5

Yvonne Barré! Nu jes! £i estis konata pri la foto, kiun ni trovis en la tornistro de Francis Barré!

            - Mi povintus pensi.

            Kiam Alfonso la Neniulo diris tion, ke John Fowler, tiam Ùi rigardis sur min tiel strange… Kun stranga miro kaj emociißinte. Mi devas proli kun Ùi!

            Sekvan tagon antaªtagmeze mi tenis miajn okulojn malfermite kaj ser¤is Ùin ¤ie. Sed mi vidis Ùin nenie.

            Kelkaj oficiroj promenis sur la ¤efplaco, antaª  la stabejo. Kaj kelkaj civiluloj en korko¤apelo. Ili certe estas inßenieroj…

            Sed la junula¤o Yvonne Barré estas  nenie. Ãar mi rapidis, ¤e iu turnißejo mi puÙißis al alta inßeniero…

            Mi volis diri ian sin ekskuzon, sed la vorto haltis al mi en la gorßo.

            La Turka Sultano!

            Li staris antaª mi!

            Sed kian ravan ekstera¢on li havis! Botoj kun longaj kruringoj, korko¤apelo, jako el tolo, kaj kio preskaª sendubigis lian identecon: pura ¤emizo!

            La Turka Sultano!

            Kompreneble ledujo pendas sur lia flanko, ¤ar same kiel Hopkins la £tipulo, ankaª li Ùatis tiajn elegantajn objektojn. Li tute ne surprizißas, kiel li rigardas sur min:

            - Saluton, £inketo! Kion vi faras ¤i tie?

            - Mi venis kun Alfonso la Neniulo kaj Hopkins la £tipulo – mi diras -, ¤ar ni kontrolas kelkajn aferojn.

            Li rapide flustras al mi:

            - Oni pensas ¤i tie, ke mi estas fripono.

            - Ãu ßi ne estas tiel.

            - Bone atentu! Se mi sukcesos akiri ilian fidon, tiam ni venkos… Gravas gardi la Ùajnon…

            - Kian Ùajnon?

            - Tion, ke mi kunlaboras kun ili. Mi sukcesis atingi, ke ili akceptis min kiel komplicon, kio estas unuaranga ofico. Ili ankoraª nun fidas min. Tio gravas… Ne rigardu malantaªen! Atentu! Nun mi estos groba kun vi pro la Ùajno. Kiu ¢us venas malantaª vi, tiu estas la ¤efrabisto.

            Kaj li subite batis min je la brusto pro Ùajno.

            - Mi diras tion – li kriis laªte -, ke zorgu pri nenio ¤i tie, kio ne estas via afero!

            Mi tusadis iomete:

            - Mi tute ne zorgas…

            - Silentu! Mi konvas vin bone! – kaj li piedbatis min pro Ùajno tiel, ke ¤io farißis violkolora antaª miaj okuloj. Kiu venis malantaª mi, li nun estis apud mi. Li estis grandega, unuokula homo, en samtia vesta¢o, kiel Turko, sed li tenis skurßon en sia mano kaj cigaris.

            - Mi konas vin ¤iujn bone! Sed nun vi traktos vin draste! Ãi tie ekzistas nenia flaresploro – kriegis mia suspektinda amiko kaj batis.

            La unuokululo rigardis tien preterkure kaj iris plu.

            - Vi estas perdißintaj homoj sen mi, £inketo. Kredu min – li ekskuzis sin. – Gravas la Ùajno.

            Ãi-meze de la ¤efplaco estis tiel pompa angla ßardeno en la mezo de grandega, tutee rondforma asfalt-strio, ke ßi konvenis al iu grandsinjora kvartalo de Parizo. Laª la rando de la cirklo estis multaj etaj, bele konstruitaj domoj el argilbrikoj, drinkejo, tabakvendejo, sukera¢ejo, apoteko!… Oni nur miras. Ãu ßi estus la Kongo-regiono?!…

            Igori?!

- Diru… ¤u ¤iu povas a¤eti ¤i tie?

            - Jes kompreneble! Kaj mono ne estas bezonata al tio. Venu…

            Ili eniris en la tabakvendejon. Elefante grasißinta legiano sidis malantª la breto. Li ekstaris suspirante kaj drasta alkriis nin kun kolera vizaßo:

            - Nu, kion vi volas?

            - Alvenis nova homo – diris Turko afable. – Donu al li, kara Graham, kvin skatolojn da egiptaj cigaredoj, dek pecojn da havanajn cigarojn, dekduon da bildkartojn kaj kelkajn sekurajn pinglojn…

            Post unu minuto, kaj ¤io ¤i kuÙas antaª mi… Kvin skatoloj: Turmac, Laurens, Simon Arzt, Giuberq!… Kaj dek veraj, malhelbrunaj cigaroj havanaj, en lignokesteto, sur ¤iu cigaro estas po unu celofano!…

            - Sankta ¤ielo. Ãu ßi estas la sovaßa regiono?! Kien venas nur rezolutaj homoj malofte, kun bone ekipita ekspedicio?

            - Ãu mi sonßas?…

            - Nu, kial vi gapas – diris Turko kaj batas min je la stomako pro Ùajno. – Se vi kondutos bone, fiulo, tiam vi povos vivi bone!

            - Kial vi venis ¤i tien? – mi demandis la grasißintan tabakvendiston, kiam mi regajnas mian spiron, ¤ar spasmo kunpremis mian stomakon por iom da tempo.

            - Iru en la inferon, via parolo lacigas min – li respondas spiregante, ¤ar li estas tiel dika.

            - Nu, li ne estas tre delikatkonduta vendisto… - mi diras, kiam ni estas ekstere.

            - Lasu tion. Li estus taªga ankaª en Eªropo, se li vendus senpage la cigaron Havano. Malmultaj a¤etantoj forirus pro lia konduto… Ili ne Ùatas vendi, sed ßi estas deviga, ¤ar oni designi ili por fari tion. Ãu vi volas manßi kukon? Jen estas la sukera¢ejo…

            - Nekredeble!

