Franco Kafko:

En la punkolonio

elgermanigita de Vilhelmo Lutermano
kontrollegita de Ĵak Le Puil kaj Armela LeQuint

"Estas unika aparato," diris la oficiro al la esplorvojaĝanto kaj superrigardis kun iel admira
rigardo la aparaton tamen al li bone konatan. La vojaĝanto ŝajnis nur pro ĝentileco esti
sekvinta la inviton de la komandanto, kiu lin instigis ĉeesti la ekzekutadon de soldato kondamnita
pro malobeo kaj ofendo al la superulo. La intereso por tiu ekzekuto estis ankaŭ en la punkolonio
ŝajne ne tre granda. Fakte ĉeestis ĉi tie, en la profunda, sabla valeto ĉirkaŭe fermita de nudaj
deklivoj, krom la oficiro kaj la vojaĝanto, nur la kondamnito, apatia homo larĝmuzela kun sovaĝiĝintaj
hararo kaj vizaĝo, kaj soldato tenanta la pezan katenon, en kiun finiĝis la ĉenetoj, per kiuj la
kondamnito estis ligita ĉe la piedoj kaj manartikoj kiel ĉe la kolo kaj kiuj ankaŭ inter si kunteniĝis
per interligaj ĉenoj. Cetere la kondamnito aspektis tiom hundece submetiĝema, ke ŝajne oni
povus lin lasi libere vagadi en la deklivo kaj, ĉe komenco de la ekzekutado, oni bezonus nur fajfi
por ke li venu.

La vojaĝanto havis malmulte da intereso por la aparato kaj paŝadis preskaŭ senatente alen
kaj reen malantaŭ la kondamnito, dum la oficiro plenumis la lastajn preparojn, foje rampis
sub la aparaton konstruitan profunde en la teron, foje supreniris ŝtupareton por ekzameni
la suprajn partojn. Tio estis laboroj, kiujn oni vere povus lasi al maŝinisto, sed la oficiro plenumis
ilin kun granda fervoro, ĉu pro tio, ke li estis aparta favorulo de tiu aparato, ĉu pro tio, ke
alikaŭze oni ne povis konfidi la laboron al iu alia. "Nun ĉio estas preta!" li fine kriis kaj deiris
de la ŝtupareto. Li estis eksterordinare laca, spiris per malferma buŝo kaj kun du damaj poŝtukoj
kejlitaj internen de la uniformkolumo. "Tiuj uniformoj estas vere tro pezaj por la tropikoj," diris
la vojaĝanto, anstataŭ , kiel atendis la oficiro, demandi pri la aparato. "Certe," diris la oficiro
kaj lavis al si la manojn malpurigitajn de oleo kaj graso en uzpreta akvokuvo, "sed ili signifas
la hejmlandon, ni ne volas perdi la hejmlandon. - Sed vidu nun tiun aparaton," li tuj aldonis,
sekigis la manojn per tuko kaj samtempe montris al la aparato. "Ĝis nun necesis ankoraŭ
manlaboro, sed de nun la aparato laboras tute sole." La vojaĝanto kapjesis kaj sekvis la
oficiron. Tiu, celante sin pravigi por ĉiaj okazoj, diris: "Nature okazas perturboj; mi ja esperas,
ke hodiaŭ nenia okazos, tamen oni devas kun ili kalkuli. La aparato devas ja labori dekdu
horojn seninterrompe. Sed se okazas ankaŭ perturboj, tamen temas nur pri tute malgravaj,
kaj ili estos tuj ĉesigitaj."

"Ĉu vi ne volas sidiĝi?" li fine demandis, eltiris el stako da tubseĝoj iun kaj proponis ĝin al la
vojaĝanto; tiu ne povis rifuzi. Li sidis nun rande de fosaĵo, en kiun li ĵetis supraĵan rigardon.
Ĝi ne estis tre profunda. Ĉe unu flanko de la foso la elfosigita tero estis amasigita forme de
remparo, je la alia flanko staris la aparato. "Mi ne scias," diris la oficiro, "ĉu la komandanto
jam klarigis al vi la aparaton." La vojaĝanto faris necertan manmovon, la oficiro deziris nenion
pli bonan, ĉar nun li povis mem klarigi la aparaton. "Tiu aparato," diris li kaj mane apogis sin
sur krankon, "estas inventaĵo de nia antaŭa komandanto. Mi kunlaboris tuj ĉe la unuaj provoj
kaj partoprenis ankaŭ ĉiujn laborojn ĝis la finpretigo. La merito de la invento tamen apartenas
sole al li. Ĉu vi aŭdis pri nia antaŭa komandanto? Ne? Nu, mi ne tro pretendas dirante, ke la
organizo de la tuta punkolonio estas lia faro. Ni, liaj amikoj, sciis jam ĉe lia morto, ke la aranĝo
de la tuta punkolonio estas tiom en si fermita, ke lia posteulo, eĉ se li havus mil novajn planojn
enkape, almenaŭ dum multaj jaroj neniom de la malnova povos ŝanĝi. Nia antaŭdiro ankaŭ
realiĝis; la nova komandanto devis tion kompreni. Domaĝe, ke vi ne konis la antaŭan komandanton! -
Sed," interrompiĝis la oficiro, "mi babilas, kaj lia aparato staras ĉi tie antaŭ ni. Ĝi konsistas, kiel
vi vidas, el tri partoj. Kun la tempo elfariĝis por ĉiu el tiuj partoj nomoj en certa rilato popularaj.
La plej malsupra nomatas la lito, la supra nomatas la desegnokesto, kaj ĉi tie la meza, ŝvebanta
parto nomatas la erpilo." "La erpilo?" demandis la vojaĝanto. Li aŭskultintis ne tute atente, la
suno tro forte kaptiĝis en la senombra valo, oni povis nur malfacile kolekti siajn pensojn. Des
pli admirinda ŝajnis al li la oficiro, kiu en la streta, parada, per ŝultrosignoj pezigita, per ŝnuroj
garnita uniformo tiom fervore klarigis sian aferon kaj krome, dum li parolis, ie kaj tie per ŝraŭbturnilo
umis ĉe ŝraŭbo. En simila animstato kiel la vojaĝanto ŝajnis esti la soldato. Li volvintis la katenon
de la kondamnito ĉirkaŭ ambaŭ manartikoj, sin apogis unumane sur sian pafilon, lasis la kapon
pendi ĉe la nuko kaj zorgis pri nenio. La vojaĝanto ne miris pri tio, ĉar la oficiro parolis france,
kaj la francan komprenis certe nek la soldato nek la kondamnito. Sed des pli okulfrapis, ke la
kondamnito tamen klopodis sekvi la klarigojn de la oficiro. Kun ia dormeca obstino li direktis
siajn rigardojn ĉiam tien, kien ĝuste montris la oficiro, kaj kiam tiu nun estis interrompita de la
vojaĝanto, rigardis ankaŭ li, same kiel la oficiro, al la vojaĝanto.

"Ja, la erpilo," diris la oficiro, "la nomo trafas. La pingloj estas vicigitaj erpile, krome la tuto
funkcias kiel erpilo, kvankam nur sur unu loko kaj multe pli artece. Cetere vi tion tuj komprenos.
Ĉi tie sur la liton oni kuŝigas la kondamniton. - Nu, mi volas unue priskribi la aparaton kaj nur
poste efektivigi la proceduron mem. Tiel vi povos pli bone sekvi ĝin. Krome, dentrado en la
desegnokesto estas tro eluzita; en funkcio ĝi tre grincas; tiam oni povas apenaŭ kompreniĝi;
ŝanĝpecoj estas bedaŭrinde nur malfacile akireblaj ĉi tie. - Do, tie estas la lito, kiel mi diris.
Ĝi estas tute kovrita per vattavolo; ties celon vi poste ekscios. Sur tiun vaton oni kuŝigas la
kondamniton, kompreneble nuda; tie por la manoj, tie por la piedoj, ĉi tie por la kolo estas
rimenoj por lin fiksligi. Ĉi tie ĉe la kapflanko de la lito, kie la viro, kiel mi diris, unue kuŝas
sur la vizaĝo, estas tiu feltostumpo, kiu estas facile regulebla tiel ke ĝi rekte penetras al li
en la buŝon. Ĝi celas malhelpi la kriadon kaj dismordon de la lango. Nature la viro devas
akcepti la felton, ĉar alie la kolrimeno rompus al li la nukon." "Tio estas vato?" demandis la
vojaĝanto kaj klinis sin antaŭen. "Certe ja," diris la oficiro ridetante, "palpu mem." Li tuŝis la
manon de la vojaĝanto kaj kondukis ĝin tra sur la liton. "Ĝi estas vato speciale preparita, pro
tio ĝi aspektas tiel nekonebla; mi ankoraŭ parolos pri ĝia celo." La vojaĝanto estis jam iomete
favorigita por la aparato; kun la mano kontraŭ la suno protekte super la okuloj, li rigardis en
la altecon de la aparato. Estis granda konstruaĵo. La lito kaj la desegnokesto havis saman
amplekson kaj aspektis kiel du mallumaj kestoj. La desegnokesto estis instalita proksimume
du metrojn super la lito; en la anguloj ambaŭ estis ligitaj per kvar latunstangoj, kiuj en la suno
preskaŭ ĵetis radiojn. Inter la kestoj ŝvebis ĉe ŝtalbendo la erpilo.

