La tria jarmilo

Krono D

1

En libera spaco sesdek unuoj laŭ Kanel estas tempesto. Sed en la atmosfero de Jupitero, kun ĝiaj densaj neregulaj kampoj, malpli ol sesdek ne okazas. Ni elflugis el la Norda haveno sur Ganimedo, kiam laŭ ĉiuj prognozoj la situacio en la regiono de la stacio Jupitero-Krono D estis neniel malpli ol sepdek. Ekzistas amaso da limigoj por krozado en tiaj kondiĉoj: a) ŝipanaro devas konsisti el pilotoj de la unua klaso, b) ŝipanaro devas havi almenaŭ dujaran sperton de flugoj en la krono de Jupitero, c) ŝipanaro devas ĉiujare pasi specialan kurson en modela trejnejo, ĉ) ŝipanaro devas... Mi jam ne memoras ĉion, tie estas longa listo de «devas».

En mia pilota rajtigilo estas indikita la kvara klaso de kampanalizado, tio estas almenaŭ io, sed stereotekniko kaj dinamika strukturigo de ŝipo ne superas la sepan nivelon. Kun tia rajtigilo mi povus esti en tiu ĉi flugo nur pasaĝero, tamen jam kiel pasaĝero mi estis supera. Tuj post la starto analizisto kaj DS-operaciisto interŝanĝis rigardojn, kaj la ŝipo draste skuiĝis. Tio estis kontrola komplekso de Teneŝev, kaj tiun komplekson mi sciis teorie, kaj nun ricevis eblecon konatiĝi kun ĝi praktike. Do, la ŝipanaro devas antaŭe havi imagon pri tio, je kio kapablas la pasaĝero en tia flugo, kaj la cerbo de la ŝipo devas atenti en la akcidenta programo mian reagon al eksteraj influoj. Entute, ĉi tiu flugo konsistis el nuraj «devas»: la ŝipanaro devas, la pasaĝero devas, la ŝipo devas...

La DS-operaciisto, knabino aĝanta ĉirkaŭ dudek jarojn, kompate rigardis min, sed tio ne malhelpis al ŝi traruli la tutan diablan komplekson kaj eĉ ion aldoni.

— Iomete da skuo, — diris ŝi poste. — La zono de turbulentaj fluoj. Nun estos pli trankvile.

De mia loko estis videbla kontrolpanelo antaŭ la analizisto, mi observis la situacion sur la ekrano kaj kaptis momenton, kiam la ŝipo vere penetris en densan turbulentan fluon. Laŭ la instrukcio kutime necesis malaltigi rapidon kaj malhaste eskapi, sed ne estis loko por eskapo, ĉar ni iris al la stacio Krono D, kaj ĝi ja konstante estis drivanta ĝuste en la infero mem.

Antaŭ la flugo mi taksis: preskaŭ horo da libera tempo — mi pripensos, kiel mi agu en la Krono. Sed dum tuta tiu tempo mi observis la laboron de la ŝipanaro.

Mi delonge ne vidis tian virtuozan teknikon de pilotado. La analizisto travidis la kampon je sep–ok cikloj antaŭen, kun mia kvara klaso pri tio ne eblis eĉ pensi. Mia ekstremo estas du cikloj kun precizo sepdek procentoj. La stereoteknikisto legis datumojn rekte de sur ekrano kaj regis rekonstruadon de la ŝipo sen komputado. La DS-operaciisto ŝanĝadis strukturon de la ŝipo, ne perdante eĉ gramon da maso. Por mi bonega poento estus perdo de dekono da maso dum rekonstruado en kutima statika kampo. Mi ĝuste tiel flugis: rekonstruo, perdo de maso, kreskigo de maso, nova kalkulo — kaj por la tuta proceduro perdiĝas ĉirkaŭ dudek minutoj...

Rekonstruante la ŝipon, la knabino-DS-operaciisto kreadis mirinde elegantajn kaj lakonajn konturojn, kvankam por la flugo la beleco de la ŝipo havis nenian valoron. Tio estis danco por si mem, danco pro superfluo da fortoj, talento, ĝojo. Kontraŭ ni ĵetiĝis skualaj ondoj de glacia amoniaka polvo, ĉirkaŭe frenezis ŝtormaj magnetaj kampoj, sed la ŝipo iris egalmezure, kiel en libera spaco.

