![发贴心情](skins/Default/topicface/face1.gif)
Misfortuna historio
Rakonto
Tradukis el la rusa lingvo Aleksej Birjulin
La traduko aperis en la libro Blankaj noktoj, kiu estas la unua volumo de la kvinvoluma elektita verkaro de Dostojevskij en Esperanto. Ĝin eldonis en julio 2002 Sezonoj (Kaliningrad, Ruslando).
Plena aŭ parta aperigo de ĉi tiu teksto, paperforme kaj elektronike, estas permesata nur kun konsento de la eldonejo kaj la tradukinto.
Ĉi tiu misfortuna historio okazis ĝuste tiam, kiam kun tiel nebremsebla forto kaj kun tiel kortuŝe naiva impeto komenciĝis la renaskiĝo de nia amata patrujo kaj kiam ĉiuj ĝiaj bravaj filoj ekstrebis al novaj sortoj kaj esperoj. Tiam iuvintre, en sennuba kaj frosta vespero, cetere jam post la dek-unua horo, tri eksterordinare respektindaj viroj sidis en ĉambro aranĝita komforte kaj eĉ lukse, en belega duetaĝa domo en la Peterburga Distrikto kaj okupis sin pri solida kaj bonega konversacio pri tre interesa temo. Ĉiuj tri viroj havis generalajn rangojn. Ili sidis sur belaj molaj foteloj ĉirkaŭ tableto, kaj dum la konversacio ili kviete kaj komforte sorbetis ĉampanon. La botelo staris sur la tableto en arĝenta vazo kun glacio. Temis pri jena afero: la mastro, sekreta konsilisto Stefano Nikiforoviĉ Nikiforov, neŝancelebla sesdekkvinjara fraŭlo, estis festanta samtempe la enloĝiĝon en la ĵus aĉetita domo kaj sian naskiĝdaton, kiu hazarde estis je la sama dato kaj kiun li neniam antaŭe festis. Cetere la festado estis modesta. Ni jam scias, ke ĉeestis nur du gastoj, ambaŭ ekskolegoj kaj subalternuloj de sinjoro Nikiforov, nome: efektiva ŝtata konsilisto Simeono Ivanoviĉ Ŝipulenko, kaj alia efektiva ŝtata konsilisto Ivano Iljiĉ Pralinskij. Ili venis ĉirkaŭ la naŭa horo, komence trinkis teon, poste ektrinkis vinon kaj sciis, ke je duono antaŭ la dek-dua horo ili devos foriri hejmen. La mastro dum sia tuta vivo ŝatis regulecon. Koncize pri li: li komencis sian karieron kiel sensignifa malriĉa oficisto, trankvile trenis sian laboron dum ĉirkaŭ kvardek kvin jaroj senpaŭze, tre bone sciis la celon de sia kariero, ne ŝatis kapti stelojn de l' ĉielo, kvankam li jam estis ordenita per du steloj, kaj precipe malŝatis diri sian propran opinion pri iu ajn afero. Krome li estis honesta, tio signifas ke li neniam faris ion speciale malhonestan; li estis fraŭlo, ĉar li estis egoisma; li tute ne estis stulta, sed li tre malŝatis montri sian spriton; li precipe malŝatis neakuratecon kaj ekzaltecon, taksante ĝin morala neakurateco, kaj vivofine li tute mergiĝis al iu dolĉa, nenifara komforto kaj sistema soleco. Kvankam li foje gastis ĉe homoj de l' mondumo, li de juneco ne toleris gastojn ĉe si, kaj lastatempe, se li ne okupiĝis pri paciencludo, li kontentiĝis per societo de sia horloĝo, kaj dum tutaj vesperoj li dormetis en fotelo, aŭskultante la tiktakadon de la horloĝo, kiu staris sur kameno sub vitra kloŝo. Li estis tre dece aspektanta kaj bone razita, ŝajnis pli juna ol li estis, konservis bonan staturon, promesis vivi ankoraŭ longe kaj sekvis tre rigore la ĝentlemanajn kutimojn. Li havis tre komfortan postenon: li ie oficis kaj ion subskribis. Resume, oni taksis lin bonega homo. Li havis nur unu pasion, aŭ pli ĝuste, unu varmegan deziron — li deziris havi propran domon: ne apartamenton sed ĝuste domon aranĝitan laŭ la sinjora maniero. Finfine lia deziro efektiviĝis: li elektis kaj aĉetis domon en la Peterburga Distrikto. Kvankam ĝi situis iom malproksime, ĝi estis domo kun ĝardeno, kaj cetere eleganta domo. La nova mastro opiniis ke la malproksimeco estas avantaĝo: li malŝatis akcepti gastojn, sed por viziti iun kaj por iri al la oficejo li havis belegan dulokan ĉokolad-koloran kaleŝon, koĉeron Miĥej kaj du etajn, fortikajn kaj belajn ĉevalojn. Ĉi tio estis akirita per kvardekjara diligenta ŝparado, kaj pro tio lia koro ĝojis. Do aĉetinte la domon kaj ekloĝinte en ĝi, Stefano Nikiforoviĉ eksentis en sia trankvila koro grandan kontentecon kaj eĉ invitis gastojn al sia naskiĝdatreveno, kiun li antaŭe zorge kaŝis de siaj proksimaj konatoj. Unu el la invititoj estis aparte interesa por li. En sia domo Stefano Nikiforoviĉ okupis la supran etaĝon, kaj nun li serĉis luanton por la alia etaĝo, kiu estis tute same konstruita kaj aranĝita. Stefano Nikiforoviĉ esperis pri Simeono Ivanoviĉ Ŝipulenko, kaj tiuvespere li eĉ dufoje kondukis la konversacion al tiu temo. Sed Simeono Ivanoviĉ nenion diris pri tiu ideo. Ankaŭ li pene kaj longe estis konstruanta sian vivovojon. Li havis nigrajn kapharojn kaj vangoharojn, lia vizaĝo ĉiam aspektis iom gale. Li estis edziĝinta, tenis sian domanaron en timo, servis kun aplombo, kaj ankaŭ li bonege sciis kion li atingos, kaj eĉ pli bone — kion li neniam atingos; li okupis tre bonan postenon kaj tre firme tenis ĝin. Kvankam li iom gale rilatis al la venantaj novaj ordoj, li ne multe maltrankviliĝis: li estis tre aplomba kaj kun nuanco de malica moko li aŭskultis la elokventaĵojn de Ivano Iljiĉ Pralinskij pri la novaj temoj. Cetere, ili sufiĉe multe trinkis, kaj eĉ Stefano Nikiforoviĉ mem donis degnan atenton al sinjoro Pralinskij kaj eĉ komencis kun li diskuteti la novajn ordojn. Sed nun ni diru kelkajn vortojn pri lia Ekscelenco Pralinskij, ja ĝuste li estas la ĉefa protagonisto de ĉi tiu rakonto.