            Ni eniras en spegul-muran, bril-plankan ejon, kie estas pluÙ-foteloj, kelkaj malhelrußaj tapiÙoj kaj bildoj sur la muro… La aero estas malvarmeta, ¤ar ok-dek ventoliloj funkcias…

            Santiel dika homo venas, kiel la tabakvendisto. Ãiu dikißas ¤i tie. Ne estas mirinde.

            - Kion vi volas? – li demandas malafable.

            - Mi Ùatus regali tiun ¤i fifaman ula¤on, por ke li vidu, kiel vivas tiu, kiu kondutas dece… Vi, ¤arlatano!

            Kaj li surkra¤is min pro Ùajno.

            - Kion vi volas! – demandas la sukera¢isto kolere, kiu estas malliberulo.

            - Glacia¢on – mi respondas, post kiam mi viÙis mian vizaßon.

            - Vi povintus diri tion e¤ pli frue – li grumblas kaj foriras blasfemante.

            - £ajnas, ke li laboras ne volonte – mi rimarkas.

            - Ne miru tion – respondas Turko -, fine ja neniu ßojas pro la punlaboro.

            Sed la sukera¢isto jam revenas. Li metas la glacia¢on antaª nin dirante:

            - Jen manßu!..

            Ïi estas bela tono en sukera¢ejo. Priservante verkiston!

            - Kiam ni denove estas ekstere, jam vesperißas. Samtempe eklumas multaj elektraj lampoj… La malgranda solenplaco komencas brili, kaj sonas muziko. Per megafono, oni dissendas ¢azmuzikon de eªropa radiostacio.

            - Diru… kiu faras tion kaj kial? Ãu tiu homo estas freneza?

            - Mi opinias, ke la plej saßa fripono de la memoreblaj tempoj faras la plej grandan negocon ¤i tie en Igori. Mi ankoraª ne vidas tion klare… Atentu… iu venas malantaª vi… - kaj Ùajne li batas min je la kapo, ke mi ekmordas mian langon, kaj mi havas orelzumadon.

            La magra kaporalo kun kretena rideto, kiu kelkfoje zumkatas, nun preteriras min.

            - Se vi spionados, mi elpremos viajn okulojn! – kriegis la Turka Sultano, kaj li forte vangofrapis min pro Ùajno.

            La kaporalo iras plu, mi levas mian ¤apon kaj senpolvigas ßin.

            - Tiu malata kaporalo – diras la Turka Sultano – estas la plej fia spiono. Li havas la moknomon Fadeno… li subaªskultas ¤iam…

            - Kian celon oni havas ¤i tie?

            - La malliberuloj estas feli¤aj. Ne ekzistas patrolo en Saharo. Ili vivas en la paradizo anstataª la infero de Igori, tio estas ilia celo.

            - Sed nur idioto povas vivi tiel: blinde, surde kredi tion, ke ßi estas la paradizo.

            - Jes, kiel vi diras! Estu idioto, tiam vi povas vivi en la paradizo! Rigardu tiun sloganon, pentritan sur la muron.

            Super la pordego interne, jen tio estis skribita majuskle:

ATENTON!  ESTAS KONSIDERINDE!

„Feli¤aj estas la malri¤aj en spirito,

¤ar ilia estas la regno de la ¤ielo!”

            - Prefere oni estus pentrintaj sur la fasadon tion – mi diras -, kiu kuraßas pensadi, tiun forportas la diablo.

            - Tiel tamen estas pli bele. Ne estas bone pentri diablon sur muron… Ãu vi priparolis ian planon? – li demandas.

            - Alfonso la Neniulo diras tion, ke ni devas forlasi la fortika¢on por paroli kun Francis Barré.

            - Li estas grave malsana… Kio eblas, gardante la Ùajnon, mi provas fari ¤ion por vi.

            - Tamen, sciu… hm… vi ¤iam manipulas tre suspektinde.

            - Sed mi atingas ion, ßi gravas – li respondis kaj Ùajne piedbatis min je la genuo, ke ¤io mallumißis antaª mi. Mi ne rigardis malantaªen, sciante, ke denove venas iu malantaª mi, pro kiu estas bezonate gardi la Ùajnon.

            - Tamen estus bone – mi rimarkis -, se vi ne kirlus la aferon ¤i tie, antaª ol priparoli tion kun ni.

            - Nur konfidu tion al mi, mi ne petas konsilon de vi – li respondis kaj donis al mi du vangofrapojn. – Kaj nun jam iru, a¤ulo!

            Mia ¤apelo denove falis pro la lasta vangofrapo, kaj mi kapturnißis. Mi returnißis, sed kien ajn mi rigardis, neniu venis.

            - Kiun vi vidas proksimißi? – mi demandis.

            - Ãu mi? Neniun.

            - Kial do vi survangis min?!

            - Ãar vi kolerigas min per viaj idiota¢oj! – li diris kaj lasis min tie.

K I V I N A   Ã A P I T R O

1

Mi rakontis la okaza¢on al miaj amikoj. Alfonso la Neniulo sternißis sur la lito kaj diris nenion laª lia kutimo. £tipulo des pli multe parolis.

            - Iam mi tamen batos la Turkan Sultanon violkolora!

            - Nun li estas senkulpa – mi defendis nian suspektindan amikon. – Por li gravas la Ùajno ¤i tie. Kaj nun ne estas butero sur lia kapo, se li akompanis Yvonne-on ¤i tien.

            - Li ne akompanis Ùin. Yvone venis sola – diris Alfonso la Neniulo mallaªte. – Yvonne Barré venis sola. £i diris al mi nokte, ke ni ne fidu la la Turka Sultano, ¤ar oni gardas Yvonne-on pro li. Li tuj malkaÙis la knabinon, kiam li ekvidis Ùin.

            - Fripono!

            Kio okazas ¤i tie? Kial li piedbatis min dum unu horo pro la Ùajno?

            - Francis Barré estas en kaptiteco - daªrigis Neniulo -, se la knabino faros kian ajn suspektindan aferon, oni mortigos lian fraton kaj certe ankaª Ùin, Yvonne Barré diris tion hodiaª nokte, tial Ùi evitis nin.

