas heroan muzikon, kaj ni aplaŭdas. La fenikso tiam alteriĝas sur arbuston en la mezo de la scenejo. Belulino vestita kiel araba haremanino dancas ondobrake, dum ŝi rakontas la legendon: ĉiun jarmilon la fenikso mortas en flamo kaj renaskiĝas el la cindroj kun korpo bela kaj juna. Virinoj aŭskultas tiujn vortojn kaj raviĝas, sed viroj nur rigardas la ŝultrojn de la belulino kun bedaŭro. La belulino prenas tukon kaj tenas ĝin inter la spektantoj kaj fenikso en la arbusto, kaj ni ĉiuj atendas kun streĉitaj koroj. Cimbaloj sonoras kaj piroteknikaĵoj saltas de malantaŭ la tuko, kaj ni buŝaperte spektas la arbuston cindriĝi. La belulino kovras la cindrojn, ĉi-foje per la verda tuko. Dum kelkaj teruraj momentoj ni kuraĝas nek spiri nek esperi. Subite la lumoj ekbrilas kiel sunoj, kaj la tuko leviĝas kaj malaperas en verdaj fajreroj — la fenikso vivas! Ĝi raŭke krias sian venkon super la morto kaj rondflugas niajn kapojn. Se kelkaj cindroj falas sur nin, ni taksas tion beno pro nia fido.

Pli amata de ni estas la marvirino. Dum someraj tagoj ŝi naĝas en la lageto, kaj ni sidas en subtera ĉambro kun vitra muro kaj spektas ŝiajn subakvajn piruetojn. En la vespero kaj dum la vintro ŝi sidas sur roko kaj kombas sian oran hararon aŭ kuŝas en la groto kaj kantadas dolĉajn marvirinajn fabelojn tradukitajn el la mara lingvo. Ŝia nazo estas tiu de nobelino, kaj ŝi diras, ke sub la ondoj ŝi estis princino kaj venis al la bestoĝardeno por lanĉi karieron kiel filmstelulino. Volonte ŝi reportus gaston al sia palaco en la maro — vi povas longe teni la spiron, ĉu ne? Jes, ni diras, kaj ni ekkonkursas pri spirtenado. La marvirino sub la umbiliko havas belan verdan fiŝvoston; super la umbiliko ŝi portas nur mamzonon el fuko kaj konkoj, kiu sufiĉas por igi ŝin deca sed bele provizas la imagipovon. Rande de ŝia lageto estas lernantoj de la pentrista fakultato en la urba universitato. Kelkaj aranĝas kolorojn sur kanvasoj laŭ propra koncepto de marvirino; kelkaj nur aranĝas revojn.

En la bestoĝardeno estas ankaŭ trio de baziliskoj, sed, por protekti la vizitantojn, la baziliskoj vivas malantaŭ nigra kurteno. De malantaŭ la kurteno aŭdiĝas fojfoje laŭtega sono kiel ronkado, sed ŝildo klarigas, ke temas pri voko al pariĝo. Ni kredas, ke la baziliskoj estas la malplej interesaj el ĉiuj bestoj, sed ni legas la ŝildon kaj staras kiel statuoj antaŭ la kurteno por subteni la bestojn, ĉar ili ja estas niaj.

Kampo en angulo de la bestoĝardeno estas fekunda tero por floranta planto, kies frukto similas al ŝafidoj sed kun purpura glata haŭto kiel melongeno. Samkiel ŝafidoj, la fruktoj blekas, kaj de tempo al tempo la blekado similas balbutan lingvaĵon kaj ridigas la spektantojn. Se putras unu el la ŝafido-fruktoj dum ĝi ankoraŭ pendas de la planto, la aliaj fruktoj pli akre kaj laŭte blekas, kaj por ni tio estas komedio unuaranga. Ni permesas, ke oni fortranĉu la putran frukton nur kiam la odoro fariĝas pli granda, ol la amuzo. La bestoĝardenestro dum aŭtuno rikoltas la ŝafidojn-fruktojn kaj faras el ili marmeladon, kiun li vendas sub la propra marko en la bestoĝardenaj vendejoj. La gejunuloj en la urbo amas ĝin kaj metas ĝin sur panon aŭ kukojn, sed la maljunuloj evitas la marmeladon. Ili memoras la malfacilajn jarojn, kiam mandragoro ekfloris en la urba placo. Por la maljunuloj kriantaj fruktoj diferencas nur en detaloj.

La unukornulo dum sia longa vivo havis multajn aventurojn. Kompreneble ĝi ne rakontas mem, nur manĝas herbaĵojn la tutan tagon. La bestoĝardenestro sidas apud la kaĝo de la unukornulo kaj distras nin per rakontoj. Fojfoje ili estas streĉaj: la unukornulo kaptiĝis en milita malliberejo kaj helpis siajn kamaradojn eskapi, aŭ pro malbonega vetero ĝi fuĝis en dometon kaj tie amikiĝis kun diversaj interesaj homoj. Sed pli ofte la rakontoj estas amuzaj: la unukornulo manĝis ĉokoladan biskviton kaj ĉagreniĝis, aŭ nevole aperis en aĉa spektaklo anstataŭ fama kantisto. Kvankam ni aplaŭdas la unukornulon, nian plej amitan ĉevalon, ĝi neniam kliniĝas aŭ eĉ henas por agnoski nin. La bestoĝardenestro diras, ke estas tre malfacile dresi unukornulojn kaj tial ĝi havis tiom da aventuroj. Dreseblaj bestoj havas nur prozaĉajn vivojn.