Efektiva ŝtata konsilisto Ivano Iljiĉ Pralinskij nur dum kvar monatoj estis titolata lia Ekscelenco, do li estis nova generalo. Ankaŭ lia aĝo estis ankoraŭ juna — ne pli ol kvardektrijara — kaj li aspektis kaj ŝatis aspekti eĉ pli juna. Li estis viro bela, altstatura; li klopodis imponi kaj per la vestoj kaj per la rafinita eleganteco en la vestoj kaj kun granda sperto demonstris gravan ordenon sur sia kolo. Li sukcesis ankoraŭ en la infanaĝo lerni kelkajn aristokratajn kutimojn kaj, estante fraŭlo, revis pri riĉa kaj eĉ aristokrata fianĉino. Li ankoraŭ pri multo revis, tamen tute ne estis malsaĝa. Foje li estis tre elokventa kaj eĉ stariĝis en parlamentana pozo. Li devenis de bona familio, estis filo de generalo kaj dorlotito, de la frua infanaĝo li estis vestata per veluro kaj batisto; li estis edukita en aristokrata lernejo kaj kvankam li elportis de tie malmultajn sciojn, li tamen sukcesis pri la kariero kaj atingis la generalan rangon. La estraro taksis lin kapabla homo kaj havis esperojn pri lia estonteco. Stefano Nikiforoviĉ, sub kies estreco li komencis kaj daŭrigis servi preskaŭ ĝis la generaliĝo, neniam traktis lin persono tre aferema kaj tute ne havis esperojn pri li. Sed al li plaĉis, ke Ivano Iljiĉ devenas de bona familio, posedas havaĵon, nome grandan domon kun domadministranto, havas parencojn inter la potenculoj kaj krome — bone aspektas. Stefano Nikiforoviĉ enpense prisakris lin pro trofantaziemo kaj frivoleco. Ivano Iljiĉ iam mem sentis ke li estas tro memama kaj eĉ tro atentema al tio, kion la aliaj pensis pri li. Estis strange, ke foje lin trafis atakoj de ia malsaneca konscienco kaj eĉ de leĝera pento pri io. Tiam li kun amaro kaj kaŝita vundo en la animo konfesis, ke li flugas tute ne tiel alte, kiel li kutime pensis. Dum tiuj minutoj li eĉ falis en melankolion, precipe kiam li havis problemojn pri la hemoroidoj, nomis sian vivon une existence manquée, ĉesis kredi, cetere nur enpense, eĉ pri siaj parlamentaj kapabloj, nomis sin babilulo kaj frazisto, sed kvankam tio tre honoris lin, post duona horo li reakiris sian kutiman humoron kaj eĉ pli persiste kaj aplombe kuraĝis kaj certigis sin pri tio, ke li ankoraŭ havos ŝancon realigi sin kaj iĝi ne nur altrangulo sed eĉ grava ŝtatisto, kiun longe memoros Ruslando. El tio klaras, ke Ivano Iljiĉ strebis alten, sed animprofunde kun timo kaŝis siajn svagajn revojn kaj esperojn. Do, li estis bonkora homo kaj poeto en la animo. Dum la lastaj jaroj la dolorigaj momentoj de la despero pli ofte venis al li. Sed la renoviĝo de Ruslando subite donis al li grandajn esperojn. La generaleco ilin plifortigis. Li rekuraĝiĝis; li levis la kapon. Li subite komencis oratori elokvente kaj multe, trakti tute novajn temojn, kiujn li alproprigis tre rapide kaj neatendite fervore. Li serĉis okazojn por paroladi, veturadis tra la urbo kaj en multaj lokoj sukcesis ricevi reputacion de arda liberalulo, kaj tio tre flatis lin. Ĉi-vespere li precipe senbridiĝis post kvar pokaloj da ĉampano. Li ekvolis rekonvinki pri ĉio Stefanon Nikiforoviĉ, kiun li jam delonge ne vidis kaj kiun li ĉiam estimis kaj eĉ obeis. Li ial opiniis lin reakciulo kaj tre arde atakis lin. Stefano Nikiforoviĉ preskaŭ ne kontraŭis, sed nur ruzete aŭskultis, kvankam la temo lin interesis. Ivano Iljiĉ flamiĝis kaj en la ardo de tio, kion li imagis disputo, li trinkis el sia pokalo pli ofte ol decis. Post tio Stefano Nikiforoviĉ ĉiam estis tuj prenanta botelon kaj repleniganta lian pokalon, kaj tio ial subite ofendis Ivanon Iljiĉ, des pli ke Simeono Ivanoviĉ Ŝipulenko, kiun li precipe malestimis kaj eĉ timis pro la cinikeco kaj malico, sidis apude, tre kovarde silentis kaj ridetis pli ofte ol decis. “Ŝajnas, ke ili prenas min por bubo”, — fulmis en la kapo de Ivano Iljiĉ.
— Ne, sinjoroj, venis tempo, jam delonge venis tempo, — li verve daŭrigis. — Estas jam tro malfrue, sinjoroj, kaj, miaopinie, plej gravas humaneco: humaneco kun la subalternuloj, ja ankaŭ ili estas homoj. La humaneco ĉion savos kaj ĉion rebonigos…
Simeono Ivanoviĉ aŭdigis mokan ridon.
— Sed pro kio vi tiel severe riproĉas nin? — fine obĵetis Stefano Nikiforoviĉ kun afabla rideto. — Mi konfesas, Ivano Iljiĉ, ke mi ĝis nun ne povas kompreni, kion vi volas klarigi. Vi emfazas humanecon. Ĝi ja estas homamo, ĉu ne?..
— Jes, homamo, se vi preferas tion. Mi…
— Permesu, sinjoro. Laŭ mia kompreno, la esenco estas ne nur en ĝi. Homamo ĉiam sekvis. La reformado per tio ne limiĝas. Aperis la problemoj kamparaj, justicaj, ekonomiaj, proprietaj, moralaj kaj… kaj… kaj multegaj estas ili, tiuj problemoj, kaj ĉio kune, ĉio subite povos kaŭzi grandajn ŝancelojn, por tiel diri. Jen tion ni timas, sed ne nur la humanecon.
— Jes, la afero estas pli profunda, — rimarkigis Simeono Ivanoviĉ.
— Mi bone komprenas, sed permesu rimarkigi, Simeono Ivanoviĉ, ke mi tute ne postrestas de vi en la profundeco de kompreno de la aferoj, — kaŭstike kaj tre akre rimarkigis Ivano Iljiĉ, — tamen mi aŭdacas rimarkigi ankaŭ al vi, Stefano Nikiforoviĉ, ke ankaŭ vi min tute ne komprenis.
— Jes, mi ne komprenis.