            - Kiel venis la knabino ¤i tien?

            - £i akiris kurier-ordonon. £ajnas, ke Ùi havas sufi¤e bonajn miliatistajn kontaktojn. Oni sendis la kurieron al Igori por informißi pri Francis Barré. £i venis ¤i tien kun tiu duone falsa dokumento. Sed Ùi subite staris vidalvide al la Turka Sultano. Li tuj malkovris Ùin. Nun Ùi estas senpova, ¤ar se oni kaptos Ùin pro ia provado, ßi kostos la vivon de Ùia frato. Mi promesis al Ùi, ke mi eliros iel el la fortika¢o, kaj mi parolos, se eblas, kun Barré. La knabino povas fari nenion, de kiam la Turka Sultano makovris Ùin.

            - Mi strangolos tiun Turkon – murmuris Hopkins la £tipulo, kaj li elprenis cigaron. Ãar li plenigis la binoklujon per cigaro en la kantino. – Li simple fußis de la knabino kun tiu kopia¢o, kiun ni sendis al Ùi pri la letero de Francis Barré, kaj nun li agadas ¤i tie kiel fiÙkaptisto en malklara akvo.

            - Mi parolos kun la Turko – diris Neniulo. – Mi ne kredas, ke li estas tia fiulo. Li estas suspektinda, sed ne fiulo.

            Subite alvenis patrolo, kaj la kapitano sekvi ßin kun sia kutima akompanantaro: kun la unuokululo kaj kun kelkaj inßenieroj.

            - Jen tiuj tri homoj! – kriis iu akre kaj montris sur nin.

            La Turka Sultano estis tiu!

            - Kiuj vi estas? – demandis la kapitano.

            - Ili venis ¤i tien  - kriegis la Sultano - por flara¤i. Jen estas la letero, kiun skribis tiu ulo al la knabino! – Kaj li montris la leteron de Alfonso la Neniulo.

            - Ili eniam plu miksos miaj kartojn! Ili iros en la inferon! Tiun friponon – li montris al mi – mi konfesigis hieraª. Ili venis flara¤i en la afero de Francis Barré!

            Alfonso la Neniulo fikse rigardis la Turkon.

            - Kiuj ili estas? – demandis la kapitano leginte la leteron, kaj li tre seriozißis.

            - Li estas – montris al mi la Turko – stulta, sed ruza skoto. Li verka¤as idiota¢ojn kaj estas vanta frenezulo.

            Kia mensogo! Mi kaj vanta!

            - Jen estas £tipulo, la plej grava Ùtelisto en la mondo.

            - Sed kiel mi povas vangofrapi! – diris Hopkins entuziasme, kvazaª ekskuzante sin, kaj maldekstramane li survangis la Turkan Sultanon… Sed tiel forte… Ke entuziasmo kaptas min e¤ post jaroj, pensante pri tiu vangofrapo.

            La Turka Sultano renversis la tablon kaj du inßenierojn, kape li tratompis la pordon, tiel li falis sur la teron.

            Ok personoj kaptis Hopkins-on, kaj li ricevis proksimume dudek vangofrapojn. Nu sed kiaj ili estis rilate al tiu unu?!

            - Atentu! – kriis la kapitano. – Mi dekutimigos vin pri tio.

            - Ili estas pli danßeraj ol kvindek policistoj! – kriis la Turka Sultano.

            - Tiam ili estos senditaj al la fervojkonstruo. Ili laboros tie!

            - Ãu ne estus pli bone likvidi ilin? – demandis la unuokula…

            - Ne – diris la kapitano kategorie. – En Igori ne ekzistas mortkondamno, mi  jam multfoje diris tion. – Li turnis sin al ni. - Ankaª vi sciißu: en Igori oni mortigas neniun. Certagrade ßi estas pli granda krueleco, ol la murdo. Post nelonge vi povos sperti tion. Mi estigis paradizon pro ¤iu legiano ¤i tie. Kiu provas malhelpi tion, li vivu tiel, kiel li vivus en tiu Igori, kien oni sendis lin originale. Sed ekzekuto ne ekzistas. Almenaª en tiaj kazoj, kiel en la via, ni rapidigos la naturan morton.

            Li faris veran program-parolon.

            - Dizerti neeblas de ¤i tie – diris la unuokula malbonvole, kiu, Ùajnas, ke estis la plej malica homo ¤i tie. – Norde, okcidente kaj oriente estas la ßangalo, sude fluas Kongo, kie la krokodiloj gardas vin…

            - Kaj ankaª mi gardas ilin! – diris la Turka Sultano.

            - Vi estas multe pli malbela ol la krokodiloj – rimarkis Hopkins, kaj li,surkra¤is nian suspektindan amikon.

            Tiam li ricevis vangofrapon de la Turka Sultano, ankaª el la unuaklasaj, tian,  kiun rememorinte, e¤ post jaroj langoklakas miaspeca verkisto.

2

Malproksime de la fortika¢o, sur la roka montdeklivo de Kongo daªris la fervojkonstruo. La malliberuloj, havantaj la vivon de sinjoroj kompreneble ankaª ¤i tie helpis nur en la gardoservo, per skurßo kaj per bastono.

            Blankaj homoj apenaª laboris, nur kiuj estis misfamaj kverelemuloj, Ùtelis, provis dizerti, aª (ßi estis la sep ¤efaj kulpoj), kiuj scivoladis ankaª pri aliaj aferoj, ol kio estis por vespermanßi. Kiel oni supozis tion pri ni, laª la perfido de la Turka Sultano.

            Kiuj do laboris? Iu nia eskortanto Ùajnis bonvola gardisto, respondis tiun demandon:

            - Indißenoj faras la laboron. La reßo de iu ßangala tribo vendis la kremon de sia popolo por brando kaj por ceteraj agrablaj objektoj.

            Laª la kremo de lia popolo, tiu reßo regis super la plej a¤aj subuloj de la mondo.

            Dika, senegalia serßento transprenis nin. Lia vizaßo esprimis brutalan kruelecon.