Tiu triopo, la analizisto, la stereoteknikisto kaj DS-operaciisto, estis veraj majstroj, kaj tamen oni tenis ilin ĉi tie, en eksteraj itineroj. Ju-pilotoj en la bazo Krono D havis eĉ pli altan kvalifikon. Ĉio baziĝas sur selekto. Selekto, selekto kaj denove selekto... Unue speciala lernejo, por trafi ĝin, necesas trapasi dekon da ĉikanemaj komisionoj. Poste supera lernejo, ne ajna, sed nur sur Ganimedo, kun sia fama modela trejnejo kaj instruistoj, dum la tuta vivo flugintaj apud Jupitero. El cent finintoj de la speciala lernejo en tiun lernejon trapasas dek aŭ dek du. Kaj el cent akceptitoj finas la kurson sep aŭ ok. Poste lerna taĉmento — kaj denove selekto: en la plej bona okazo unu taĉmento el kvar trafas al kronaj bazoj de Jupitero. Kaj trejnadoj, senĉesaj trejnadoj — en la speciala lernejo, en la supera lernejo, en la grupo de eksteraj itineroj kaj poste, kiam oni, finfine, iĝas ju-piloto. Ekzotrejniloj, modelaj trejnejoj, speciala reĝimo kaj amaso da psikologoj, kuracistoj, instruistoj por ĉiu ju-piloto.

Ekstrema selekto kaj ekstrema specialigo. Ju-piloto kun specialeco analizisto havas nur trian aŭ kvaran klason pri stereotekniko kaj DS-operacioj, sed en sia malvasta fako (Ĝenerala katalogo, parto 9, ĉapitro K, N^o 227 — analizado de neregulaj kampoj en la krono kaj la atmosfero de Jupitero) li estas ekster klasifiko. Ekzistas niveloj, kiujn ne eblas kvante taksi. Provu determini kvalifikon de Mozart aŭ Ĉeĥov!

Antaŭ sepdek–okdek jaroj ĉi tie flugis ordinaraj pilotoj. Estas malfacile kompreni, kiel ili tion sukcesis. Analizo de kampoj estis tiam nur ellaborata: per komplika komputado eblis proksimume kalkuli plej simplan periodan kampon. Stereotekniko kaj DS-operacioj simple ne ekzistis. Sed tamen oni flugadis! Oni muntis en la spaco metalan keston, ŝtopis ĝin ĝis ekstremo per brulaĵo, provizaĵoj, aparataro — ĉion ĝis lasta bagatelo necesis preni kun si, ĉar ŝipo kaj spaco perceptiĝis tiam sendependaj unu de la alia, neniu ankoraŭ pensis pri eblo rekonstrui ŝipojn helpe de materio de la Disko. Kaj eĉ la Disko mem ne ekzistis. Projektante la Diskon, Tokarev kaj Vigand strebis faciligi flugojn de kutimaj tiutempe raketaj ŝipoj. En ilia projekto tio aspektis jene: Jupitero estas plene dispolvigita, en la Suna sistemo estas kreita plata polva nubo — de la orbito de Merkurio ĝis la orbito de Jupitero — kaj en tiu ĉi nubo flugas ŝipoj kun rektafluaj reakciaj motoroj. Energion al la ŝipoj donas nuklea reakciilo, kaj la substanco de la nubo estas uzata nur kiel labora korpo — ĝi estas varmigata kaj ĵetata, kreante impeton.