— Tamen mi havas kaj ĉie popularigas la ideon pri tio, ke humaneco, precipe humaneco kun la subalternuloj, de oficisto ĝis skribisto, de skribisto ĝis korta servisto, de la servisto ĝis la servutulo, — humaneco, mi diras, povas servi, por tiel diri, kiel la bazangula ŝtono por la venontaj reformoj kaj ĝenerale por la renovigo. Kial? Tial. Vidu silogismon: mi estas humana, sekve oni amas min. Oni amas min, sekve oni sentas fidon. Oni sentas fidon, sekve oni kredas; oni kredas, sekve oni amas… ne, mi volas diri ke, se oni kredas, do oni kredos ankaŭ la reformon, oni komprenos, por tiel diri, la esencon de la afero kaj, por tiel diri, morale brakumos unu la aliajn kaj findecidos la problemojn amike, ĝisfunde. Kial vi ridas, Simeono Ivanoviĉ? Ĉu nekompreneble?
Stefano Nikiforoviĉ senvorte levis brovojn, li estis miranta.
— Al mi ŝajnas, ke mi iom tro drinkis, — venene diris Simeono Ivanoviĉ, — kaj pro tio mi malvigle pensas. Iom da mallumo estas en mia menso, sinjoro.
Ivano Iljiĉ konvulsiis.
— Ni tion ne eltenos, — subite diris Stefano Nikiforoviĉ post nelonga pripensado.
— Kial do ne eltenos, — demandis Ivano Iljiĉ, mirigita pro la subita kaj abrupta rimarkigo de Stefano Nikiforoviĉ.
— Tute simple: ni ne eltenos, — Stefano Nikiforoviĉ evidente ne volis vortumi pli detale.
— Ĉu vi eble aludas la novan vinon kaj la novajn felsakojn? — iom ironie obĵetis Ivano Iljiĉ. — Sed ne, sinjoro, mi respondecas pri mi.
Tiutempe horloĝo sonis duonon antaŭ la dek-dua horo.
— Post longa sidado agrablas veturado, — diris Simeono Ivanoviĉ, intencante forlasi la lokon. Sed Ivano Iljiĉ anticipis lin, tuj ekstaris kaj prenis de la kamenbreto sian zibelan ĉapon. Li aspektis ofendite.
— Do kiel, Simeono Ivanoviĉ, ĉu vi pripensos? — diris Stefano Nikiforoviĉ, akompanante la gastojn.
— Ĉu pri la apartamento? Jes, mi pensos, mi pensos.
— Kaj pripensinte sciigu min plej rapide.
— Ĉu denove pri la aferoj? — afable diris sinjoro Pralinskij kun ioma flato kaj ludante per sia ĉapo. Al li ŝajnis, kvazaŭ oni forgesus pri li.
Stefano Nikiforoviĉ levis la brovojn kaj silentis, komprenigante per tio, ke li ne retenas la gastojn. Simeono Ivanoviĉ rapide riverencis.
“Ha… nu… post tio pensu kiel vi volas… se vi ne komprenas ordinaran afablecon”, — decidis sinjoro Pralinskij kaj kun aparta sendependeco manpremis Stefanon Nikiforoviĉ. En la antaŭĉambro Ivano Iljiĉ surmetis sian malpezan riĉan peltan surtuton, ial penante ne rimarki la trivitan procionan peltaĵon de Simeono Ivanoviĉ, kaj poste ambaŭ malsupreniris laŭ la ŝtuparo.
— Ŝajnas ke nia oldulo ofendiĝis, — diris Ivano Iljiĉ al silenta Simeono Ivanoviĉ.
— Ho ne, pro kio? — tiu respondis trankvile kaj malvarmece.
“Lakeo!” — pensis Ivano Iljiĉ.
Ili venis al la perono, oni venigis al Simeono Ivanoviĉ lian sledon kun griza malbela ĉevaleto.
— Damna diablo! Kien Trifono kondukis mian kaleŝon! — kriis Ivano Iljiĉ, ne vidante sian veturilon.
Ili rigardis ĉien, sed la kaleŝo forestis. La servisto de Stefano Nikiforoviĉ nenion sciis pri ĝi. Ili sin turnis al Varlamo — koĉero de Simeono Ivanoviĉ — kaj ricevis respondon, ke li ĉiam staradis ĉi tie, ankaŭ la kaleŝo same, kaj ke nun jen ne estas.
— Misfortuna historio! — diris sinjoro Ŝipulenko, — ĉu vi volas ke mi vin veturigu?
— Jen, fiularo! — sinjoro Pralinskij furioze kriis.
— Li petis ke mi permesu al li iri al nupto, ĉi tie en la Peterburga Distrikto lia parencino edziniĝas, diablo ŝin prenu. Mi severe malpermesis al li foriri. Kaj mi vetas, ke li tien veturis!
— Li efektive, — diris Varlamo, — veturis tien, sed li promesis post minuto reveni por esti ĉi tie je la necesa tempo.
— Nu tiel! Mi kvazaŭ antaŭsentis tion! Do mi lin punos!
— Prefere sendu lin dufoje al policejo, ke tie oni bone vergu lin, kaj poste li plenumados la ordonojn, — diris Simeono Ivanoviĉ, jam kovranta sin per gambokovrilo.
— Bonvolu ne zorgi pri tio, Simeono Ivanoviĉ!
— Do, se vi deziras, mi veturigos!
— Bonan vojon, merci.
Simeono Ivanoviĉ forveturis kaj Ivano Iljiĉ ekiris piede laŭ ligne pavimita trotuaro, sentante sin tre ekscitita.
—————
“Ho ne, do mi vin traktos, fripono! Mi intence piediros, por ke vi sentu, por ke vi timu! Vi revenos kaj ekscios ke la sinjoro iris piede… fiulo!”
Ivano Iljiĉ ankoraŭ neniam tiel insultis, sed li estis tre furioza kaj, aldone, en lia kapo estis bruo. Li estis nedrinkema, kaj pro tio kvin aŭ ses pokaloj baldaŭ efikis. Sed la nokto estis admirinda. Estis froste, sed neordinare trankvile kaj senvente. La ĉielo estis serena, stelplena. Plenluno verŝis sur la teron blankan arĝentan brilon. Estis tiel bone ke Ivano Iljiĉ post ĉirkaŭ kvindek paŝoj preskaŭ forgesis sian malsukceson. Li sentis iun specialan plezuron. Krome, la homoj sub influo de alkoholo rapide ŝanĝas impresojn. Al li komencis plaĉi eĉ la malbelaj lignaj dometoj de senhoma strato.