            - Nu venu – li diris rikanante. – Ïuste nun estas bezonataj eªropanoj en la hospitalo. Tiu grandnazulo jam estis ¤i tie kaj rakontis, ke vi estas spionoj. Ke mi postenigu vin en barako de la kadavroj.

            Ni iris al la hospitalo. Kiel fia perfidulo estas tiu Turko! Ãar sendube li estis la „grandnazulo”, kiu misfamigis nin ¤e la serßento. La menciita barako staris iom malproksime. Ïi estis same malbelega, malpura kabana¤o el lignotabuloj, kiel la aliaj. En ties proksimo netolerebla odoro malbonigis la aeron. Bruo de mallaªta, ßemetanta, veanta §oro filtrißis tra la fenestro, ne havanta moskitoreton.

            - La serßento sendis ilin – raportas nia akompananto al la suboficiro -, oni postenigis ilin al hospitala servo.

            - Mil diabloj! Kial dungi blankaj homojn kiel flegistojn? – li diris kun malema vizaßo. – Li malhonorigas nian aªtoritaton! Ekzistas ankaª alia puno.

            - La grandnazulo volis tion. Ili estas spionoj.

            - Kaj se ili estas ekzekutistoj…! Nu bone… por mi estas egale!

            Li transprenis nin, kaj ni sekvis lin en la hospitalon.

            Infero!

            Vunditaj, ulcer-kovritaj, tifaj, malariaj indißenoj kuÙas sur matoj plenÙtopite. Miliono da muÙoj flugas ¤ie. For¢eta¢oj, insekta¤oj, netolerebla odoro, ßemado, veado…

            Kaj en blanka kitelo… La „sinjoro Profesoro”! Kvasti¤!

            Ankaª ¤i tie li estis fortepianisto kaj kuracisto simultane. Li gratas sian kapon kaj ¤irkaªrigardas senpove. Apud li staris malalta, altfrunta homo kun neße blanka barbo, havanta dratkadrajn okulvitrojn. Liaj konfuzaj okuloj maltrankvile movißas tien-reen.

            - Kredu min, kolego, ßi estas tipa kazo de ulcus pepticum… Eblas, ke mi operacias la koncernulon – li diras nun al Kvasti¤.

            - Mi petas vin, ne faru tion… - petegis la grandega, pala Kvasti¤ kaj kunmetis siajn Ùvelintajn, lentugajn manojn.

            - Mi estas la ¤efkuracisto…! – li krias orgojle kaj rigardas sur nin. – Ãu vi estas malsanuloj?

            - Ne – respondas Neniulo.

            - Estas egale – li diras per bonvola, trankviliga vo¤o -, baldaª vi estos tiaj, kaj mi operacios vin. Mi estas profesoro Winter!

            Li estas frenezulo! Ni rigardis sur Kvasti¤-on. Li kapjesis ßemante. Poste li flustras al ni:

            - Hodiaª mi estas ¤i tie la unuan fojon. Terure!

            Profesoro Winter iris plu dum sia vizitado.

            - Kian problemon vi havas?! – li demandas iun veantan, negran malsanulon.

            Li vi-diras al la indißeno! Kiu aªdis tia¢on!

            - Nenian! – kriadas  la malsanulo timißinte. – Nenian problemon! Simbu estas sana… Ne operacii lin!

            En la okuloj de la homo nomata Simbu estis videbla, ke li havas altan febron.

            - Mi eltiros viajn dentojn – diras la blanhara profesoro ridetante. – Vi havas ie pusan empiemon, kaj ßi estas pro viaj dentoj.

            - Mi petas vin, kolego – diras Kvasti¤ -, ßi estas tutcerte malario… Palpadu lian hepaton…

            Profesoro Winter balancas sian kapon kun bonvolema rideto:

            - Ïi estas metastazo de periostito… Tuja ekstrakto ankoraª povas malhelpi la sepson… kaj li jam iras plu. La dormemaj, rußaj, grandaj okulojde Kvasti¤ farißas maltrankvila. Poste li ragardas sur nin…

            - Jes, ßi estas tia hospitalo. Kion mi faru? – li diras, kvazaª li respondus al iu, kvankam ni diris nenion.

            - Venu kun mi…

            Li iris antaªen, kaj ni sekvis lin. Li kondukis nin en la senhoman korton de la barako.

            - Mi ne eltenos ßin longe! Tiu Winter estas freneza kaj operacias! Sur kuireja tablo! Per malbonaj instrumentoj…! Li mortigas tiujn kompatindulojn… Dio mia…

            Li apogißis al la pordofosto kaj viÙis sian frunton.

            - Ãu… oni ne scias, ke li estas frenezulo? – demandis Neniulo.

            - Oni scias. Sed ili faras ian fabelmondon… Ãiu povas kontentigi sian manion. Kaj tiu Winter manie operacias… Ni lasu tion… La Turko mesaßis al vi.

            - Ãu tiu fripono?! – mi kriis. – Pro kiu ni estas ¤i tie?

            - Nu kaj kiel plu – li rigardis sur min mirante -, ¤u ne vi diris al la Turko, ke vi Ùatus elveni el la fortika¢o?

            - Jes mi diris… hm.

            - Ãu vi diris ankaª tion, ke vi volas paroli kun Francis Barré?

            - Ãu vi diris tion al la Turko? – demandis Alfonso la Neniulo.

            - Jes, sed…

            - Vi do estas ekster la fortika¢o – diras Kvasti¤ montrante al la vidalvida lignobudo -, kaj tie kuÙas Francis Barré malsane.

3

Ni kunrigardis. Kio estas nun? Diablo forportu tiun Turkan Sultanon, ke ni neniam scias, kiel opinii pri li.

            - Atentu! Ankaª mi estos singardema. Se iu venos, mi avertos vin elveni – diris Kvasti¤ kaj forrapidis.

            Ni enrigardis tra la fenestro de la kabano… Francis Barré kuÙis sur la lito.

            - Ni trovis lin!