La Disko nun estas preskaŭ konstruita, la maso de Jupitero estas duona kompare kun la komenca, sed la Disko malmulte similas homogenan nubon en la projekto de Tokarev kaj Vigand. La substanco estas distribuita en la Disko neegalmezure. La ĉefa maso estas koncentrita en malvastaj transportaj kanaloj — laŭ la orbito de Jupitero, laŭ spiraloj, irantaj de tiu orbito al la internaj planedoj. La Disko havas komplikan kaj fajnan strukturon: transportaj kanaloj, rapidaj itineroj, radiusaj fluoj, teknologiaj sferoj, zonoj de sintezo de pezaj elementoj, lokaj kampoj apud novaj planedoj — Prometeo, Dedalo, Araĥno. Kaj ŝipoj nun estas aliaj. Esence, ŝipoj en la malnova senco de la vorto entute mankas. Sur norman kapsulon DS-operaciisto kreskigas konstruaĵon el la substanco de la Disko: reakciilon, motoron, korpon kun loĝaj kaj ŝarĝaj sekcioj, defendajn ekranojn. Poste ĉio ŝanĝiĝas kaj rekonstruiĝas depende de reĝimo de flugo kaj stato de eksteraj kampoj. La polvogasa Disko liveras nelimigitajn kvantojn da energio kaj substanco, la cetero dependas de arto de pilotoj. Kiam flugo estas finita, la konstruaĵon oni dispolvigas, kaj de ŝipo, kies longo nemalofte superas cent kilometrojn, restas malgranda norma kapsulo, preta laŭ bezono denove iĝi ŝipo. Ni flugas en la Disko pli nature, ol birdoj, — neniu birdo scipovas kreskigi flugilojn el la aero.

Sed iam ĉi tie, en kirla atmosfero de Jupitero, en ĝiaj frenezaj kampoj, abnegacie kuraĝaj knaboj sukcesis flugi en simplaj metalaj kestoj...

2

La komunikado inter Krono D kaj Ganimedo estis farata nur per ŝipoj, sed pri mia veno oni iel estis avertitaj anticipe. En la loĝa zono, apud elirejo el lifto, min atendis Roj Davis. Li paŝis antaŭen, haltis, liaj lipoj tremeris, kaj mi komprenis, ke li sciis pri la veno de la ĝenerala organizanto de Unesko, sed eĉ ne suspektis, ke la organizanto estos mi.

— Il, — obtuze prononcis li. — Il, pasis kvin jaroj, tuta eterno...

Ni brakumis unu la alian.

Mi ricevadis raportojn pri Roj dufoje dum jaro. Detalajn raportojn kun filmoj, sonregistraĵoj kaj fotoj. Sed por momento mi sufokiĝis pro ĝojo kaj tenero, ĉar tio estis Roj, petolulo Roj, superba Roj, mia plej bona amiko dum foraj jaroj de infaneco.

Ni estis kvaropo de Uno Hedlund: Roj, Sindzi, Lina kaj mi. La plej unua kvaropo, sur kiu Uno testis sian sistemon de instruado. Ni estis espero de Uno Hedlund kaj defio, kiun li ĵetis al la mondo. Estas epoko de disfloro de sciencaj metodoj de profesia selekto, epoko de malvasta kaj supermalvasta specialigo — kaj subite aperas homo, kiu deklaras, ke specialigo entute devas esti anstataŭigita per preparo de universaluloj... En la XI Internacia kongreso pri profesia preparado mallonga mesaĝo de Uno simple ne altiris atenton. Post ses jaroj, en la XIII kongreso, Uno elpaŝis denove, kaj tiam prenis parolon prezidanto de la kongreso Moriso Balm. Li diris: «Prenu ajnan specialecon laŭ la Ĝenerala katalogo, kontrolu programon de preparado kaj provu trovi en ĝi almenaŭ unu superfluan horon, kaj poste sumigu la tutan tempon de ĉiuj specialecoj — da ili estas pli ol sescent mil — kaj rigardu, kio rezultos. Vi povas malpligrandigi la ricevitan sumon je dudek aŭ eĉ tridek procentoj je konto de partoj, komunaj por ĉiuj specialecoj, vi povas atenti novegajn teknikajn instrurimedojn, sed ne forgesu fari ankaŭ alian korekton: nun ni faras selekton, kaj tial ĉiu lernas tion, kion li kapablas proprigi plej bone kaj plej mallonge».