“Ja estas bone, ke mi piediras, — li pensis, — jen leciono por Trifono, kaj plezuro por mi. Vere necesas pli ofte piediradi. Kio do? En la Granda avenuo mi tuj trovos fiakron. Bela nokto! Kiaj etaj dometoj. Verŝajne malgravuloj loĝas, oficistoj… negocistoj, eble… tiu Stefano Nikiforoviĉ! Kiel malprogresemaj ili estas, oldaj dupoj! Nome dupoj, c' est le mot. Cetere li estas homo saĝa; kun bon sens, sobra, praktika kompreno de la aferoj. Sed la olduloj, olduloj! Mankas tio… kiel tion diri! Nu, do, mankas io… Ne eltenos! Kion li per tio volis diri? Li eĉ pensis parolante. Li, cetere, min tute ne komprenis. Kaj kiel oni povas ne kompreni? Pli malfacile estas ne kompreni ol kompreni. Ĉefas tio, ke mi estas konvinkita, anime konvinkita. Humaneco… homamo. Redoni homon al si… renaski lian propran dignon kaj poste… kun la preta materialo komencu la aferon. Ŝajnas esti klare! Jes! Via Ekscelenco, almenaŭ bonvolu atenti jenan silogismon: ni renkontas, ekzemple, oficiston, oficiston malriĉan, premitan. “Nu,… kio estas vi?” Respondo: “Oficisto”. Bone, oficisto; plu: “Kia oficisto?” Respondo: “Mi estas tiu kaj tio”. “Ĉu vi servas?” — “Mi servas!” — “Ĉu vi volas esti feliĉa?” — “Mi volas” — “Kio estas bezonata por via feliĉo?” “Jen tio kaj jeno”. “Kial?” “Tial…” Kaj jen tiu homo min komprenas jam post du vortoj: la homo estas mia, li estas, por tiel diri, retkaptita, kaj mi povas trakti lin tiel, kiel mi volas — kompreneble, por lia avantaĝo. Aĉa homo estas Simeono Ivanoviĉ! Kaj lia muzelo estas tre aĉa… Vergi en la policejo, tion li intence diris. — Ne, malvere, mem vergu, sed mi ne vergos; mi Trifonon punos per vortoj, punos per riproĉoj kaj sentigos al li ĉion. Pri la vergado, hm… la demando ne estas solvita, hm… Eble mi venu al Emerans. Pu, diablo, damna trotuaro! — li kriis, subite stumblinte. — Kaj tio estas ĉefurbo! Klereco! Oni povas rompi siajn krurojn. Hm. Mi abomenas Simeonon Ivanoviĉ; tre aĉa muzelo. Ja li min priridis, kiam mi diris, ke ili morale brakumos unu la aliajn. Ĉu vin koncernas iliaj brakumoj? Vin mi ne brakumos, sed mi eble brakumos simplan kampulon. Se mi renkontos kampulon, mi interparolos kun li. Cetere mi estis ebria, kaj mi eble malĝuste esprimis min. Eble ankaŭ nun mi malĝuste esprimas min… Hm. Neniam plu mi drinkos. Vespere oni babilas kaj morgaŭ pentas. Tamen mi iras ne balanciĝante… Cetere, ĉiuj ili estas friponoj!”
Tiel fragmente kaj senorde rezonis Ivano Iljiĉ, plu paŝante sur la trotuaro. La freŝa aero efikis al li kaj, kiel oni diras, disblovis lian apation. Post ĉirkaŭ kvin minutoj li eble trankviliĝus kaj sentus dormemon. Sed subite, preskaŭ je du paŝoj de la Granda avenuo, li ekaŭdis muzikon. Li ĉirkaŭrigardis. En la transa flanko de la strato en tre malnova unuetaĝa longa ligna domo estis brua festeno, zumis violonoj, knaris kontrabaso, jelpe pepis fluto laŭ la tre gaja kvadrila motivo. Apud la fenestroj staris publiko, plejparte virinoj en vatitaj paltoj kaj en kaptukoj; ili pene provis ekvidi ion tra ŝutrofendoj. Evidente estis gaje. Bruo pro piedfrapado de la dancantoj estis atinganta la transan flankon de la strato. Ivano Iljiĉ proksime de si rimarkis policiston kaj aliris lin.
— Kies domo ĝi estas, fraĉjo? — li demandis kaj malbutonis sian riĉan peltaĵon ĝuste tiom, ke la policisto povu rimarki la gravan ordenon sur lia kolo.
— De oficisto Pseldonimov, registrulo, — respondis rektiĝinte la policisto, sukcesinta tuj rimarki la dekoraĵon.
— Ĉu Pseldonimov? Ba! Pseldonimov!.. Kio pri li? Ĉu li edziĝas?
— Edziĝas, via generala moŝto, kun filino de titola konsilisto Mlekopitajev, titola konsilisto… en administrejo servis. Ĉi domo estas la doto de la fianĉino.
— Do, la domo nun estas havaĵo de Pseldonimov, ne de Mlekopitajev?
— De Pseldonimov, via generala moŝto. Estis de Mlekopitajev, kaj nun de Pseldonimov.
— Hm. Mi vin, fraĉjo, demandas, ĉar mi estas lia estro. Mi estas generalo en la oficejo, kie Pseldonimov servas.
— Jes certe, via Ekscelenco. — La policisto tute rektigis sin, kaj Ivano Iljiĉ enpensiĝis. Li staris kaj meditis.
Jes, efektive Pseldonimov servis en lia departemento, ĝuste en lia kancelario; li rememoris tion. Li estis malgrava oficisto, kun nur dekrubla monata salajro. Ĉar sinjoro Pralinskij ekestris sian kancelarion nur antaŭ nelonge, li ne povis detale memori ĉiujn siajn subalternulojn, sed Pseldonimovon li memoris ĝuste pro la familinomo. Ĝi altiris liajn okulojn de la unua rigardo, kaj li volis vidi la posedanton de tia nomo pli proksime. Nun li rememoris, ke li estas ankoraŭ tre juna viro, kun longa ĝiba nazo, kun palaj kaj flokaj haroj, kaĥekta kaj malbone nutrita, en trivita uniforma jako kaj en preskaŭ maldeca trivita pantalono. Li rememoris ke li eĉ havis ideon, okaze de festo, gratifiki la mizerulon per deko da rubloj por faciligi lian staton. Sed ĉar la vizaĝo de la mizerulo estis tro malafabla, kaj la rigardo estis tre nesimpatia, eĉ vekanta abomenon, la bonkora ideo forvaporiĝis, kaj Pseldonimov restis sen gratifiko. Des pli mirigis lin, ke Pseldonimov antaŭ semajno petis ferion por la edziĝo. Ivano Iljiĉ memoris ke li ne havis sufiĉan tempon por detale okupiĝi pri tio, kaj la afero pri la nupto estis solvita iom rapide. Sed li precize memoris ke Pseldonimov kiel doton ricevas lignan domon kaj kvarcent rublojn; tiu fakto tiam lin mirigis; li memoris ke li eĉ ŝercis pri kuniĝo de familiaj nomoj Pseldonimov kaj Mlekopitajeva. Li klare memoris tion ĉi.
Li plu rememoris kaj meditis. Estas konate, ke meditoj pasas iam en niaj kapoj tre rapide, en formo de iaj sensacoj, sen traduko al la homa, kaj precipe al la literatura, lingvo. Sed ni penu traduki la sensacojn de nia protagonisto kaj prezenti al la leganto almenaŭ la esencon de tiuj sensacoj, nur plej necesajn kaj versimilajn erojn el ili. Ja multaj el niaj sensacoj post traduko al la ordinara lingvo, ŝajnas tute neversimilaj. Pro tio ili neniam enmondiĝas, kvankam ĉiu havas ilin. Kompreneble, la sentoj kaj pensoj de Ivano Iljiĉ estis iom senordaj. Sed vi scias la kialon.