La oficiro apenaŭ rimarkintis la antaŭan indiferenton de la vojaĝanto, sed male havis senton
por la nun ekanta intereso; pro tio li paŭzis en siaj klarigoj, por lasi al la vojaĝanto tempon
senĝene rigardi. La kondamnito imitis la vojaĝanton; ĉar li ne povis meti la manon super la
okulojn, li palpebrumis liberokule en la alton.

"Nun do kuŝas la viro", diris la vojaĝanto, klinis sin malantaŭen en la seĝo kaj krucigis la
gambojn.

"Jes," diris la oficiro, repuŝis iomete la ĉapon kaj per la mano viŝis tra la varmega vizaĝo,
"nun aŭskultu! Kaj la lito, kaj ankaŭ la desegnokesto havas sian propran elektran baterion;
la lito bezonas ĝin por si mem, la desegnokesto por la erpilo. Tuj kiam la viro estas fiksligita,
la lito ekmoviĝas. Ĝi tremas en etaj, tre rapidaj tremetoj samtempe horizontale, kiel ankaŭ
vertikale. Vi certe vidis similajn aparatojn en kuracejoj; tamen ĉe nia lito ĉiuj movoj estas
precize kalkulitaj; ili nome devas esti precize akordigitaj kun la movoj de la erpilo. Sed al
tiu erpilo estas komisiita la esenca plenumado de la verdikto."

"Kiel do tekstas la verdikto?" demandis la vojaĝanto. "Ĉu ankaŭ tion vi ne scias?" diris la
oficiro mirigite kaj mordis la lipon: "Pardonu, se eble miaj klarigoj estas senordaj; mi tre petas
pri senkulpigo. Antaŭe la klarigojn kutime ja faris la komandanto; sed la nova komandanto
retiriĝis el tiu honordevo; tamen, ke li al tiom alta vizitanto" - la vojaĝanto provis per ambaŭ manoj
rifuzi tiun honorigon, sed la oficiro insistis pri tiu esprimo - "al tiom alta vizitanto ne konatigas eĉ
la formon de nia verdikto, estas ree novigo, kiu ..." li havis sakron surlipe, sed sin ekregis kaj
nur diris: "Oni ne informis min pri tio, la kulpo ne estas mia. Cetere mi estas tamen plej taŭga
por klarigi la specojn de niaj verdiktoj, ĉar mi portas ĉi tie", li frapis sur sian brustpoŝon, "la
koncernajn mandesegnaĵojn de la antaŭa komandanto."

"Mandesegnaĵojn de la komandanto mem?" demandis la vojaĝanto: "Ĉu do ĉion li unuigis
en si mem? Ĉu li estis soldato, juĝisto, konstruisto, ĥemiisto, desegnisto?"

"Ja certe," diris la oficiro kapjese, kun rigida, enpensiĝinta rigardo. Poste li rigardis kontrole
siajn manojn; ili ŝajnis al li ne sufiĉe puraj, por tuŝi la desegnaĵojn; pro tio li iris al la kuvo kaj
ree lavis ilin. Post tio li eltiris ledan foliujeton kaj diris: "Nia verdikto ne sonas severa. La ordono,
kiun malobeis la kondamnito, estas al li skribata per la erpilo sur la korpon. Al tiu kondamnito
ekzemple" - la oficiro montris la viron - "estos skribata sur la korpon: Honoru vian superulon!"

La vojaĝanto rigardis supraĵe al la viro; tiu tenis, kiam la oficiro montris al li, la kapon klinita
kaj ŝajnis streĉi ĉiujn fortojn de sia kompreno por ion ekscii. Sed la moviĝoj de liaj kunpremitaj
pufaj lipoj evidentigis, ke li komprenis nenion. La vojaĝanto havis plurajn demandojn, sed
vidante la viron demandis nur: "Ĉu li konas sian verdikton?" "Ne," diris la oficiro intencante
tuj daŭrigi siajn klarigojn, sed la vojaĝanto lin interrompis: "Li ne konas sian propran verdikton?"
"Ne," rediris la oficiro hezitante momenton, kvazaŭ li petus de la vojaĝanto motivigon por lia
demando, kaj poste diris: "Estus senutile anonci ĝin al li. Li ja spertos ĝin surkorpe." La vojaĝanto
jam pretis silenti, tiam li sentis, kiel la kondamnito lin alrigardis; li ŝajnis demandi, ĉu li povas
aprobi la priskribitan proceduron. Tial la vojaĝanto, kiu jam estis rekonfortiĝinta en sia seĝo, ree
antaŭkliniĝis kaj plue demandis: "Sed ke li entute estas kondamnita, tion li ja scias, ĉu?" "Ankaŭ
ne," diris la oficiro kaj alridetis la vojaĝanton, kvazaŭ li atendus de li pliajn strangajn deklarojn.
"Ne," diris la vojaĝanto kaj pasigis la manon sur la frunto, "tiam la viro do eĉ nun ne scias, kiel
lia defendaĵo estas akceptita?" "Li ne havis okazon defendiĝi," diris la oficiro kaj rigardis flanken,
kvazaŭ li parolus al si mem kaj ne volus hontigi la vojaĝanton per rakontado de aferoj al li tiom
memkompreneblaj. "Li devis tamen havi la okazon por sin defendi," diris la vojaĝanto kaj leviĝis
de la seĝo. La oficiro komprenis, ke li riskis esti interrompata por longa tempo en la klarigo de
lia aparato; tial li iris al la vojaĝanto, interligis brakon kun li, montris permane al la kondamnito,
kiu nun, pro la atento direktita al li, stariĝis rigide - krome la soldato streĉis la katenon -, kaj diris:
"La afero statas jene. Mi estas, en tiu ĉi punkolonio, destinita juĝisto. Malgraŭ mia juno. Ĉar mi
asistis ankaŭ la antaŭan komandanton en ĉiaj punaferoj kaj ankaŭ plej bone konas la aparaton.
La principo, laŭ kiu mi decidas, estas: La kulpo estas ĉiam senduba. Aliaj juĝejoj ne povas sekvi
tiun principon, ĉar ili estas multkapaj kaj krome havas pli altajn juĝejojn super si. Tio ne estas la
kazo ĉi tie, aŭ almenaŭ ne estis ĉe la antaŭa komandanto. La nova tamen jam montris emon
enmiksiĝi en mian juĝadon, sed ĝis nun mi sukcesis lin deturni, kaj plue sukcesos. - Vi volis
klarigon pri tiu ĉi kazo; ĝi estas tiom simpla kiel ĉiuj. Kapitano ĉi-matene denuncis, ke tiu viro,
asignita al li kiel servisto kaj kiu dormas antaŭ lia pordo, preterdormis sian servon. Li havas
nome la devon leviĝi ĉe ĉiu horbato kaj saluti antaŭ la pordo kapitana. Devo certe ne malfacila,
sed necesa, ĉar li devas resti freŝa kaj por gardo kaj por servo. La kapitano volis lastnokte vidi,
ĉu la servisto plenumas sian devon. Li malfermis la pordon ĉe la bato de la dua kaj trovis lin, kun
gamboj kuntiritaj, dormanta. Li iris preni la rajdvipon kaj frapis lin sur la vizaĝon. Anstataŭ
nun leviĝi kaj peti pardonon, la viro ekkaptis sian estron ĉe la kruroj, skuis lin kaj kriis: "Forĵetu
la vipon, aŭ mi voros vin." - Jen la faktoj. La kapitano venis al mi antaŭ horo, mi notis liajn deklarojn
kaj tuj sekve la verdikton. Poste mi katenis la viron. Ĉio ĉi estis tre simpla. Se la viron mi estus
unue vokinta kaj pridemandinta, estiĝus nur konfuzo. Li mensogus kaj, se mi sukcesus refuti la
mensogojn, anstataŭigus tiujn per novaj mensogoj kaj tiel plu. Sed nun mi tenas lin kaj ne plu
lasos lin. - Ĉu ĉio nun estas klarigita? Sed la tempo pasas, la ekzekuto devus jam komenci, kaj
mi ankoraŭ ne estas preta kun la klarigo de la aparato." Li devigis la vojaĝanton residi, ree alpaŝis
la aparaton kaj komencis: "Kiel vi vidas, la erpilo konformas al la homa korpo; jen la erpilo por la
supra korpoparto, jen la erpiloj por la gamboj. Por la kapo estas destinita nur tiu eta pikilo. Ĉu tio
klaras al vi? Li klinis sin afable al la vojaĝanto, preta por la plej ampleksaj klarigoj.