Moriso Balm estis tiam en zenito de sia famo. La elpaŝo estis, certe, translaciata laŭ kosmoteksaĵo: la komentanto ŝercis pri universaluloj, la ŝercon kaptis ĵurnalistoj, kaj la projekto de Uno ricevis fifamon. Tamen, ne por longe. Pri li oni baldaŭ forgesis, ĉar komenciĝis transloĝiĝo al Dedalo, la unua transloĝiĝo sur la unuan artefaritan planedon, kreitan el la dispolvigita substanco de Jupitero. Pasis duonjaro, kaj Unon oni invitis al Unesko, en institucion kun stranga nomo «Komisiono de la deksepa revolucio». Korekta kaj senemocia oficisto deklaris al Uno, ke la komisiono pretas financi lian projekton. «Dum tri mil jaroj, — diris la oficisto, — la scienco dek ses fojojn grave ŝanĝis siajn fundamentajn konceptojn. La geocentra mondosistemo estis anstataŭigita per la heliocentra, la kvantuma fiziko akceptis postulatojn, nepenseblajn por la klasika fiziko. Kaj tiel plu. Tute eblas la deksepa revolucio, kaj nia celo estas subteni projektojn, kontraŭantajn modernajn sciencajn konceptojn, sed ne malhavantajn internan logikon kaj direktitajn al bono de la homaro. La projekto de preparo de universaluloj kontentigas la menciitajn postulojn. Tio estas la unua projekto, kiun decidis subteni nia komisiono...». Kaj Uno ricevis eblecon konstrui lernejon en Grodoso, malgranda insuleto en Egea maro.

Uno Hedlund aĝis dudek ok jarojn, kiam li kun la edzino transloĝiĝis al Grodoso. Mi ne scias, kiel Uno sukcesis eviti tenton tuj apliki sian sistemon. En tiuj tempoj ĝi devis ŝajni al li simpla kaj fidinda. Uno establis kutiman lernejon kun kutimaj lernantoj kaj kutima programo. Jaron post jaro li testis apartajn elementojn de sia sistemo, pacience eksperimentis kun sennombraj iliaj variantoj, serĉadis novajn manierojn kaj novajn kombinojn de manieroj — kaj ĉion ĉi li faris singarde, por ne malhelpi normalan laboron de la lernejo. La fininto de la Grodosa lernejo iris al kutimaj lernejoj de oceanologio kaj specialiĝis tie pri strukturotekniko de fluoj, flaŭr-faŭnaj komponaĵoj, regado de onda reĝimo aŭ pri ankoraŭ iu el pli ol sepcent oceanologiaj specialecoj. Post naŭ jaroj Uno Hedlund unuafoje decidis provi sian sistemon. Li fermis la lernejon kaj dum duonjaro rekonstruadis ĝin, ĉar nun en la lernejo devis lerni nur kvar lernantoj.

La eksperimento de Uno Hedlund rompis la cent-sesan artikolon de la akceptita nelonge antaŭ tio «Kodekso de edukado»: oni ne rajtas eksperimenti kun metodoj de instruado, se mankas rimedoj plene forigi postsekvojn de ebla malsukceso. Ni supozu, diris kontraŭuloj de Uno, ke la eksperimento donas negativajn rezultojn, post dek aŭ dek du jaroj evidentiĝos, ke viaj lernantoj ne iĝis universaluloj, kaj prepari el ili plenvalorajn fakulojn estos jam malfrue, vi kripligos kvar vivojn... Kaj denove la «Komisiono de la deksepa revolucio» helpis al Uno, kvankam por tio necesis sukcesi en forta diskuto. Oni akceptis korekton al la centsesa artikolo. Al Uno oni permesis fari eksperimenton kondiĉe, ke gepatroj de liaj edukotoj detale konatiĝos kun la programo kaj konfirmos sian konsenton. Mia patro finis lernejon en Grodoso, li ne havis eĉ etajn hezitojn. Gepatroj de Roj longe esploris la programon, pridiskutis ĝin kun Uno, disputis pri ĉiuj partoj... kaj restis en Grodoso kiel instruistoj. Poste aperis Sindzi Nakai, li aĝis sep jarojn, je du jaroj pli, ol mi kaj Roj. Li fuĝis el lernejo en Marselo, kaj antaŭ tio estis fuĝinta el ses aliaj lernejoj, kaj liaj gepatroj estis feliĉaj, ke troviĝis lernejo, en kiun Sindzi venis mem. Nu, kaj Lina estis filino de Uno Hedlund.