            - Kion ni entreprenis, tio sukcesis! Eblas, ke ni pagos per la vivo por tio, sed ßi sukcesis. Ni malfermas la pordon singarde… Ni staras en la malsanula ¤ambro. Relative ßi estis pura. Tio, ke lito estis en ßi, kaj la malsanulo kuÙis tie sola, montris la privilegian staton de. Francis Barré.

            La kompatindulo povis suferi tre multe. Lia vizaßo jam estis malgranda, kvazaª ßi estus velkinta en la tombo tia. La kubutoj  elstaris el liaj brakoj, maldikaj kiel paliseto, kaj iom da humido brilis en la nigraj kvaroj: du okuloj. Alfonso la Neniulo  paÙis al la lito…..

            - Barré…!

            La malgranda, flava, Ùvita vizaßo lace movißis, la malsanulo respondis duon laªte:

            - Kiuj… Vi estas?

            - Legianoj. Via fratineto petis nin ser¤i vin…

            - Se vi atendas… iomete… vi povas sciigi Ùin pri mia morto – li respondas acerbe, sed kun milda mok-rideto de la saßa, pacißinta suferulo.

            - Ne estas certe, ke ni sukcesos fußi de tie ¤i – diras Alfonso la Neniulo. Se ßi tamen sukcesus, mi Ùatus malkaÙi tiun fripona¢on, kiu okazas ¤i tie…

            - Ho… Se vi liberißos… mia patro… Yvonne kondukos vin al mia patro… Rakontu al li… Li estas potenculo…

            £ajnas, ke li tute ne sciis pri tio, ke lia fratineto estas ¤i tie.

            - Kiu estas via patro?

            - Mi ne estas Barré, sed… Yvonne rakontos ßin…

            - Ne parolu longe. Tio lacigas vin…

            - Ïi ne lacigas… jam estas finite… demandu, sinjoro.

            - Kiu estas tiu kapitano? Ãu vi scias ion pri li?

            - Li ne estas kapitano. Ni samtempe dungißis al la legio. Ni soldatservis en Rakhmar antaª kvin jaroj. Li nomißas Pittman… Li estas skoto… Ni dizertis kune… Li, Thorze kaj mi el la oazo Rakhmar… antaª kvin jaroj.

            - Kie estas Thorze nun? – demandis Hopkins avide.

            - Mi ne scias… Ni fußis en tri direktojn, por ke oni ne povu persekuti iun el ni. Oni kaptis Thorze-on… Ankaª min… La ceterajn mi scias de Pittman… Ãar li sincere rakontis al mi multajn aferojn ¤i tie, kiam li volis, ke… mi farißu lia komplico…

            - Kiel venis tiu Pittman ¤i tien, kiel kapitano?

            - Li komplicadis kun Ùejko… tiel, ke li inside kaptis legianojn… Tiu Ùejko helpis lin fußi… Pittman atingis oazon. Dank’ al la Ùejko, la araba loßantaro estis apud li… Ïuste tiam traveturis la oazon… militista eksperto, sendita al la fervojkonstruo ¤e Kongo… Ãeflaªtenanto Fleurien… Laª la reser¤igo… - li senspirißis, sed li komencis denove – li volis kapti lin… Pittman provis fußi… La ¤efleªtenanto alpafis kaj vundis lin… Sed la arabaj adeptoj de la Ùejko liberigis Pittman-on kaj mortigis la ¤efleªtenanton… kiu estis survoje… al Igori… Tiam oni faris la planojn al la fervojkonstruo. Multe da aferoj dependis de la raporto de la ¤efleªtenanto. Pittman venis en Igori-on kun la dokumentoj de la ¤efleªtenanto… Tiam oni… nur mezuris la teron ¤i tie. De tiam li vivas ¤i tie en la nomo de la ¤efleªtenanto… Li jam estas kapitano… Kaj ¤iu… farßiis lia komplico… Kaj li establis… fabelmondon por la legianoj.

            - Sed el kio? Kaj kion li faras ¤i tie?

            - Nek mi scias… tion… Oni faris la planojn dum du jaroj… Ili estis homoj, transpostenigitaj pro puno… Estis facile trovi komplicojn… al io…

            - Ãu vi tute ne konjektas, kio estas lia celo,,,,

            - Ïi estas malklara… Multe da milionoj estas bezonataj al la fervojkonstruo… kaj certas, ke ili trompas, Ùtelas… sed mi ne komprenas tion, ¤ar tamen… progresas la konstruado.

Li spiregis lacißinte.

- Ãu vi deziras ion…

- Mi… jam… nenion.

Kvasti¤ venis rapide.

- Foriru de tie ¤i – li diris nervoze. – Venas la kapitano kun tiu unuokula fripono.

Ni rapide reiris en la hospitalon.

- Tamen ne estas bone, ke ni venis ¤i tien – diris alfonso la neniulo survoje al Kvasti¤.

- Kie estus pli bone?

- Mi Ùatus, se ni povus iri al la fervojkonstruo, ¤ar mi ekscios nenion ¤i tie.

- Mi parolos kun laTurko.

Kiam la kapitano venis, ni jam diligente laboris en la terura malsanula ¤ambrego.

4

Kun li estis la unuokululo, laTurka Sultano kaj kelkaj homoj, kiuj estis aª inßenieroj, aª ili rolis tiel, kvazaª ili estus tiuj.

            La kapitano, pri kiu ni jam sciis, ke li estas Pittman kaj dizertinta legiano, Ùajnis ridetema, bonvolema homo kun agrabla vizaßo.

            - Nu, kio nova, sinjoro profesoro? - li demancis Winter-on Ùerceme.

            - Mi havis multe da operacion… La laboro estas multa. Vespere mi antaªpreparas ekstrakton…

            - Nur diligente. Ãu vi?

            - Sinjoro kapitano… - li rigardis al la profesoro, kiu forestis. – Mi ne povas toleri la agadon de profesoro Winter.

            - Ba! Li estas ßuste tia kuracisto, kia fortepianisto vi estas.

            - Eble mia ludo estas falsa, sed neniu mortas pro tio.

            - Estas egale. Ni ne ßenu la amuzißon unu de la alia. Ãiu faras tion, kion li volas ¤i tie…

            - Se tio ne pla¤as al vi, vi povas iri en la inferon! – kriis la unuokululo. – Kiu invitis vin?