“Bone! — rotaciis en lia kapo, — jen ni ĉiuj paroladas, paroladas, sed ni ĉiam fiaskas en la aferoj. Ekzemple, tiu Pseldonimov: li ĵus venis el preĝejo emociita, esperanta, soifanta… Ĉi tago estas unu el la plej feliĉaj en lia vivo… Nun li okupiĝas pri la gastoj, organizas festenon — modestan, malriĉan, sed gajan, ĝojan kaj sinceran… Kio okazus, se li ekscius, ke ĉi-minute mi, mi, lia estro, lia ĉefa estro, staras apud lia domo kaj aŭskultas lian muzikon? Efektive, kion li farus? Kaj kion li farus, se mi nun subite enirus? hm…Kompreneble, komence li ektimus, mutiĝus pro la konfuzo. Mi malhelpus lin, mi eble fuŝus ĉion… Jes tiel estus, se enirus iu ajn generalo, sed ne mi… Jen tio gravas: iu ajn, sed ne mi.
“Jes, Stefano Nikiforoviĉ! Jen vi ne komprenis min tiam, kaj jen al vi la preta ekzemplo.
“Jes. Ni ĉiuj krias pri humaneco, sed heroismon, heroaĵon ni fari ne kapablas.
“Kian heroismon? Tian. Pensu do: ĉe nunaj rilatoj inter ĉiuj sociaj membroj mia noktomeza veno al nupto de mia subalternulo, kolegia registristo kun dekrubla salajro, estus konfuziĝo, renverso de l' ideoj, la lasta tago de Pompejo, ĥaoso! Tion neniu komprenus. Stefano Nikiforoviĉ mortus — sed ne komprenus. Li ja diris: “ni ne eltenos”. Jes, sed temas pri vi, la homoj de paralizo kaj rutino, sed mi el-ten-os! Mi transformos la lastan tagon de Pompejo al plej dolĉa tago por mia subalternulo, kaj la eksterordinaran agon — al normala, familieca, nobla kaj morala ago. Kiel? Tiel. Bonvolu aŭskulti…
“Nu… jen mi, imagu, eniras: ili miregas, ĉesas danci, sovaĝe rigardas, retroiras. Jes, sinjoroj, sed nun mi montras miajn ecojn: mi iras rekte al timigita Pseldonimov kaj kun la plej karesa rideto, iel-tiel, per la plej simplaj vortoj diras: “Tiel kaj jene, mi estis ĉe lia Ekscelenco Stefano Nikiforoviĉ. Mi, supozas, ke vi scias, ke li loĝas ĉi-najbare…” Poste mi en ridinda aspekto rakontas pri la aventuro kun Trifono. De Trifono mi venas al tio ke mi iris piede… “Jen, mi aŭdis muzikon, demandis la policiston kaj eksciis, fraĉjo, ke vi edziĝas. Ek, mi pensis, mi venu al mia subalternulo por vidi, kiel miaj oficistoj festas kaj … edziĝas. Vi ja ne forpelos min, mi kredas.” Forpelos! Kia vorto por la subalternulo. Kiel, diable, li forpelos! Mi pensas, ke li freneziĝos, penegos min sidigi sur fotelon, tremos pro admiro, komence eĉ la racion perdos!…
“Nu, kio povas esti pli simpla, pli eleganta ol tiu ago! Por kio mi eniris? Tio estas alia demando. Tio estas, kiel oni diras, la morala aspekto de la afero. Nome la esenco!
“Hm… Pri kio, do, mi pensis? Jes!
“Nu, certe, ili min sidigus apud la plej grava gasto, iu titola konsilisto aŭ parenco, eksa staba kapitano kun ruĝa nazo… Tiujn originalulojn Gogol bone priskribis. Nu, mi certe konatiĝos kun la novedzino, laŭdos ŝin, aprobos la gastojn. Mi petos ilin ne honti, plu amuziĝi kaj danci, mi spritos kaj ridos, resume — mi estos afabla kaj ĉarma. Mi ĉiam estas afabla kaj ĉarma, kiam mi estas kontenta pri mi… Hm… ŝajnas, ke mi ankoraŭ estas iomete tiel…ne ebria, sed preskaŭ…
Kompreneble, kiel ĝentlemano mi kondutos kun ili egalece kaj tute ne postulos apartajn signojn de estimo… Sed morale, morale estas alia afero: ili komprenos kaj aprezos tion. Mia ago renaskos ilian tutan noblecon… Nu, mi sidos duonhoron… Eĉ horon. Mi certe foriros tuj antaŭ la vespermanĝo, kaj ili tiel klopodos, bakos, fritos, profunde riverencos, sed mi nur eltrinkos pokalon, gratulos, sed la vespermanĝon mi rifuzos. Mi diros: “aferoj”. Kaj tuj post kiam mi diros “aferoj” ĉies vizaĝoj iĝos respektoplene seriozaj. Per tio mi delikate memorigos, ke ili kaj mi estas malsamaj, sinjoroj. Kiel la tero kaj ĉielo. Mi ja ne deziras tion sugesti, sed ja necesas… eĉ en la morala senco necesas, malgraŭ ĉiuj rezonoj. Cetere, mi tuj ridetos, eĉ ridos, kaj ĉiuj tuj vigliĝos. Mi ankoraŭ ŝercos kun la novedzino; hm… eĉ tiel: mi aludos ke mi revenos precize post naŭ monatoj kiel baptopatro, ha-ha. Sed ŝi vere naskos antaŭ tiu tempo. Ja ili reproduktiĝas kiel kunikloj. Ĉiuj ridegos, la junulino ruĝiĝos; mi kun sento kisos ŝian frunton, eĉ benos ŝin kaj… kaj morgaŭ en la kancelario mia heroaĵo jam estos sciata. Morgaŭ mi estos denove severa, morgaŭ mi estos denove postulema, eĉ neadmonebla, sed ili ĉiuj jam scios kia mi estas. Mian animon ili scios, mian esencon ili scios: “Li estas rigora kiel estro, sed kiel homo li estas anĝelo!” Do mi venkis; mi ilin kaptis per unu eta ago, pri kiu vi eĉ ne pensos; ili jam estas miaj, mi estas patro, ili — infanoj… Nu, via Ekscelenco Stefano Nikiforoviĉ, provu do, agu ĉi tiel…
“…Ĉu vi scias, ĉu vi komprenas, ke Pseldonimov al siaj gefiloj rakontados, ke la generalo mem festenis kaj eĉ drinkis en lia nupto! Kaj tiuj gefiloj al siaj gefiloj, kaj tiuj al siaj genepoj, kiel la plej sanktan historion rakontos, ke altrangulo, ŝtatisto (kaj tiutempe mi estos tia) honoris ilin… ktp, ktp. Ja mi la humiligitan ulon levos morale, mi lin redonos al li mem… Li ja nur dek rublojn monate ricevas!.. Kaj se mi ripetos kvin- aŭ dek-foje tion aŭ ion similan, mi ricevos ĉiulokan popularecon… En ĉies koroj mi estos gravurita, kaj nur diablo sola scias, kio poste povos rezulti el tia populareco!..”