La vojaĝanto rigardis la erpilon kun sulkigita frunto. La informoj pri la proceso ne kontentigis
lin. Kvankam li devis diri al si, ke temas ĉi tie pri punkolonio, ke tie necesas apartaj disponoj
kaj ke oni devas procedi militiste ĝis la lasta detalo. Sed krome li metis sian esperon en la
novan komandanton, kiu evidente, kvankam malrapide, intencis enkonduki novan proceduron,
kiu ne povus eniĝi en la betonkapon de tiu oficiro. El tiu pensoĉeno la vojaĝanto demandis: "Ĉu
la komandanto ĉeestos la ekzekuton?" "Ne estas certe," diris la oficiro, malagrable tuŝita de la
senpera demando, kaj lia afabla mieno tordiĝis: "Ĝuste pro tio ni devas rapidi. Mi devas eĉ,
bedaŭre, mallongigi miajn klarigojn. Sed mi povus ja morgaŭ, kiam la aparato estos purigita
- ke ĝi tiom malpuriĝas, estas ĝia sola manko - postfari pli precizajn klarigojn. Nun do nur
la plej necesan. - Kiam la viro kuŝas sur la lito kaj tiu ĉi estas ektremigita, la erpilo estas
sinkigata sur la korpon. Ĝi alĝustiĝas per si mem tiel, ke ĝi tuŝas la korpon nur per la pintoj;
post la alĝustiĝo tiu ĉi ŝtalŝnuro streĉiĝas tiel, ke ĝi fariĝas stango. Kaj nun la ludo komencas.
Neiniciatito deekstere ne rimarkas diferencon inter la punoj. La erpilo ŝajnas labori samforme.
Tremante ĝi enpikas siajn pintojn en la korpon, kiu krome tremas fare de la lito. Kaj por ebligi
al ĉiu, kontroli la plenumadon de la verdikto, la erpilo estas farita el vitro. Fiksi en ĝi la pinglojn,
kaŭzis kelkajn teĥnikajn problemojn, sed post multaj provoj tio sukcesis. Nu ja, ni ne ŝparis
penojn. Kaj nun ĉiu povas rigardi tra la vitro, kiel la enskribo plenumiĝas en la korpo. Ĉu vi
ne volas proksimiĝi por rigardi la pinglojn?" La vojaĝanto leviĝis malrapide, iris tien kaj kliniĝis
super la erpilo. "Vi vidas," diris la oficiro, "duspecajn pinglojn en plej diversa vicigo. Ĉiu longa
havas malan apud si. La longa nome skribas, kaj la mallonga elŝprucas akvon por delavi la
sangon kaj por teni la skribon ĉiam klara. La sangakvo poste kondukatas ĉi tie en etajn defluilojn
kaj fluas fine en tiun ĉefdefluilon, kies elflutubo kondukas en la foson." La oficiro fingromontris
precize la vojon, kiun devis preni la sangakvo. Kiam li, por ĝin demonstri plej eble ilustre, ĉe la
tuba elfluejo per ambaŭ manoj ĝin kvazaŭ kolektis, la vojaĝanto levis la kapon kaj volis, per la
mano retropalpante, reiri al sia seĝo. Tiam li vidis terurigite, ke la kondamnito same kiel li estis
sekvinta la inviton de la oficiro, rigardi la sistemon de la erpilo deproksime. La dormeman
soldaton per la ĉeno li iom trenintis antaŭen kaj ankaŭ sin klinintis super la vitron. Oni vidis,
kiel li per malcertaj okuloj ankaŭ serĉis tion, kion ĵus observintis la du sinjoroj, sed ke li ne
sukcesis, ĉar mankis al li la klarigo. Li klinis sin ien kaj tien. Ĉiam denove li per la okuloj
laŭkuris la vitron. La vojaĝanto volis lin repeli, ĉar, kion li faris, estis verŝajne punebla. Sed
la oficiro tenis la vojaĝanton per unu mano, prenis per la alia terbulon de la remparo kaj
ĵetis ĝin al la soldato. Tiu abrupte levis la okulojn, vidis, kion la kondamnito estis aŭdacinta,
lasis fali la pafilon, apogegis la piedojn per la kalkanumoj en la grundo, retiregis la kondamniton,
ke li tuj terenfalis, kaj poste lin rigardis desupre, kiel li sin volvis kaj tintis per siaj ĉenoj. "Starigu
lin!" kriis la oficiro, ĉar li rimarkis, ke la atento de la vojaĝanto tro deflankiĝis pro la kondamnito.
La vojaĝanto klinis sin eĉ super la erpilon, sen atenti ĝin, kaj volis nur konstati, kio okazas kun
la kondamnito. "Traktu lin zorge!" ree kriis la oficiro. Li ĉirkaŭkuris la aparaton, prenis mem la
kondamniton sub la akseloj kaj, helpe de la soldato, starigis lin, kiu plurfoje elglitis per la piedoj.

La vojaĝanto klinis la orelon al la oficiro kaj, la manojn en la jakopoŝoj, rigardis la laboron de
la maŝino. Ankaŭ la kondamnito rigardis ĝin, sed senkomprene. Li kliniĝis iomete kaj sekvis la
ŝanceliĝantajn pinglojn, kiam la soldato, laŭ signo de la oficiro, per tranĉilo malantaŭe tratranĉis
la ĉemizon kaj pantalonon, tiel ke ili defalis de la kondamnito; li volis kapti la falantajn vestaĵojn
por kovri sian nudecon, sed la soldato levis lin alten kaj deskuis de li la lastajn pecetojn. La oficiro
malŝaltis la maŝinon, kaj en la nuna eksilento la kondamnito estis metata sub la erpilon. La ĉenoj
estis malligataj kaj anstataŭe la rimenoj fiksataj; por la kondamnito tio ŝajnis en la unua momento
preskaŭ mildigo. Kaj nun la erpilo iom malsupriĝis, ĉar estis viro magra. Kiam la pintoj tuŝis lin,
tremo kuris tra lia haŭto; li etendis, dum la soldato okupiĝis pri lia dekstra mano, la maldesktran,
sen scii kien; sed estis la direkto, kie staris la vojaĝanto. La oficiro rigardis seninterrompe la
vojaĝanton deflanke, kvazaŭ li provus legi de lia vizaĝo la impreson, kiun faris al li la ekzekutado,
kiun li nun almenaŭ supraĵe estis klariginta al li.

La rimeno destinita al la manartiko ŝiriĝis; plej verŝajne la soldato estis ĝin tro streĉinta. La
oficiro devis helpi, la soldato montris al li la deŝiritan rimenopecon. La oficiro efektive transiris
al li kaj diris, la vizaĝon turnita al la vojaĝanto: "La maŝino estas tre flikita, ie kaj tie devas ja
io ŝiriĝi aŭ rompiĝi; sed per tio oni ne lasu influi sian ĝeneralan opinion. Cetere la rimeno
estos tuj anstataŭigita; mi uzos ĉenon; la fajneco de la svingadoj per tio por la dekstra brako
tamen estas limigita. Kaj dum li almetis la ĉenon, li ankoraŭ diris: "La rimedoj por la flegado
de la maŝino estas nun tre limigitaj. Sub la antaŭa komandanto, kaso por mi libere alirebla
estis destinita nur por tiu celo. Ĉi tie ekzistis provizejo, en kiu estis konservataj ĉiuspecaj
rezervopartoj. Mi konfesas, ke mi preskaŭ malŝparis ilin, mi volas diri: antaŭe, ne nun, kiel asertas
la nova komandanto, al kiu ĉio servas nur kiel preteksto por kontraŭbatali malnovajn aranĝojn. Nun
li havas la maŝinkason en propra mastrumado, kaj se mi sendas por nova rimeno, oni postulas
la malnovan kiel pruvilon, la nova venas nur post dek tagoj, sed tiam estas pli malbonkvalita
kaj ne taŭgas multe. Sed kiel mi intertempe funkciigu la maŝinon sen rimeno, pri tio okupiĝas
neniu."