            - Ïoju – alkria¤is lin laTurka Sultano -, ke vi bone vivas ¤i tie, kion vi povas danki al mi! En Oran estis bone, se vi povis Ùteli! Jen vidu! Vi facile havos la sorton de tiuj tri homoj.

            Li venis al mi kaj piedbatis min. Sed nun ni bone sciis, ke ¤io ¤i estas nur Ùajno.

            - Dum tiuj tri homoj estas ¤i tie, armita gardisto staru antaª la pordo de Barré – diris la kapitano. – Nokte ili dormu kun la laboristoj.

            - Kaj mortpafu ilin je la unua suspektinda signo – aldonis Turko -, precipe tiun dikan friponon! – Kaj li piedbatis £tipulon.

            Hopkins palißis pro la kolero. La kapitano iris plu.

            - Mi tamen ne fidas tiun Turkon – diris Hopkins, kiam ni restis solaj.

            Alfonso la Neniulo reveme rigardis en la aeron kun tre serioza vizaßo.

            - Ni devas fußi de tie ¤i – li ripetis. Al la fervojkonstruo… Tie estas la solvo de la sekreto.

            Kvasti¤ preterrapidis min. Dume li transdoni slipon al Alfonso la Neniulo.

„Knaboj!

Resti  ¤i tie ne estus bone por vi. Se vi jam parolis kun Francis, kion vi volas! Kien iri?! Se  mi piedbatas vin, ne zorgu pri tio. Ïi estas nur pro Ùajno.

Kun alta estimo:

mesaßu kun Kvasti¤.”

            - Li jam denove komencas – diras Hopkins. Ankaª tiu korespondado estas nervoziga kutimo fare de la Turko.

            Ni trinkigis la ßemetantajn negrojn unu post la alia. Estis terura karbolodoro, la sufoka varmego, proksimume inter okdek indißenaj malsanuloj, en moriga aero. Kaj zumadis miliono da muÙoj.

            - Li devas sunbanißi – diris Winter al iu malsanulo. – Portu lin sub la sunon – li mansinis al ni.

            - Sinjoro profesoro! Minimume sepdek celsiusgrada varmo estas sub la suno! – diris Alfonso la Neniulo.

            - Estas egale, amiko mia… Li bezonas multe da ultraviolajn radiojn. Vi ne estas sperta pri tio. Vi nur portu lin – li klarigis ridetante, kaj frostotremo trakuris mian dorshaªton.

            - Ni ne portos lin tien – diris Alfonso la Neniulo. – Ïi estas murdo!

            - Tiam mi operacios vin – li instigis nin afable.

            - Vian estimatan onklinon kaj aliajn, laªpla¤ajn parencoj de via gepatra devenlinio! – respondis Hopkins la £tipulo. La kapitano ¢us revenis kun kelkaj akompanantoj, pri kiu ni nun jam sciis, ke li ne estas oficiro, sed dizertinta legiano, nomata Pittman.

            - Mi petas vin! – raportis Winter kolere. – La flegistoj rifuzis obei al mi.

            - Sinjoro kapitano! – defendis sin Alfonso la Neniulo. – Mi diris nur tion, ke ni ne metos negran malsanulon sub la sepdek celsiusgradan sunon! Ïi estas murdo.

            La kapitano ekfumis cigaredon kaj ridetis.

            - Nu, profesoro mia - li diris al Winter -, oni havas malmulte da kompreno rilate vian terapion. Kion mi faru?

            Ia grandstila superco estis en la malico de la kapitano, tio certas. Li ne faris problemon el ¤io.

            Sed nun kure alvenis la Turko. Li rapidis rekte al mi ekscitite kaj piedbatis min. Kial li gardas ¤iam la Ùajnon pere de mi?

            - Kanajloj! Vi morta¤os… Sinjoro kapitano! Tiuj tri homoj parolis kun Francis Barré!

            - Kion vi diras?

            Nun mi vere estus ¢etinta min sur tiun hipokritan friponon, sed la unuokululo kaj la du aliaj inßenieroj elprenis sian revolveron.

            - Atendu – diris la kapitano avertante ilin. – Kio ßi estis?

            - Mi nun parolis kun Kvasti¤. Li diris, ke ili estis ¤e Barré!

            Li estas tia fiulo! La vizaßo de £tipulo estis violkolora. Se li nun povus kapti la Turkon, li tramordus lian gorßon.

            - Ãu vi parolis kun Francis Barré?

            - Jes! – respondis Alfonso la Neniulo.

            - Pendumu ilin! – kriis la unuokululo.

            - Jes! – diris la Turko konsente.

            La kapitano rigardadis nin tedeme.

            - Neniu estos ekzekutita ¤i tie – li diris poste. – Ili devas iri al la fervojkonstruo, sed en la „Trogon”. – Li demandis preskaª ßentile: - Ãu vi scias, kio estas la „Trogo?” Sekißinta morta bran¤eto de la rivero inter la rokoj. £limo, centmil mortintaj fiÙoj, amaso de kolubroj, hirudoj kaj insekta¤oj trovißas tie. Ombro ne ekzistas. Kaj kompreneble la ¤efa nesto de la moskitoj kaj musoj estas tie. Ãiusemajne cent laboristoj iras tien por deÙanßi la aliajn, sed neniu revenas el ili. Ïi estas la „Trogo”. Forkonduku ilin!

            Tri gardistoj ¤irkaªis nin, kaj Winter rimarkis adiaªante:

            - Ãu ne estintus pli bone meti tiun malsanulon sub la sunon?

            - Ne! – diris Neniulo, kaj Winter mansvingis ridetante:

            - Vi estas frenezulo, sinjoro. Operaciigu vin.

S E S A   Ã A P I T R O

1

La gardistoj ¤irkaªis nin, kaj ni sekvis ilin. La pulmo lancinis kaj pikdoloris dum ¤iu spiro en la langvoriga, humida varmego…

            Kia klimato!