Neniuj el la nunaj enloĝantoj de la bestoĝardeno egalis en niaj memoroj la du feinojn, kiuj nomiĝis Vola kaj Vela. Ili staris ne pli altaj ol tagmezaj ombroj kaj havis nur po unu flugilon. Sed kiam la du feinoj brakumis sin, ili povis flugi preter la pinto de la preĝejo. Dum la somero Vela kaj Vola ludis koncertojn. Vola havis violonon el skarabokarapaco kaj arkon el la propraj haroj; Vela ludis bekfluton, kiun ŝi faris el volvita herbo. Ĉar la instrumentoj estis tiel malgrandaj, la aŭskultantaro devis sidi tre proksime, kaj tial biletoj estis malmultaj kaj karaj. Nur malfrue en ilia kariero la bestoĝardenestro faris por la feinoj scenejon el fonografo, kaj per la korno la sono plilaŭtiĝis. De tiu tempo konserviĝis fotoj, ankoraŭ vendataj en la bestoĝardenaj vendejoj. En la fotoj la feinoj havas tre delikatajn trajtojn — maldikajn nazojn, arkitajn brovojn, kaj orelojn kiel konketoj — kaj sulkojn ĉirkaŭ la buŝoj, kvazaŭ pro vivo de ridetado. Vela tenis siajn helajn harojn en nodo, kiel edzino; Vola lasis siajn nigrajn harojn fali kiel akvofalo de sur la ŝultroj. Ambaŭ portis robojn el ruĝa silko kaj aŭtunaj folioj. La feinoj vivis en vitra dometo en la bestoĝardeno, kaj ŝajne ne ĝenis ilin respondi petojn eĉ kiam ili banis sin. Ni preskaŭ ĉesis taksi la feinojn bestoj, ĉar ili flugis libere tra la urbo kaj vizitis la dancejojn, kaj la urbestro invitis ilin lanĉi novan ŝipon en la haveno. Ili eĉ verkis versojn, kaj kvankam la verkoj ne estis elstaraj, ili estis kompetentaj kaj niaj. La cetera mondo tamen ne aprezis la feinojn. Iliaj sondiskoj kaj fotoj kaj versoj vendiĝas nur en nia urbo — verdire, nur en la vendejoj de la bestoĝardeno.

Estis Vola, kiu mortis unue. Oni diris, ke ŝi estis venenita. Nigran tukon la bestoĝardenestro metis sur la vitran domon. Nur kelkajn tagojn poste mortis Vela. Lernejoj kaj dancejoj estis fermitaj dum semajno, kaj ŝipoj hisis nigrajn standardojn. La bestoĝardenestro aranĝis memorkoncerton, sed li mem estis tro trista por ĉeesti. Ĝis hodiaŭ nekonato metas florojn ĉiusemajne ĉe la tomboj de la feinoj — etaj kvadratoj ĉe la enirejo de la bestoĝardeno.

Nelonge post la morto de la feinoj estis skandalo en la bestoĝardeno. La dukapaj serpentoj venenis esploreman kaj elastan knabon, kiu rampis inter la barojn de la kaĝo. La patrino kriegis, kaj respondis deko da helpemuloj kun hakiloj. Per komuna forto ili sukcesis malfermi la pordon en la kaĝo, sed estis tro malfrue. Jam mordita estis la knabo, kaj kelkaj serpentoj fulmrapide eliris la kaĝon tra la malferma pordo. Rapide la serpentoj estis rekaptitaj, sed montriĝis al la spektantaro, ke ne temis pri veraj dukapaj serpentoj, sed nur unukapaj serpentoj kunligitaj per ŝnuro. La homamaso marŝis protestante al la bestoĝardenestro. Kun tremanta voĉo li klarigis, ke ĉiuj dukapaj serpentoj en la bestoĝardeno mortis pro malsano en la sama tempo, kiam mortis la feinoj Vela kaj Vola. La urbo jam estis en tia funebra humoro, kaj la bestoĝardenestro ne volis aldoni al la ŝanceliĝantaj animoj alian malfeliĉon. Tial li falsis dukapajn serpentojn el la lokaj unukapaj variantoj. La homamaso eligis larmojn pro la karaj Vela kaj Vola, kaj la bestoĝardenestro publike pardonpetis. Novdungita psilo iom sukcesis repopularigi la serpentojn inter la vizitantoj, kaj la mordita knabo resaniĝis. Broŝuro kun la tuta historio estas aĉetebla en la bestoĝardenaj vendejoj.

De tempo al tempo fremduloj venas al nia bestoĝardeno kaj ne estas tiel ravitaj, kiel ni. Pri la fenikso kaj marvirino kaj baziliskoj kaj serpentoj la fremduloj havas nur malestimon; tamen la ŝafido-fruktojn ili ne povas tiel facile forklarigi, kaj ni ne eltenas fiajn onidirojn pri Vola kaj Vela. La fremduloj invitas nin al veraj bestoĝardenoj en Berlino aŭ Sandiego aŭ Moskvo aŭ Londono, kie estas enormaj bestoj kun dumetraj nazoj, kaj oranĝaj ĉevalsimiliaj bestoj kun kolo pli longa, ol la korpo, kaj nigreblankaj birdoj kiuj ne flugas aŭ manĝas insektojn, sed naĝas en akvo kaj vivas en fora lando, kie estas nur glacio. La fremduloj parolas ensorĉite pri siaj fantastikaj bestoj, kvazaŭ ili estus pli bonaj, ol la niaj. Finfine la fremduloj foriras, murmurante fivortojn pri niaj fuŝaj kredoj.

Sed nia bestoĝardeno ne devas bonvenigi fremdulojn por vivteni sin.