La vojaĝanto pripensis: Estas ĉiam dubinde, interveni decide en fremdajn rilatojn. Li estis
nek ano de la punkolonio, nek civitano de la ŝtato al kiu ĝi apartenis. Se li volus kondamni
tiun ekzekuton aŭ eĉ malebligi ĝin, oni povus diri al li: Vi estas fremdulo, silentu. Al tio li povus
nenion respondi, sed nur aldoni, ke li en tiu kazo eĉ ne komprenas sin mem, ĉar li vojaĝas
nur kun la intenco rigardi kaj ja tute ne por ŝanĝi fremdajn justicordojn. Sed tamen la aferoj
prezentiĝis ĉi tie tre tentaj. La maljusteco de la proceduro kaj la malhomeco de la ekzekuto
estis sendubaj. Neniu povis supozi ian profitemon de la vojaĝanto, ĉar la kondamnito estis
fremda al li, ne samlandano kaj homo tute ne instiganta al kompato. La vojaĝanto havis
rekomendojn de altaj instancoj, estis akceptita ĉi tie kun granda ĝentileco, kaj ke li estis
invitita al tiu ekzekuto, ŝajnis eĉ indiki, ke oni postulas lian juĝon pri tiu juĝejo. Sed tio estis
des pli verŝajna, ke la komandanto, kiel li nun superklare aŭdis, ne estis favora al tiu proceduro
kaj fronte al la oficiro kondutis preskaŭ malamike.

Jen la vojaĝanto aŭdis kolerkriegon de la oficiro. Li ĵus ŝovis, ne sen peno, al la kondamnito
la feltstumpon en la buŝon, kiam la kondamnito en nerezistebla vomemo fermis la okulojn kaj
vomis. Urĝe la oficiro reŝiris lin de la stumpo alten kaj volis turni la kapon al la foso; sed estis
tro malfrue, la aĉaĵo jam defluis de la maŝino. "Ĉio - kulpo de la komandanto!" kriegis la oficiro
kaj senkonscie skuegis la antaŭajn latunstangojn, "oni malpurigas al mi la maŝinon kvazaŭ
stalon." Li montris kun tremaj manoj al la vojaĝanto, kio okazis. "Ĉu mi ne dum horoj provis
komprenigi al la komandanto, ke unu tagon antaŭ la ekzekuto oni ne plu donu manĝon. Sed
la nova milda tendenco pensas alie. La sinjorinoj de la komandanto plenŝtopas per sukeraĵoj
la ventron de la forkondukota viro. Sian tutan vivon li nutris sin per fetoraj fiŝoj kaj devas nun
manĝi sukeraĵojn! Sed tio ja eblus, mi ne kontraŭus, sed kial oni ne akiras novan felton, kian
mi petas de kvaronjaro. Kiel oni povas sennaŭze enbuŝigi tiun felton, ĉe kiu jam pli ol cent viroj
mortante suĉis kaj mordis?"

La kondamnito estis kuŝiginta la kapon kaj aspektis paca, la soldato estis okupita purigi la
maŝinon per la ĉemizo de la kondamnito. La oficiro iris al la vojaĝanto, kiu pro ia antaŭsento
cedis unu paŝon, sed la oficiro prenis lin ĉe la mano kaj tiris lin flanken. "Mi volas paroli kelkajn
vortojn konfidence kun vi", li diris, "ĉu mi do rajtas tion?" "Certe", diris la vojaĝanto kaj aŭskultis
kun mallevitaj okuloj.

"Tiu ĉi proceduro kaj tiu ĉi ekzekutado, kiun admiri vi nun havas okazon, nuntempe en nia
kolonio ne plu havas malkaŝajn adeptojn. Mi estas ĝia sola reprezentanto, samtempe la sola
reprezentanto de la heredaĵo de la iama komandanto. Mi ne povas pensi pri plua evoluigo
de la proceduro, mi foruzas ĉiujn miajn fortojn por konservi, kio ekzistas. Kiam la antaŭa
komandanto vivis, la kolonio plenis je liaj adeptoj; la konvinkopovon de la antaŭa komandanto
mi havas parte, sed lia povo mankas al mi tute; sekve de tio la adeptoj forkaŝis sin, ekzistas
da ili ankoraŭ multaj, sed neniu konfesas tion. Se vi hodiaŭ, do dum ekzekuta tago, iras en la
teejon kaj tie aŭskultas, vi aŭdos eble nur ambiguajn dirojn. Tiuj estas ĉiuj adeptoj, sed sub
la nuna komandanto kaj ĉe liaj nunaj opinioj por mi tute neuzeblaj. Kaj nun mi demandas
vin: Ĉu pro tiu komandanto kaj liaj virinoj, kiuj influas lin, tia vivoverko" - li montris al la maŝino -
"pereŭ? Ĉu oni rajtas tion allasi? Eĉ se oni nur kiel fremdulo estas kelkajn tagojn sur la insulo?
Sed la tempo urĝas, oni preparas ion kontraŭ mia jurisdikcio; jam okazas interkonsiliĝoj en
la komandantejo, al kiuj mi ne estas aligita; eĉ via hodiaŭa vizito ŝajnas al mi tipa por la tuta
situacio; oni estas malkuraĝa kaj antaŭsendas vin, fremdulon. - Kiom alia estis la ekzekutado
en antaŭa tempo! Jam tagon antaŭ la ekzekuto la tuta valo estis superplena de homoj; ĉiuj
venis nur por vidi; frumatene aperis la komandanto kun siaj sinjorinoj; fanfaroj vekis la tutan
kampadejon; mi donis la raporton, ke ĉio estas preparita; la societo - neniu alta oficisto rajtis
manki - ordiĝis ĉirkaŭ la maŝino; tiu stako da kanseĝoj estas mizera restaĵo el tiu tempo. La
maŝino brilis freŝe purigita, preskaŭ por ĉiu ekzekuto mi prenis novajn rezervpartojn. Antaŭ
centoj da okuloj - ĉiuj spektantoj staris piedpinte ĝis tie al la supraĵoj - la kondamnito estis
metita de la komandanto mem sub la erpilon. Kion hodiaŭ rajtas fari simpla soldato, tio estis
tiam mia laboro, do tiu de la juĝprezidanto, kaj honoris min. Kaj nun komencis la ekzekutado!
Nenia disonanco ĝenis la laboron de la maŝino. Iuj nun tute ne plu rigardis, sed kuŝis kun
fermitaj okuloj en la sablo; ĉiuj sciis: Nun okazas justeco. En la silento oni aŭdis nur la ĝemadon
de la kondamnito, dampita de la felto. Hodiaŭ la maŝino ne plu sukcesas elpremi el la kondamnito
pli fortan ĝemadon ol la felto povas ankoraŭ sufoki; sed tiame la skribantaj pingloj elgutigis
kaŭterizan fluaĵon, kiun uzi hodiaŭ ne plu permesatas. Nu, kaj jen venis la sesa horo! Estis
neeble plenumi al ĉiuj la peton spekti deproksime. La komandanto, kompreneme, ordonis,
ke antaŭ ĉio la infanoj estu favorataj; mi tamen pro mia profesio rajtis ĉiam apudi; ofte mi kaŭris
tie, kun du etaj infanoj dekstre kaj maldekstre en miaj brakoj. Kiel ni ĉiuj prenis la esprimon de
la transfiguriĝo de la turmentita vizaĝo, kiel ni tenis niajn vangojn en la brilon de tiu fine atingita
kaj jam ĉesanta justeco! Kiaj tempoj, mia kamarado!" La oficiro estis evidente forgesinta, kiu
staris antaŭ li; li estis brakuminta la vojaĝanton kaj sur ties ŝultron metinta sian kapon. La
vojaĝanto estis en granda embaraso, senpacience li rigardis super la oficiron. La soldato
estis fininta la purigadon kaj nun ankaŭ ŝutinta el skatolo rizkaĉon en la pelvon. Apenaŭ la
kondamnito rimarkis tion, kiu ŝajnis jam komplete ripozinta, li komencis per la lango atingi
la kaĉon. La soldato forpuŝis lin ĉiam denove, ĉar la kaĉo estis certe destinita por posta
tempo, sed ĉiukaze estis ankaŭ maldece, ke la soldato metis siajn malpurajn manojn en ĝin
kaj antaŭ la okuloj de la avida kondamnito manĝis da ĝi.

La oficiro rapide rekonsciiĝis. "Mi tute ne volis emocii vin", diris li, "mi scias, estas neeble
komprenigi tiujn tempojn hodiaŭ. Cetere la maŝino laboras ankoraŭ kaj efikas por si mem.
Ĝi efikas por si mem, eĉ se ĝi staras sole en tiu ĉi valo. Kaj la kadavro ĉiam ankoraŭ falas
ĉe la fino per tiu nekompreneble milda flugo en la foson, eĉ se ne kolektiĝas, kiel tiame, centoj kvazaŭ
muŝoj ĉirkaŭ la foso. Tiam ni devis almeti fortikan balustradon ĉirkaŭ la foson, ĝi
estas delonge forŝirita."