Tiel aŭ preskaŭ tiel rezonadis Ivano Iljiĉ (sinjoroj, ne miru kion la homoj diras pense, precipe en iom ekstravaganca stato). Ĉi tiuj pensoj karuselis en lia kapo nur dum duonminuto, kaj li verŝajne kontentiĝus per tiu revado kaj, enpense hontiginte Stefanon Nikiforoviĉ, kviete revenus hejmen kaj ekdormus. Kaj li bonege agus! Sed ĉi tiu minuto, malfeliĉe, estis ekstravaganca.
Kvazaŭ speciale, ĉi tiam en lia streĉita imago aperis la memkontentaj vizaĝoj de Stefano Nikiforoviĉ kaj Simeono Ivanoviĉ.
— Ni ne eltenos! — ripetis Stefano Nikiforoviĉ, degne ridetante.
Simeono Ivanoviĉ subtenis lin per tute abomena rikano.
— Ni vidu, kiel ni ne eltenos! — rezolute diris Ivano Iljiĉ, kaj eĉ varmego atakis lian vizaĝon. Li forlasis la trotuaron kaj per firmaj paŝoj ekiris rekte trans la straton al la domo de sia subalternulo, registristo Pseldonimov.
—————
Stelo gvidis lin. Li vigle eniris tra malfermita pordeto kaj malestime forpuŝis perpiede hirtan kaj raŭkiĝintan hundaĉon, kiu pli por deco ol por mordado ĵetis sin al liaj piedoj kun raŭka bojo. Sur ligna pavimo li aliris tegmentitan peroneton, kiu kiel budeto kondukis en la korton, kaj laŭ tri malnovegaj ŝtupoj leviĝis en etan vestiblon. Kvankam ĉi tie brulis en angulo stumpo de grasa kandelo aŭ io simila al lucerneto, Ivano Iljiĉ trafis per la maldekstra galoŝo en galantinon, elmetitan por malvarmiĝo. Ivano Iljiĉ sin klinis kaj, rigardante kun scivolemo, ekvidis ke ĉi tie staras ankoraŭ du pladoj kun galantino, kaj ankoraŭ du muldiloj, supozeble kun blanc-manger. La distretita galantino iom konfuzis lin, kaj dum momento li eĉ pensis pri tuja fuĝo. Sed li konsideris tion tro malnobla. Pripensinte, ke lin vidis neniu kaj ke neniu suspektos lin, li rapide viŝis la galoŝon por kaŝi ĉiujn spurojn, palpe trovis la pordon remburitan per felto, malfermis ĝin kaj eniris en tre malgrandan antaŭĉambron. Unu ĝia duono estis, laŭvorte, plenŝtopita per uniformaj paltoj, bekeŝoj, virinaj paltoj, kufoj, skarpoj kaj galoŝoj. En la alia duono lokiĝis muzikistoj kun du violonoj, fluto kaj kontrabaso: entute kvar personoj, kompreneble, stratmuzikistoj. Ili sidis ĉe nefarbita ligna tablo kun nur unu grasa kandelo kaj laŭte kaj rapide knare akompanis la lastan figuron de kvadrilo. Tra la malfermita pordo en la salono estis videblaj la dancantoj, en polvo, tabaka fumo kaj haladzo. Regis freneza gajeco. Aŭdiĝis ridego, krioj kaj akutaj jelpoj de damoj. Kavaliroj stamfis, kiel skadro de ĉevaloj. Super tiu Sodomo sonis komando de la dancgvidanto, verŝajne, tre senceremonia kaj eĉ malbutonita persono: “Kavaliroj antaŭen, chaîne des dames, balancez!” kaj tiel plu, kaj tiel plu. Ivano Iljiĉ iom emociite demetis la peltaĵon kaj galoŝojn kaj kun la ĉapo en sia mano eniris en la ĉambron. Cetere li jam ne pensis pri siaj agoj.
Dum unu minuto lin neniu rimarkis: ĉiuj estis findancantaj la finiĝantan dancon. Ivano Iljiĉ staris kvazaŭ surdigito kaj nenion povis bone vidi en tiu ĉi kaĉo. Rotaciis damaj roboj, kavaliroj kun cigaredoj inter la dentoj… Preterfluganta helblua skarpo de iu damo tuŝis lian nazon. Post ŝi en freneza entuziasmo preterkuris medicina studento kun kirlita hararo kaj laŭvoje forte puŝis lin. Preterkuris lin ankaŭ tre alta oficiro de iu brigado. Preterflugante kaj stamfante kun la ceteraj iu kriis per nenature jelpa voĉo: “Ho-o-o, Pseldonimĉjo!” Sub la piedoj de Ivano Iljiĉ estis io glueca: evidente la planko estis vaksita. En la ĉambro, cetere ne tre malgranda, estis ĉirkaŭ tridek gastoj.
Sed post minuto la kvadrilo finiĝis, kaj preskaŭ tuj okazis tio, kio estis imagata de Ivano Iljiĉ kiam li ankoraŭ revis sur la trotuaro. Inter la gastoj kaj dancantoj, kiuj ankoraŭ anhelis kaj ne sukcesis forviŝi ŝviton de siaj vizaĝoj, aŭdiĝis rumoro, ia neordinara flustrado. Ĉies okuloj, ĉies vizaĝoj komencis haste turniĝi al la enirinta gasto. Poste ĉiuj komencis iomete retropaŝi. La nerimarkintojn oni tiris je vestoj kaj prudentigis; tiuj ĉirkaŭrigardis kaj tuj estis retropaŝantaj kun la ceteraj. Ivano Iljiĉ ankoraŭ staris en la pordo, ne farinte eĉ unu paŝon antaŭen, sed inter li kaj gastoj aperis kreskanta senhoma spaco sur planko ŝutita per sennombraj paperaj bombonkovriloj, loteriaj biletoj kaj cigaredaj stumpoj. Subite en tiun spacon timide enpaŝis juna viro, en uniformo, kun tufa blonda hararo kaj ĝiba nazo. Li moviĝis antaŭen, klininte sin kaj rigardante la gaston tiel, kiel hundo rigardas sian mastron, kiu vokas ĝin por doni al ĝi piedbaton.
— Saluton, Pseldonimov, ĉu vi min rekonas?.. — diris Ivano Iljiĉ kaj tuj sentis, ke li tion diris terure malkonvene; li sentis ankaŭ ke li, eble, faras nun grandiozan stultaĵon.
— V-v-via Eks-celenco!.. — balbutis Pseldonimov.
— Jes, tiel. Mi, fraĉjo, al vi tute hazarde venis, verŝajne vi mem komprenas tion.
Sed Pseldonimov, evidente, estis komprenanta nenion. Li staris en terura embaraso.