            Kvazaª fer-ringo estus forßita ¤irkaª nia frunto, kaj tiu premo volis frakasi la kranion, tiel obtuze doloris mia kapo…

            - Kien vi kondukas nin? – demandis Alfonso la Neniulo, ¤ar ni iris ne al la fervojkonstruo.

            - Al la loka oficejo de la stacidomo.

            - Kiel?… Ãu ankaª tiu ekzistas?…

            Tute novaj aferoj por ni, bonvolu kredi.

            - Vi vidos tion! Kiu iras labori en la „Trogon”, ties nomon oni notas tie. Ãar en la Trogo estas la ¤efa nesto de la dormomalsano, malario kaj tifo… Kiu estas sendita tien, oni notas tiun, por ke li ne estus poste transpostenigita ien hazarde.

            Belaj perspektivoj!

            Nun ni preterpasis sub iu tiel nomata teracement, kiun oni uzis kiel taluson. La bagnejo estis bone videbla. Malpuraj, fetoraj lignobarakoj. Sufoka polvo levißis el la rokmuro, kavigita kaldronege. Malmulte da malfeÙa akvo, skurßo, veado, vundoj, odoro de puntrantaj fiÙoj estas ¤irkaª la kureja ¤aro, tute malfortißintaj negroj, konsistantaj nur el ostoj kaj haªto, kaj malsupre sur la bordo de Kongo sunbanißas krokodiloj kun abomendinda svarmado.

            La taluso jam estis preta sur longa parto. Tra mallarßa bre¤o malgranda fervojponto arkas super Kongo, kaj iom pli supre oni sternas relojn ¤e sufi¤e granda konstrua¢o. Ïi estas la fervojstacio. Aªdißas bruo de kurpaÙoj malantaª ili.

            La Turka Sultano venis rapide kun la unuokululo kaj staris antaª nin rikanante.

            - Haltu! – Lia granda, hoka nazo estis multe pli malbela, ol alifoje. – Ni traser¤os vin, ami¤joj.

            Li kaj la unuokululo traser¤as niajn poÙojn. Sed ili trovas nenion kulpigan. £ajnas, ke tio kolerigas la Turkon. La leda ujo de la binoklo pendis sur la flanko de Hopkins. Li malfermis ßin kaj forprenis la cigarojn de la dikulo.

            - Ãi tie ne estas fumado de cigaroj! Ãi tie oni devas perei, vi, hundo, vi vangofrapis min.

            - Silentu, Boulanger – diris la alta unuokululo. £ajnas, ke li estis pli granda sinjoro, ol la Turko. Li turnis sin al nia eskortanto. – Du homoj gardu ilin konstante kaj pafu je la unu suspektinda movißo.

            - Laª via ordono, sinjoro ¤efinßeniero.

            Li foriris kun la rikananta Turko. La gardistoj kondukis nin en la domon de la fervoja stacio. Jam demalproksime aªdißis raªka, idiota kantado. Alia, miriga surprizo atendis nin ¤i tie. Nekompreneble perfekta stacidomo, kiu eble estas nek en Oran. Bela, grandega konstrua¢o. Kaj multaj, emajlitaj tabuloj, uzataj ¤e stacidomoj:

STACIDOMA RESTORACIO

apud ßi:

STACIESTRO

Poste sur ¤iu muro aparte:

IGORI                                                            IGORI                                                IGORI

            Kial oni konstruis en tiu malbenita nesto por ne ekzistanta fervojo tian stacidomon? Ïi estas denove ia freneza¢o. Post nelonge ni ricevas la respondo al tiu demando. Por momento mi sentis tiel, ke mi perdis mian prudenton. Ankaª miaj du amikoj staras konsternite.

            Vo¤o aªdißas el la funelo de megafono:

            „Atenton… Atenton… La eksprestrajno ekveturonta al Algiro manovre alvenos je la kvara horo kaj kvardek minutoj… Sur la kvaran relparon. Trajno ekveturos: je la kvina horo kaj dudek minutoj… Igori-Sidi-bel- Abbes-Stockholm-Tokio… De sur la unua relparo… Alo! Alo! Atenton… Je la sepa horo kaj kvin minutoj konekso de botelo da ginewer al arako…”

            Ni kunrigardis.

            - Mi ankoraª ne vidis tia¢on – miregis £tipulo.

            - Mi devas konfesi, nek mi. Nenie estas relo. Kaj kiuj estas tiuj laªhoraraj alkohol-trajnoj?…

            La gardisto revenis.

            - Nu, iru! Rapide.

            Ni ekiras. Ni alvenas al pordo, sur kiu esatas skribite:

LOKA OFICEJO DE LA FERVOJSTACIO

IGORI!

            - Diru, kiu kantas ¤i tie? – mi demandis iun soldaton.

            - La staciestro.

            - Kaj kia trajno ekveturos…?

- Eksprestrajno al la infero! Ne demandu tiom multe!

La loka oficisto de la fervojstacio estis tute ebria. Tiu maldika, magra kaporalo sidis ¤e skribotablo, kun kiu ni parolis en la kantino. Li estis la komandanto de la fervojstacio. Kvar-kvin Ùancelißantaj soldatoj, Ùvitantaj pro la varmego vaga¤is ¤i tie ¤emizvestite.

- Nu, vi, urtikfloroj?! - kria¤is la malalta kaporalo. – Nun vi amare pentos tion… He! – kiam li fermis sian buÙon, li jam zumkantis.

- Ili estas senditaj en la Trogon – diras la gardisto.

La kaporalo zumkantas kaj fingre puÙpiketis nian ventron unu post la alia.

- Nur idiotoj estas ¤i tie… flustri Hopkins mirante.

Poste li mallaªte zumadas kaj skribas niajn nomojn en libron. La gardistoj forkondukis nin ¤iujn.