La vojaĝanto volis retiri sian vizaĝon de la oficiro kaj rigardis sencele ien tien. La oficiro
kredis, ke li kontemplas la dezertecon de la valo; tial li prenis liajn manojn, turniĝis ĉirkaŭ
lin, por kapti liajn rigardojn, kaj demandis: Ĉu vi rimarkas la honton?"

Sed la vojaĝanto silentis. La oficiro lasis lin por momento; la gambojn disaj, la manojn ĉe
la koksoj, tiel li staris silente kaj rigardis planken. Poste li ridetis kuraĝige al la vojaĝanto
kaj diris: "Mi estis hieraŭ en via proksimeco, kiam la komandanto invitis vin. Mi aŭdis la
inviton. Mi konas la komandanton. Mi komprenis tuj, kion li celis per tiu invito. Malgraŭ
ke lia potenco estus sufiĉe granda por interveni kontraŭ mi, li tion ankoraŭ ne kuraĝas,
sed tamen li volas elmeti min al via, al la juĝo de estimata fremdulo. Liaj kalkuloj estas
skrupule precizaj; vi estas la duan tagon sur la insulo, vi ne konis la iaman komandanton
kaj lian penshorizonton, vi estas implikita en eŭropecaj ideoj, eble vi estas principa kontraŭulo
al la mortpuno ĝenerale kaj al tia maŝina ekzekutado speciale, krome vi vidas, kiel la ekzekutado
okazas sen publika partopreno, triste, sur jam iom damaĝinta maŝino - ĉu nun, konsiderante ĉion
ĉi kune (tiel pensas la komandanto), ne tre facile eblus, ke vi ne aprezas mian proceduron? Kaj
se vi ne aprezas ĝin, vi tion (mi parolas daŭre en la senco de la komandanto) ne prisilentos, ĉar
vi certe fidas viajn multe elprovitajn konvinkojn. Tamen vi vidis kaj lernis estimi multajn apartaĵojn
de multaj popoloj, pro tio vi verŝajne ne esprimos plenforte, kiel vi eble farus en via hejmlando, vian
opinion kontraŭ la proceduro. Sed tion la komandanto tute ne bezonas. Supraĵa, nur senzorga vorto
sufiĉas. Ĝi eĉ ne bezonas konformi al via konvinko, se ĝi nur ŝajne taŭgas por lia celo. Ke li ruzege
pridemandos vin, pri tio mi certas. Kaj liaj sinjorinoj sidos enronde kaj streĉos la orelojn; vi eble
diros: `Ĉe ni la proceso estas alia', aŭ `Ĉe ni la akuzito estas aŭskultata antaŭ la juĝo', aŭ `Ĉe ni
la kondamnito ekscias sian juĝon', aŭ `Ĉe ni ekzistas ankaŭ aliaj punoj ol mortpunoj', aŭ `Ĉe ni
torturadoj ekzistis nur en la mezepoko'. Ĉio ĉi estas rimarkoj, kiuj estas tiom ĝustaj, kiom ili ŝajnas
al vi memkompreneblaj, senpekaj rimarkoj, kiuj ne tuŝas mian proceson. Sed kiel akceptos ilin la
komandanto? Mi vidas lin, la bonan komandanton, kiel li tuj flankenŝovas la seĝon kaj rapidas
sur la balkonon, mi vidas liajn sinjorinojn, kiel ili svarmas post lin, mi aŭdas lian voĉon - la
sinjorinoj nomas ĝin tondrovoĉo -, nu, kaj li parolas: `Granda esploristo de l' okcidento, destinita
por inspekti la tribunalan proceduron en ĉiuj landoj, ĵus diris, ke nia proceduro laŭ praa kutimo
estas malhumana. Post tiu juĝo de tia personeco kompreneble ne plu eblas al mi toleri tiun
proceduron. Mi ordonas, ke ekde nun - ktp.' Vi volas interveni, vi ne diris tion, kion li proklamas,
vi ne nomis mian proceduron malhumana, male, laŭ via profunda komprenemo vi trovas ĝin la
plej humana kaj plej homdigna, vi admiras ankaŭ tiun meĥanismon - sed estas tro malfrue; vi
tute ne atingas la balkonon, kiu jam plenas de sinjorinoj; vi volas atentigi pri vi; vi volas kriegi;
sed dama mano fermas vian buŝon - kaj mi kaj la verko de la iama komandanto estas perditaj."

La vojaĝanto devis subpremi rideton; tiom facila estis do la tasko, kiun li opiniis tiom malfacila.
Li diris elturniĝe: "Vi trotaksas mian influon; la komandanto legis mian rekomendleteron, li scias,
ke mi ne estas kompetenta pri justicaj proceduroj. Se mi esprimus opinion, ĝi estus opinio de
privatulo, je neniom pli grava ol tiu de iu ajn alia kaj ĉiukaze multe pli malgrava ol la opinio de
la komandanto, kiu en tiu ĉi punkolonio, kiel mi kredas scii, havas tre ampleksajn rajtojn. Se lia
opinio pri tiu ĉi proceduro estas tiom decida, kiom vi kredas, tiam, mi timas, ke jes ja venis la fino
de ĉi proceduro, sen ke tio bezonus mian modestan kunhelpon."

Ĉu la oficiro jam komprenis? Ne, li ankoraŭ ne komprenis. Li skuis vigle la kapon, rigardis
rapide al la kondamnito kaj al la soldato, kiuj ekskuiĝis kaj lasis la rizon, iris tute proksime al la
vojaĝanto, ne rigardis en lian vizaĝon, sed ien sur lia jako kaj diris pli mallaŭte ol antaŭe: "Vi
ne konas la komandanton; vi rilatas al li kaj al ni ĉiuj - pardonu la esprimon - certagrade naive;
via influo, kredu min, ne povas esti tro alte taksata. Mi estis ja feliĉega, kiam mi aŭdis, ke vi
ĉeestos sola la ekzekutadon. Tiu ordono de la komandanto devis trafi min, sed nun mi turnas
ĝin al mia favoro. Nedevojigite de falsaj sufloradoj kaj malestimaj rigardoj - kiuj neeviteble
okazus kun pli granda partopreno je la ekzekutado - vi aŭskultis miajn klarigojn, vidis la
maŝinon kaj estas nun rigardonta la ekzekutadon. Via juĝo certe jam estas determinita; se
ekzistas ankoraŭ iaj malcertaĵoj, la spektado de la ekzekuto forigos ilin. Kaj nun mi faras al
vi la peton: helpu min kontraŭ la komandanto!"

La vojaĝanto ne lasis lin paroli plu. "Kiel mi povus tion", li ekkriis, "tio estas tute neebla. Mi
povas al vi tiom malmulte helpi kiom malutili."