— Ja vi min ne forpelos, mi kredas… Ĉu vi ĝojas aŭ ne, sed akceptu la gaston!.. — daŭrigis Ivano Iljiĉ sentante, ke li konfuziĝas ĝis nedeca malforto, volas rideti, sed jam ne povas; ke la humureca rakonto pri Stefano Nikiforoviĉ kaj Trifono iĝas pli kaj pli neebla. Sed Pseldonimov kvazaŭ intence ne povis forlasi sian katalepsion kaj plu gapis kun la tute stulta aspekto. Ivano Iljiĉ konvulsietis, li sentis ke se tiel daŭros ankoraŭ unu minuton, la situacio iĝos tute ĥaosa.
— Ĉu mi ne malhelpis al io… eble mi foriru! — li diris apenaŭ aŭdeble kaj iu muskoleto ektremis ĉe la dekstra rando de lia buŝo.
Sed Pseldonimov jam rekonsciiĝis…
— Via Ekscelenco, mi petas…Honoro… — li balbutis, haste riverencante, — bonvolu afable sidiĝi… — Iom rekonsciiĝante, li per ambaŭ manoj montris al li sofon, de kiu oni pli frue demovis tablon por aranĝi lokon por la dancoj…
Ivano Iljiĉ retrankviliĝis anime kaj sidiĝis sur la sofo; tuj iu rapide almovis la tablon. Li supraĵe ĉirkaŭrigardis kaj rimarkis, ke nur li estas sidanta, sed la ceteraj staras, eĉ la damoj. Malbona signo. Sed ankoraŭ ne venis tempo por memorigi kaj kuraĝigi. La gastoj retropaŝis malpli proksimen, kaj antaŭ li, kurbiĝinte, staris nur Pseldonimov, ankoraŭ nenion komprenanta kaj tute ne ridetanta. Estis aĉe: en ĉi tiu minuto nia heroo toleris tiom da angoro, ke lia Harun-al-Raŝideca vizito al la subalternulo pro la principo, povis esti konsiderata kiel vera heroaĵo. Sed subite apud Pseldonimov aperis iu figureto kaj komencis riverenci. Kun neesprimebla plezuro kaj eĉ feliĉo Ivano Iljiĉ tuj rekonis fakestron el sia kancelario, Akimon Petroviĉ Zubikov, kun kiu li certe ne estis proksime konata, sed kiun li konis kiel kapablan kaj obeeman oficiston. Li tuj ekstaris kaj donis al Akimo Petroviĉ por saluto sian manon, la tutan manon, sed ne du fingrojn. Tiu akceptis ĝin per ambaŭ manoj kun profundega respekto. La generalo jubilis; ĉio estis savita.
Efektive nun Pseldonimov estis, kiel oni diras, ne la dua, sed la tria persono. Kun la rakonto eblis sin turni rekte al la fakestro, pro la neceso akceptinte lin kiel konaton, eĉ proksiman konaton, kaj Pseldonimov tiutempe povus nur silenti kaj tremi pro respektego. Sekve la dececo estis plenumita. Sed la rakonto estis necesa; Ivano Iljiĉ sentis tion; li vidis ke ĉiuj gastoj atendas ion, ke en ambaŭ pordoj tumultis ĉiuj domanoj preskaŭ grimpante unu sur la aliajn por rigardi kaj aŭskulti lin. Estis malbone, ke la fakestro, pro sia stulteco, ankoraŭ ne sidiĝis.
— Kial vi ne! — diris Ivano Iljiĉ, mallerte montrante al li lokon apud si sur la sofo.
— Ho ne, mi…mi ja ĉi tie-s… — Akimo Petroviĉ rapide eksidis sur seĝo, kiun al li fulmrapide alportis Pseldonimov, kiu plu obstine ne sidiĝis.
— Ĉu vi povas imagi okazaĵon, — komencis Ivano Iljiĉ, adresante la vortojn ekskluzive al Akimo Petroviĉ per iom tremanta sed jam familiara voĉo. Li eĉ plilongigis kaj apartigis vortojn, akcentis silabojn, la sonon “a” komencis elparoli simile al “e”; resume, li mem sentis kaj konsciis ke afektadas, sed li jam ne povis sin regi; influis iu ekstera forto. Ĉi-minute li turmente konsciis tre multon.
— Ĉu vi povas imagi, ke mi ĵus venis de Stefano Nikiforoviĉ Nikiforov, vi eble aŭdis pri li, sekreta konsilisto. Nu… en tiu komisiono…
Akimo Petroviĉ respektoplene sin klinis per la tuta korpo antaŭen, kvazaŭ dirante: “Ĉu mi povus ne aŭdi!”
— Li nun estas via najbaro, — Ivano Iljiĉ daŭrigis, por unu momento, por afableco kaj por senceremoniemo, sin turnante al Pseldonimov, sed li tuj deturniĝis, ekvidinte en la okuloj de Pseldonimov lian absolutan indiferenton al lia rakonto.
— La oldulo, kiel vi scias, dum la tuta vivo havis fiksan ideon aĉeti por si domon… Do li fine aĉetis. La domo estas ĉarmega. Jes…Kaj hodiaŭ estas lia naskiĝdato, kiun li antaŭe festis neniam, eĉ kaŝis de ni, ne invitis pro la avareco, ha-ha! sed nun li tre ekĝojis pro la nova domo kaj invitis min kaj Simeonon Ivanoviĉ Ŝipulenko. Ĉu vi konas Ŝipulenkon?
Akimo Petroviĉ klinis sin denove. Kun fervoro klinis sin! Ivano Iljiĉ iom konsoliĝis. Ja li jam pensis, ke la fakestro eble konjektas, ke li nun estas apogilo por lia Ekscelenco. Tio estus la plej abomena.
— Jes, ni sidis triope, li regalis nin per ĉampano, ni parolis pri la aferoj… Pri tio-alio… Pri prob-le-moj… Ni eĉ dis-pu-tis… Ha-ha!
Akimo Petroviĉ levis la brovojn respektoplene.
— Sed gravas ne tio. Fine mi adiaŭas lin, la oldulo estas akurata, li enlitiĝas frue, kiel vi scias, en la maljunaĝo. Mi eliris… mia Trifono forestas! Mi maltrankviliĝas, demandas: “Kien Trifono forkondukis mian kaleŝon?” Klariĝis ke li, esperante ke mi longe gastos, direktis sin al nupto de iu baptanino aŭ fratino… nur Dio scias. Ie ĉi tie, en la Peterburga Distrikto. Ankaŭ mian kaleŝon li kunprenis bonokaze. — La generalo denove rigardis al Pseldonimov por observi la decon. Tiu tuj kurbiĝis, sed ne tiel, kiel la generalo atendis. “Kompato, koreco mankas”, — traflugis la penso en lia kapo.
— Nekredeble! — Akimo Petroviĉ diris, profunde surprizita. Rumoro de miro sonis en la homamaso.
— Vi povas imagi mian staton…(Ivano Iljiĉ ĉirkaŭrigardis ĉiujn). Neniu eliro, do mi ekiris piede. Mi decidis treni min al la Granda avenuo kaj trovi tie iun fiakron… Ha-ha!