"Vi povas tion", diris la oficiro. Kun ioma timo la vojaĝanto vidis, ke la oficiro pugnigis la
manojn. "Vi povas tion", ripetis la oficiro ankoraŭ pli insiste. "Mi havas planon, kiu devas
sukcesi. Vi kredas, ke via influo ne sufiĉas. Mi scias, ke ĝi sufiĉas. Sed supoze, ke vi pravas,
ĉu tiam ne necesas, por konservi la proceduron, provi ĉion, eĉ la eble nesufiĉan? Aŭskultu
do mian planon. Por realigi ĝin estas antaŭ ĉio necese ke vi hodiaŭ en la kolonio plej eble
retenu vin je via juĝo. Se oni ne rekte demandas vin, vi devas neniukaze esprimi vin; sed
viaj diroj estu mallongaj kaj vagaj; oni rimarku, ke vi havas penon paroli pri tio, ke vi estas
amarigita, ke vi, se oni devigus vin paroli klare, ne povus reteni malbenojn. Mi ne postulas,
ke vi mensogu; tute ne; vi respondu nur mallonge, proksimume: `Jes, mi vidis la ekzekutadon',
aŭ `Jes, mi aŭdis ĉiujn klarigojn'. Nur tion, nenion pli. Por la amareco, kiun oni rimarku ĉe vi,
estas ja sufiĉe da kialo, eĉ se ne en la senco de la komandanto. Li kompreneble miskomprenos
tion komplete kaj interpretos ĝin en sia senco. Sur tio baziĝas mia plano. Morgaŭ en la
komandantejo okazos, sub la prezido de la komandanto, granda kunsido de ĉiuj pli altaj
administraj oficistoj. La komandanto kompreneble lerte sciis fari el tiuj kunsidoj elmontron.
Oni konstruis galerion, kiu estas ĉiam okupata de spektantoj. Mi estas devigita partopreni la
konferencojn, sed la abomeno skuas min. Nu, oni ĉiukaze invitos vin al la kunsido; se vi
kondutas hodiaŭ laŭ mia plano, la invito fariĝos insista peto. Sed se pro ia nekomprenebla
kaŭzo vi tamen ne estos invitita, tiam vi ja postulu la inviton; ke vi tiam ricevos ĝin, estas
senduba. Nu, vi do sidos morgaŭ kun la sinjorinoj en la loĝio de la komandanto. Li de tempo
al tempo per rigardo supren certiĝas pri tio, ke vi ĉeestas. Post diversaj indiferentaj, ridindaj,
nur por la aŭskultantoj kalkulitaj diskuttemoj - plej ofte temas pri havenkonstruoj, ĉiam denove
havenkonstruoj! - oni ankaŭ priparolos la procesproceduron. Se tio ne okazos aŭ ne sufiĉe
frue okazos flanke de la komandanto, tiam mi zorgos pri tio, ke ĝi okazu. Mi leviĝos kaj faros
la raporton pri la hodiaŭa ekzekutado. Tute mallonge, nur tiun informon. Estas vere, ke tia
raporto tie ne estas kutima, sed mi faros ĝin tamen. La komandanto dankos min, kiel ĉiam,
per afabla rideto kaj nun, li ne povas reteni sin, li kaptas la bonan okazon. `Oni ĵus raportis'
tiel aŭ simile li parolos, `pri la ekzekutado. Mi ŝatus nur aldoni al tiu raporto, ke ĝuste en tiu
ĉi ekzekutado ĉeestis la granda esploristo, pri kies vizito - tiel eksterordinare honoranta nian
kolonion - vi ĉiuj scias. Ankaŭ la graveco de nia hodiaŭa kunsido estas altigita de lia ĉeesto. Ĉu
ni nun ne direktu al tiu granda esploristo la demandon, kiel li prijuĝas la ekzekutadon laŭ praa
kutimo kaj la proceson, kiu antaŭas ĝin? Kompreneble ĉie aplaŭdklakado, ĝenerala konsento,
mi estos la plej laŭta. La komandanto riverencas antaŭ vi kaj diras: `Do mi metas tiun demandon nome de ĉiuj.
' Kaj nun vi paŝas al la balustrado. Metu la manojn por ĉiuj videble, alie la sinjorinoj
kaptas ilin kaj ludas per la fingroj. - Kaj nun fine venas via vorto. Mi ne scias kiel elteni la streĉon
de la horoj ĝis tie. En via parolado vi ne bezonas reteni vin, faru bruon kun la vero, klinu vin trans
la balustradon, kriegu, jes ja, kriegu al la komandanto vian opinion, vian neskueblan opinion.
Sed eble vi ne volas tion, ĝi ne kongruas kun via karaktero, en via hejmlando en tiaj situacioj
oni kondutas eble alie, ankaŭ tio estas ĝusta, ankaŭ tio plene sufiĉas, tute ne leviĝu, diru nur
kelkajn vortojn, flustru ilin, tiel ke ĝuste ankoraŭ la oficistoj sub vi aŭdu ilin, tio sufiĉas, vi tute
ne bezonas mem paroli pri la mankanta partoprenado en la ekzekuto, pri la kriĉanta rado, la
ŝirita rimeno, la naŭza felto, ne, ĉion ceteran transprenos mi, kaj kredu min, se mia parolado
ne pelas lin el la salonego, ĝi surgenuigos lin, ke li devas konfesi: Iama komandanto, antaŭ
vi mi kliniĝas. - Tio estas mia plano; ĉu vi volas min helpi plenumi ĝin? Sed kompreneble vi
volas , pli ol tio, vi devas." Kaj la oficiro kaptis la vojaĝanton ĉe ambaŭ brakoj kaj rigardis lin
pen-spire en la vizaĝon. Ĉi lastajn frazojn li estis tiom krieginta, ke eĉ la soldato kaj la
kondamnito estis atentigitaj; malgraŭ tio ke ili povis nenion kompreni, ili tamen haltis kun la
manĝado kaj rigardis maĉante al la vojaĝanto.

La respondo, kiun li devis doni, estis por la vojaĝanto ekde la komenco senduba; en sia vivo
li tro spertis, por ke li ĉi tie ŝanceliĝu; li estis envere honesta kaj ne havis timon. Malgraŭ tio li
hezitis nun ĉe la vido al la soldato kaj la kondamnito dum la tempo de unu spiro. Sed fine li
diris, kiel li devis: "Ne." La oficiro palpebrumis plurfoje, sed ne ĉesis rigardi lin. "Ĉu vi volas
klarigon?" demandis la vojaĝanto. La oficiro kapjesis mute. "Mi estas kontraŭulo al tiu proceduro",
diris nun la vojaĝanto, "jam antaŭ ol vi konfidencis al mi - tiun konfidon mi kompreneble neniukaze
misuzos - mi jam pripensis, ĉu mi rajtas interveni kontraŭ tiu proceduro kaj ĉu mia interveno povus
havi eĉ nur la plej etan esperon je sukceso. Al kiu mi devus por tio turni min unue, estis al mi klare:
al la komandanto kompreneble. Vi klarigis ĝin al mi ankoraŭ pli, sed sen iel firmigi mian decidon,
male, via sincera konvinko tuŝas min, eĉ se ĝi ne povas ŝanceli min."

La oficiro restis muta, turnis sin al la maŝino, kaptis unu el la latunstangoj kaj poste rigardis, iom
retroklinite, supren al la desegnokesto, kvazaŭ li kontrolus, ĉu ĉio estas en ordo. La soldato kaj
la kondamnito ŝajnis amikiĝintaj; la kondamnito faris, malgraŭ la malfacilo plenumi tion ĉe la
fiksaj bukoj, signojn al la soldato; la soldato klinis sin al li; la kondamnito flustris ion al li, kaj
la soldato kapjesis.

La vojaĝanto postiris la oficiron kaj diris: "Vi ankoraŭ ne scias, kion mi volas fari. Mi ja diros
mian opinion pri la proceduro al la komandanto, sed ne dum kunsido, sed inter ni solaj; mi
ankaŭ ne restos ĉi tie tiom longe ke mi povus esti aligita al iu kunsido; mi forveturos jam
morgaŭ matene aŭ almenaŭ enŝipiĝos."

Ne ŝajnis, ke la oficiro estis aŭskultinta. "La proceduro do ne konvinkis vin", diris li por si mem
kaj ridetis, kiel ridetas maljunulo pri la sensencaĵo de infano kaj malantaŭ la rideto konservas
sian propran realan pripensadon.

"Tiam do estas nun tempo", diris li fine kaj subite rigardis kun helaj okuloj, kiuj entenis ian
instigon, ian alvokon al partopreno, al la vojaĝanto.

"Estas tempo por kio?" demandis la vojaĝanto maltrankvile, sed ne ricevis respondon.

"Vi estas libera", diris la oficiro al la kondamnito en ties lingvo. Tiu unue ne kredis ĝin. "Nu,
libera vi estas", diris la oficiro. Ĉu estis vero? Ĉu estis nur kaprico de la oficiro, kiu povis ĉesi?
Ĉu la fremdulo efektivigis indulgon por li? Kio ĝi estis? Tiel lia vizaĝo ŝajnis demandi. Sed ne
longe. Kiom ajn ĝi estu, li volis, se li rajtis, vere esti libera kaj li komencis moviĝegi kiom permesis
la erpilo.

"Vi disŝiras al mi la rimenojn", kriegis la oficiro, "estu trankvila! Ni jam malligas ilin." Kaj li
eklaboris kun la soldato, al kiu li faris signon. La kondamnito ridis sen vortoj mallaŭte antaŭ si,
jen li turnis la vizaĝon maldekstre al la oficiro, jen dekstre al la soldato, ankaŭ la vojaĝanton li
ne forgesis.

"Eltiru lin", ordonis la oficiro al la soldato. Pro la erpilo oni devis iom atenti ĉe tio. La kondamnito
havis jam pro sia senpacienco kelkajn malgrandajn ŝirvundojn sur la dorso.

Sed ekde nun la oficiro apenaŭ plu atentis lin. Li aliris la vojaĝanton, ree eltiris la etan ledan
foliujon, foliumis en ĝi, fine trovis la dokumenton, kiun li serĉis, kaj montris ĝin al la vojaĝanto. "Legu",
diris li. "Mi ne povas", diris la vojaĝanto, "mi jam diris, mi ne povas legi tiujn foliojn." "Sed rigardu
la folion precize", diris la oficiro kaj paŝis apud la vojaĝanton por legi kun li. Kiam ankaŭ tio ne
helpis, li per la etfingro en granda alteco, kvazaŭ oni nenial rajtus tuŝi la folion, desegnis super
la papero, por tiel faciligi la legadon al la vojaĝanto. La vojaĝanto ankaŭ penis komplezi la oficiron
almenaŭ en tio, sed ne eblis. Nun la oficiro komencis literumi la enskribon kaj poste legis ĝin
ree en kunteksto. "'Estu justa!' - estas skribite", diris li, "nun vi povas do legi ĝin." La vojaĝanto
klinis sin tiom profunde super la paperon, ke la oficiro, timante ektuŝon, malproksimigis ĝin iom
pli; nun la vojaĝanto ja ne plu vidis ion, sed estis klare ke li eĉ nun ne povis legi ĝin. "'Estu justa!'
- estas skribite", ree diris la oficiro. "Povas esti", diris la vojaĝanto, "mi kredas tion, ke ĝi estas tie
skribita." "Nu bone", diris la oficiro, almenaŭ parte kontentigita, kaj kun la folio suriris la ŝtupareton;
li kuŝigis la folion kun granda zorgemo en la desegnokeston kaj ŝajne komplete reordigis la
radaron; tio estis tre peniga laboro, temis verŝajne ankaŭ pri tre malgrandaj radoj, kelkfoje la
kapo de la oficiro tute malaperis en la desegnokesto, tiom precize li devis kontroli la radaron.

La vojaĝanto senĉese observis de malsupre tiun laboron, lia kolo rigidiĝis, kaj la okuloj doloris
lin pro la ĉielo superŝutita da sunlumo. La soldato kaj la kondamnito estis okupitaj nur unu kun
la alia. La ĉemizo kaj la pantalono de la kondamnito, kiuj jam kuŝis en la foso, estis de la soldato
eltirataj per la bajonetpinto. La ĉemizo estis naŭze malpura, kaj la kondamnito lavis ĝin en la
akvokuvo. Kiam li poste surmetis ĉemizon kaj pantalonon, la soldato kiel la kondamnito ne povis
eviti laŭtan ridon, ĉar la vestaĵoj ja estis malantaŭe distranĉitaj. Eble la kondamnito kredis sin
devigata distri la soldaton, kiu kaŭris sur la planko kaj ridante frapis sur siajn genuojn. Tamen ili
eĉ bridis sin pro konsidero al la ĉeesto de la sinjoroj.

Kiam la oficiro supre estis fine pretiĝinta, li ankoraŭ ridete superrigardis ĉion en ĝiaj partoj, tiun
fojon klakfermis la kovrilon de la desegnokesto, kiu ĝis nun estis malferma, desupris, rigardis
en la foson kaj poste al la kondamnito, rimarkis kontente, ke tiu estis elpreninta siajn vestojn,
iris poste al la akvokuvo por lavi siajn manojn, tro malfrue rimarkis la naŭzan malpuraĵon,
malĝojis pro tio, ke li nun ne povis lavi la manojn, fine ilin mergis - tiu anstataŭo ne sufiĉis al
li, sed li devis adaptiĝi - en la sablon, poste leviĝis kaj komencis malbutonumi sian uniformjakon.
Ĉe tio unue falis en liajn manojn la du virinaj poŝtukoj, kiujn li estis pinĉinta malantaŭ la kolumo.
"Jen viaj poŝtukoj", li diris kaj ĵetis ilin al la kondamnito. Kaj al la vojaĝanto li diris klarige:
"donacoj de la sinjorinoj."

Malgraŭ la evidenta urĝo, per kiu li demetis sian uniformjakon kaj poste sin komplete malvestis,
li tamen traktis ĉiun vestaĵon tre zorge, li eĉ per la fingroj tuŝis la arĝentajn ŝnurojn ĉe sia militista
jako kaj ordige skuis la kvaston. Malmulte tamen kongruis kun tiu zorgemo, ke li, kiam li ĵus estis
preta en la traktado de iu vestaĵo, tuj per indigna puŝo ĵetis ĝin en la foson. La lasta, kio restis al
li, estis lia mallonga spado kun la portrimeno. Li elingis la spadon, disrompis ĝin, poste ĉion
kunprenis, la spadopecojn, la ingon kaj la rimenon, kaj la tuton tiom forte forĵetis, ke malsupre en
la foso ĝi kunsonis.

Nun li staris tie nuda. La vojaĝanto mordis siajn lipojn kaj diris nenion. Li ja sciis, kio estis
okazonta, sed li ne havis rajton malhelpi la oficiron je io ajn. Se la proceduro, tiom kara al la
oficiro, estis vere ĉesigota - eble sekve de la interveno de la vojaĝanto, al kiu tiu ĉi sin sentis
devigata - tiam la oficiro nun agis tute ĝuste; la vojaĝanto lialoke ne agus alie.

La soldato kaj la kondamnito unue komprenis nenion, ili komence eĉ ne rigardis. La kondamnito
tre ĝojis pri tio, ke li rericevis la poŝtukojn, sed li ne rajtis longe ĝoji pri ili, ĉar la soldato
prenis ilin per rapida, neantaŭvidebla kapto. Nun la kondamnito ree provis eltiri ilin malantaŭ
la zono de la soldato, kie tiu ilin tenis, sed la soldato estis gardema. Tiel ili disputis duonŝerce.
Nur kiam la oficiro estis komplete nuda, ili ekatentis. Precipe la kondamnito ŝajnis trafita de
antaŭsento pri ia granda ŝanĝo. Kio okazintis al li, nun okazis al la oficiro. Eble tio iros ĝis
ekstremo? Verŝajne la vojaĝanto estis ordoninta tion. Tio estis do venĝo. Sen esti mem suferinta
ĝis la fino, li tamen estis venĝota ĝis la fino. Larĝa, sensona rido aperis nun sur lia vizaĝo kaj ne
plu malaperis.

Sed la oficiro turniĝis al la maŝino. Se jam antaŭe estis klare, ke li bone konis la maŝinon, nun
oni povis eĉ konsterniĝi, kiel li traktis ĝin kaj kiom ĝi obeis. La manon li nur proksimigis al la
erpilo, kaj ĝi leviĝis kaj malis plurfoje, ĝis ĝi atingis la ĝustan pozicion por akcepti lin; li kaptis
la liton nur ĉerande, kaj ĝi jam ektremis; la feltostumpo proksimiĝis al lia buŝo, oni vidis, kiel
la oficiro envere ne volis havi ĝin, sed la hezito daŭris nur momenton, tuj li cedis kaj alprenis
ĝin. Ĉio estis preta, nur la rimenoj pendis ankoraŭ ĉe la flankoj, sed ili estis evidente nenecesaj,
la oficiro ne bezonis esti fiksbukita. Jen la kondamnito rimarkis la malfiksajn rimenojn. Liaopinie
la ekzekuto ne estis kompleta, se la rimenoj ne estis fiksbukitaj, li signis vigle al la soldato, kaj
ili alkuris por fiksbuki la oficiron. Tiu jam etendis unu piedon por puŝi la krankon, kiu devis
ekfunkciigi la desegnokeston; tiam li vidis, ke la du venis samtempe; li retiris pro tio la piedon,
tamen ne plu povis atingi la krankon; nek la soldato nek la kondamnito trovus ĝin, kaj la
vojaĝanto estis decidita ne moviĝi. Ne estis necese; apenaŭ la rimenoj estis metitaj, la maŝino
jam eklaboris; la lito tremis, la pingloj dancis sur la haŭto, la erpilo ŝvebis supren kaj malen.
La vojaĝanto jam bonan momenton algapis, antaŭ ol memori, ke rado en la desegnokesto
devis grinci; sed ĉio estis silenta, eĉ ne la plej eta susurado aŭdeblis.