— Ha-ha-ha! — reeĥis Akimo Petroviĉ respektoplene. Denove sonis rumoro, sed nun ĝi estis jam pli gaja, ĝin aŭdigis la tuta homamaso. Ĉi tiam kun krako krevis vitro de murlampo. Iu kun fervoro ĵetis sin por ĝin ordigi. Pseldonimov skuiĝis kaj severe rigardis al la lampo, sed la generalo eĉ ne atentis la okazintaĵon, kaj ĉiuj trankviliĝis.
— Iras mi… kaj la nokto estas tiom belega, kvieta. Subite mi aŭdas muzikon, stamfadon, oni dancas. Mi demandis policiston: evidentiĝis ke Pseldonimov edziĝas. Ĉu vi, fraĉjo, por la tuta Peterburga Distrikto aranĝas balojn? ha-ha, — denove li subite turnis sin al Pseldonimov.
— Ha-ha-ha! jes-s…— reeĥis Akimo Petroviĉ; la gastoj moviĝis denove, sed la plej stulta estis tio, ke kvankam Pseldonimov denove klinis sin, li eĉ nun ne ridetis, kvazaŭ li estus ligna. “Stultulo li estas, vere! — pensis Ivano Iljiĉ, — nun la azeno devus rideti, kaj ĉio moviĝus glite kvazaŭ oleite”. Malpacienco tempestis en lia koro. — Mi pensas, ke mi venu al la subalternulo. Li ja ne forpelos min… ĉu vi ĝojas, aŭ ne, sed akceptu la gaston. Vi, fraĉjo, bonvolu pardoni min. Se mi malhelpis vin per io, mi foriros… Mi ja eniris nur por rigardi…
Sed iom post iom ĉiuj komencis moviĝi. Akimo Petroviĉ rigardis kun beata aspekto, kvazaŭ dirante: “Ĉu vi, via Ekscelenco, povus malhelpi?” Ĉiuj gastoj estis moviĝantaj kaj montris la unuajn signojn de senĝeneco. Preskaŭ ĉiuj damoj jam estis sidantaj. Tio estis signo bona kaj pozitiva. La plej kuraĝaj el ili ventumis sin per tuketoj. Unu el ili, vestita per trivita velura robo, diris ion intence laŭte. Oficiro, al kiu ŝi sin direktis, volus respondi al ŝi same laŭte sed sindetenis, ĉar nur ili du estis laŭtvoĉaj. La viroj, plejparte kancelarianoj kaj kelkaj studentoj, interrigardis kvazaŭ instigante unu la aliajn revigliĝi, tusis, kaj komencis fari kelkajn paŝojn diversflanken. Cetere neniu estis tro timema, sed ĉiuj estis malafablaj kaj preskaŭ ĉiuj enpense malamike rilatis al la persono, kiu invadis al ili por rompi ilian ĝojadon. La oficiro, hontigita pro la propra malkuraĝo, komencis iom post iom proksimiĝi al la tablo.
— Aŭskultu, fraĉjo, permesu ke mi demandu vin pri viaj nomo kaj patronomo? — Ivano Iljiĉ demandis al Pseldonimov.
— Porfirio Petroviĉ, via Ekscelenco, — tiu respondis, grandiginte la okulojn, kvazaŭ li estus en parado.
— Konatigu, do, min, Porfirio Petroviĉ, kun via juna edzino… Gvidu min… mi…
Kaj li montris sian deziron ekstari. Sed Pseldonimov sin ĵetis tutforte al la salono. Cetere, la novedzino staris ĉe la pordo, sed aŭdinte ke temas pri ŝi, ŝi tuj kaŝis sin. Post unu minuto Pseldonimov elkondukis ŝin, tenante ŝin je la mano. Ĉiuj paŝis flanken, liberigante vojon al la paro. Ivano Iljiĉ ekstaris solene kaj direktis sian parolon al ŝi kun la plej afabla rideto.
— Mi tre, tre ĝojas konatiĝi kun vi, — li diris kun tute aristokrata duonriverenco, — des pli en tiu tago…
Li ridetis tre ruze. La damoj emociiĝis pro la plezuro.
— Charmé, — preskaŭ plenvoĉe diris la damo en la velura robo.
La novedzino konvenis al Pseldonimov. Ŝi estis subtila, ankoraŭ nur deksepjara, pala, kun tre malgranda vizaĝo kaj akra nazeto. Ŝiaj okuletoj, rapidaj kaj malkvietaj, tute ne aspektis konfuzitaj; male, ili rigardis atente kaj eĉ iom malice. Evidente Pseldonimov elektis ŝin kiel edzinon ne pro ŝia beleco. Ŝi estis vestita per blanka muslina robo super rozkolora ĉemizo. Ŝia kolo aspektis maldika, la figuro — kokideta, videblis elstaraj ostoj. Al la saluto de la generalo ŝi povis respondi nenion.
— Ŝi ja estas ĉarmulino, — li daŭrigis duonvoĉe, kvazaŭ direktante sian parolon nur al Pseldonimov, sed tiel, ke ankaŭ la junulino aŭdu. Sed Pseldonimov denove tute nenion respondis kaj ĉi-foje li eĉ ne klinis sin. Al Ivano Iljiĉ ŝajnis eĉ ke en liaj okuloj estas io frida, io kaŝita, kaj en lia cerbo estas io aparte malica. Sed malgraŭ ĉio necesis kortuŝi lin. Ja ĝuste por tio li venis ĉi tien.
“Jen stranga paro! — li pensis. — Cetere…”
Kaj li denove turnis sin al la novedzino, kiu sidiĝis sur la sofo apud li, sed responde al siaj du aŭ tri demandoj li ricevis nur “jes” kaj “ne”, kaj eĉ tiuj, verdire, estis tute neklaraj.
“Se ŝi almenaŭ konfuziĝus, — li daŭrigis enpense, — tiam mi ŝercus. Sed nun mi estas en sakstrato”. Ankaŭ Akimo Petroviĉ same silentis, kvazaŭ speciale, probable nur pro sia stulteco, sed ankaŭ tio estis nepardonebla.
— Gesinjoroj! Ĉu eble mi malhelpis al vi amuziĝi? — li alparolis la tutan homamason. Li sentis, ke liaj manoj eĉ ŝvitas.
— Ho ne… Ne maltrankviliĝu, via Ekscelenco, ni tuj komencos, kaj nun ni… ripozas, — respondis la oficiro. La novedzino rigardis lin kun plezuro; la oficiro estis ankoraŭ tute ne maljuna kaj havis uniformon de iu speciala brigado. Pseldonimov staris apude, movinte antaŭen sian korpon, kaj ŝajnis ke li pli ol kutime elŝovis sian ĝiban nazon. Li staris simile al lakeo, tenanta pelton en la manoj kaj atendanta finon de adiaŭa konversacio de siaj sinjoroj. Tiun komparon faris Ivano Iljiĉ mem; li estis perpleksa, li sentis ke li estas en stato embarasa, eĉ terure embarasa, ke la grundo estas forglitanta el sub liaj piedoj, kaj ke li envenis ien kaj ne povas eliri, kvazaŭ pro mallumo.
—————