Per tiu silenta laboro la maŝino kvazaŭ eskapis la atenton. La vojaĝanto rigardis al la soldato
kaj al la kondamnito. La kondamnito estis la pli vigla, ĉio ĉe la maŝino interesis lin, foje li klinis
sin suben, foje li rektiĝis, ĉiam li tenis la montrofingron etendita, por montri ion al la soldato. Al
la vojaĝanto tio estis ĝena. Li estis decidita resti ĉi tie ĝis la fino, sed la vidon al tiuj du li ne estus
longe elteninta. "Iru hejmen", li diris. La soldato al tio eble estintus preta, sed la kondamnito sentis
la ordonon vera puno. Li petegis kun plektitaj manoj, lasi lin ĉi tie, kaj kiam la vojaĝanto kapskue
ne volis cedi, li eĉ surgenuiĝis. La vojaĝanto vidis, ke ordonoj ĉi tie ne helpis, li volis transiri kaj
forpeli la du. Jen li aŭdis bruon supre en la desegnokesto. Li rigardis supren. Ĉu tiu dentrado do
tamen ĝenis? Sed estis io alia. Malrapide la kovrilo de la desegnokesto leviĝis kaj poste komplete
klakmalfermiĝis. La pintoj de dentrado montriĝis kaj leviĝis, baldaŭ aperis la tuta rado, estis, kvazaŭ
ia granda potenco kunpremus la desegnokeston, tiel ke por tiu rado ne plu restis spaco, la rado
turniĝis ĝis la rando de la desegnokesto, defalis, ruliĝis rekte iom en la sablo kaj poste restis kuŝa.
Sed jam leviĝis supre alia, al ĝi sekvis multaj, grandaj, malgrandaj kaj apenaŭ distingeblaj, al ĉiuj
okazis la samo, ĉiam oni kredis, ke nun la desegnokesto devis jam esti malplenigita, tiam aperis
nova, aparte multnombra aro, supreniris, defalis, ruliĝis en la sablo kaj kuŝiĝis. Vide al tiu okazantaĵo
la kondamnito tute forgesis la ordonon de la vojaĝanto, la dentradoj entuziasmigis lin, li volis ĉiam
kapti iun, samtempe instigis la soldaton helpi lin, sed ektimigite retiris la manon, ĉar tuj sekvis alia
rado, kiu, almenaŭ en la unua alruliĝo, timigis lin.

La vojaĝanto male estis tre maltrankviligita; la maŝino evidente dispeciĝis; ĝia trankvila
funkciado estis trompo; li havis la senton, kvazaŭ li devus nun okupiĝi pri la oficiro, ĉar tiu
ne povis plu zorgi pri si mem. Sed dum la falado de la radoj okupis lian tutan atenton, li
preterlasis superrigardi la ceteran maŝinon; sed nun, post kiam la lasta dentrado
estis forlasinta la desegnokeston, klinante sin super la erpilon, li havis novan, eĉ pli akran
surprizon. La erpilo ne skribis, ĝi nur pikis, kaj la lito ne rulis la korpon, sed nur levis ĝin
tremante en la pinglojn. La vojaĝanto volis interveni, eble haltigi la tuton, tio ja ne estis
torturado, kian volis atingi la oficiro, tio estis rekta murdo. Li etendis la manojn. Sed jen
jam flanken leviĝis la erpilo kun la surpingligita korpo, kiel alie ĝi faras nur je la dekdua
horo. La sango fluis rivere, ne miksita kun akvo, ankaŭ la akvotubetoj ĉi-foje ne funkciis.
Kaj nun misfunkciis eĉ la lasta, la korpo ne disiĝis de la longaj pingloj, elfluigis sian
sangon, sed pendis super la foso sen fali. La erpilo volis jam reiri en sian antaŭan pozicion,
sed kvazaŭ ĝi sentus mem, ke ĝi ankoraŭ ne estis liberigita de sia ŝarĝo, ĝi restis super la foso.
"Helpu do!" kriis la vojaĝanto al la soldato kaj al la kondamnito transen kaj kaptis mem la
piedojn de la oficiro. Li volis ĉi tie sin premi kontraŭ la piedoj, la du devis je la alia flanko
kapti la kapon de la oficiro, kaj tiel li devis malrapide esti levata el la pingloj. Sed nun la
du ne povis decidi sin veni; la kondamnito eĉ rekte returnis sin; la vojaĝanto devis transiri
al ili kaj premi ilin al la kapo de la oficiro. Ĉe tio li vidis preskaŭ kontraŭ sia volo la vizaĝon
de la kadavro. Ĝi estis, kia ĝi estis dumvive; nenia signo de la promesita saviĝo estis
malkovrebla; kion trovis ĉiuj aliaj en la maŝino, tion la oficiro ne trovis; la lipoj estis firme
kunpremitaj, la okuloj estis malfermitaj, havis la esprimon de la vivo, la rigardo estis trankvila
kaj konvinkita, tra la frunto iris la pinto de la granda fera pikilo.

* * *

Kiam la vojaĝanto, kun la soldato kaj la kondamnito post si, venis al la unuaj domoj de la kolonio,
la soldato montris al unu kaj diris: "Jen la teejo."

En la teretaĝo de domo estis profunda, malalta, kaverneca salono fumnigrita ĉe la vandoj kaj plafono.
Stratflanke ĝi estis malfermita en sia tuta larĝo. Malgraŭ ke la teejo malmulte distingiĝis
de la aliaj domoj koloniaj, kiuj kun la escepto de la palacaj konstruaĵoj de la komandantejo estis
ĉiuj tre aĉiĝintaj, ĝi tamen faris al la vojaĝanto la impreson de historia memoraĵo kaj li sentis la
potencon de la iamaj tempoj. Li alpaŝis pli proksimen, trairis, sekvate de la akompanantoj, inter
la neokupitaj tabloj starantaj antaŭ la teejo surstrate, kaj enspiris la malvarmetan, mucidan aeron,
kiu venis el la interno. "La oldulo estas enterigita ĉi tie", diris la soldato, "loko en la tombejo estis
al li rifuzita de la pastro. Por kelka tempo oni estis malcerta, kie lin enterigi, fine oni enterigis lin
ĉi tie. Pri tio la oficiro certe nenion diris al vi, ĉar pri tio li kompreneble pleje hontis. Li eĉ provis
kelkfoje dumnokte, elterigi la oldulon, sed ĉiam li estis forpelita." "Kie estas la tombo?" demandis
la vojaĝanto, kiu ne povis kredi al la soldato. Tuj ambaŭ, la soldato kaj la kondamnito, kuris antaŭ
li kaj per etenditaj manoj montris tien, kie devis troviĝi la tombo. Ili kondukis la vojaĝanton ĝis la
malantaŭa vando, kie, ĉe kelkaj tabloj, sidis gastoj, verŝajne havenlaboristoj, fortaj viroj
kun mallongaj, brile nigraj plenbarboj. Ĉiuj estis sen jako, iliaj ĉemizoj estis disŝiritaj, -
malriĉa, humiligita popolo. Kiam la vojaĝanto proksimiĝis, iuj sin levis, sin premis kontraŭ la
vando kaj alrigardis lin. "Estas fremdulo", oni flustris ĉirkaŭ la vojaĝanto, "li volas rigardi la
tombon". Ili flankenŝovis unu el la tabloj, sub kiu vere troviĝis tomboŝtono. Estis simpla ŝtono,
sufiĉe malalta por esti kaŝata sub tablo. Ĝi portis surskribon kun tre malgrandaj literoj, la
vojaĝanto devis, por ilin legi, surgenuiĝi. Ĝi tekstis: "Ĉi tie ripozas la iama komandanto. Liaj
adeptoj, kiuj nun ne rajtas porti nomon, al li elfosis la tombon kaj metis la ŝtonon. Ekzistas
profetaĵo, ke la komandanto post certa nombro da jaroj releviĝos kaj el tiu ĉi domo kondukos
siajn adeptojn al la rekonkero de la kolonio. Kredu kaj atendu!" Kiam la vojaĝanto estis tion
leginta kaj leviĝis, li vidis la virojn ĉirkaŭ si stari kaj rideti, kvazaŭ ili estus kun li legintaj la
surskribon, trovus ĝin ridinda kaj instigus lin, aliĝi al ilia opinio. La vojaĝanto faris, kvazaŭ
li ne rimarkus tion, disdonis kelkajn monerojn inter ili, atendis ankoraŭ, ĝis la tablo estis
ŝovita super la tombon, forlasis la teejon kaj iris al la haveno.

La soldato kaj la kondamnito estis trovintaj en la teejo konatulojn, kiuj ilin retenis. Sed de
tiuj ili certe estis sin baldaŭ deŝirintaj, ĉar la vojaĝanto troviĝis nur en la mezo de la longa
ŝtuparo kondukanta al la boatoj, kiam ili jam postkuris lin. Ili volis verŝajne en la lasta momento
trudi al la vojaĝanto kunpreni ilin. Dum la vojaĝanto sube intertraktis kun ŝipulo pri la transigo
al la vaporŝipo, la du rapidegis la ŝtuparon suben, mute, ĉar ili ne kuraĝis krii. Sed kiam ili sube
alvenis, la vojaĝanto jam estis en la boato, kaj la ŝipulo dume malligis ĝin de la bordo. Ili
povintus ankoraŭ salti en la boaton, sed la vojaĝanto levis pezan noditan ŝnuregon de la
planko, minacis ilin per ĝi kaj per tio detenis ilin de la salto.