…Kvazaª la tero ardus, sufokaj vaporoj levißas konstante el la grundo pro la bruligaj sunradioj. Grasa gusto, premaera  vesperißo sursidas la apopleksian, malamike dezertan pejzaßon…

La staciestro nun elfalas tra la pordo, kaj li klopodas ekstari rampante sur manoj kaj piedoj, sed vane, li nove-denove refalas… Mi ankoraª ne vidis tiel ebrian homon. Kaj li havas rußan ¤apelon kun oraj butonoj, bluan uniformon, sed ¤emizon ne…

Li estas malalta, komika homo, lia falta, malgranda vizaßo similas al citrono. Li pene ekstaras kro¤ißinte al la barilo kaj rikanas.

- La viskio ne venis… je la kvina… kaj dek minutoj… ßi malfruißas – li rigardas sian horloßon tute ebria – Ok minuta… malfruißo…

- Ïi baldaª alvenos, sinjoro staciestro – diras la gardisto.

            - Vi… Vi… formanovru de tie ¤i… Ãar la unua nervoatako alvenos… je la kvina horo kaj dudek minutoj… - Kaj li afable rikanas al ni, brakumante foston. Tiam mi pafadas… Mia nomo estas Fedor Vasili¤… kaj ankaª ia Emanuelo… en Varno…

Ni iras plu. Kiel ia freneza vizio, ¤io ¤i estas tia en tiu vesperißo, kiam la suno Ùvelißinte subiras sur la ¤ielo, kaj ties bruligaj radioj kiel longaj, maldikaj skurßoj batas la malbenitan regionon de Kongo.

- La Turko estas la kaªzinto de ¤io – diras Hopkins grincante siajn dentojn.

Tio estas vera.

Sed Neniulo enpensißinte kuntiras siajn brovojn.

- Diablo scias…

- Ãu ne li perfidis nin?

Alfonso la Neniulo ne respondis. Li murmuras.

Subite aªdißas pafoj… Kio ßi estas?

- Estas la kvina horo – klarigas la gardisto. – La furiozo komencißis ¤e la stacidomo.

Ãu vi jam aªdis tia¢on?!

2

Ni tuj eklaboris, kvankam jam estis la sesa horo. La Trogo estis sekigita, morta bran¤o de Kongo, plena de mortintaj fiÙoj centmil are, kolera, sufoka aero pezißis sur ßin. La nubo da moskitoj dum minutoj pikis ¤iun ßissange, kaj la hirudo.j svarmis sur mi…

            Oni ne longe eltenas ¤i tie.

            - Laboru, per la sep sakramentoj!

            Kelkaj kruelaj ekzekutistoj batis la malliberulojn kaj la negrojn, inspektate de gardistoj, kiuj tenis fusilon en la mano kun stileto antaªen… Kaj la suno ankoraª nun ardas ruße super la ßangalo. Kun kiel malica malrapideco ßi sinkas inter la arboj, kvazaª ßi scius kaj ßuus, ke ¤iu minuto signifas suferegon por ni, dum ßi subiras.

            La vaporißanta, Ùlima riverbran¤o abunde elspiris la morton, kaj la laboristoj falis svene en ¤iu deka minuto. Oni batis ilin, e¤ piede, kiam jam helpis nenio, ili estis portitaj sub la ombron por unu horo. Kiu malgrau tio ne eltenis, tiu mortas kaj fino.

            Ïi jam estas la vera Igori! Kiel la legianoj imagas la plej teruran puntendaron en malproksimaj garnizonoj!

            Inßeniero mezuras per Ùnuro, ßis kie oni devas rektigi la bordon. Ni tran¤is tiun parton per pio¤o. Alia grupo liveris la Ùlimon per puÙ¤aro kaj ¢etis ßin en Kongon…

            Je la sepa horo ni eniris en la barakon, aªdinte la sonorigon de ia koltintilo.

            En la angulo de insektohava, barako, kies lignotabuloj putris, ni sidißis flanke. Negroj estis plenÙtopitaj tie kun kelkaj blankuloj. Brutaj homoj, ¤iuj estis vunditaj pro la rokeroj, Ùmiritaj per ranca kokosoleo.

            - Nun ni rigardu la leteron – diris Alfonso laNeniulo.

            - Kian leteron? – demandis Hopkins.

            - Kiun la Turka Sultano metis en la ledan ujon, kiam li forprenis viajn cigarojn.

            - Tiu ula¤o ne korespondu kun mi!

            - Nunu! Tamen ni rigardu ßin.

            Ïi estis karakteriza letero de la Turka Sultano!

Knaboj!

Intertempe mi eksciis: ¤i tie oni volas fari grandan fripona¢on. Ili ¤iuj estas vivdanßeraj homoj. Unuavice mi, ¤ar ili jam fidas min, helpos vin. Ãar mi estas kun vi, mi aranßis tion, kion Alfonso la Neniulo diris. Mi parolos persone kun Ùi. Ïis tiam gardu vin. La Trogo estas malbona loko. Sed mi ne sciis, ke vi estos senditaj tien. Sed kion diris Alfonso al Kvasti¤, vi sukcesis iri ekstertendaren por fari punlaboron, kiel Alfonso volis!

Mi restis:

Kun sincera estimo.”

- Li jam komencas denove siajn konfuzajn, malpurajn aferojn – opiniis Hopkins

la £tipulo.

- Mi vere diris… al Kvasti¤, ke estus bone forlasi la hospitalon kaj iri

 al la fervojkonstruo. Kaj… nun ni estas ekstere…

            - Ãu do la Turko perfidis nin, aª li estis je nia helpo? – mi demandis nervoze.

            - Mi ne scias… - diras Neniulo, kaj ankaª li estas tre nervoza.

            Nun kiu scias, kiel opinii pri la Turko?

            Ni ricevis malbonan viandon por vespermanßi. La malbonodoro kaj la brua¤o de la indißenoj same pezißis sur nian cerbon.

            Baldaª ni sternas nin sur la disfibrißinta mato kaj ekdormas…

3

…Mi jam multe eltenis dum mia vivo, sed mi opinias, kion tiun laboro signifis en la Trogo, tio superes ¤iun mian suferon. Ãiu minuto pasis kun sentebla, terura pezo… La  grandega rivero portis la morton sur ßi.

            Ie ¤irkaª en ties mezo verda sablobenko elmergißis el Kongo. Kabano staris tie, konstruita sur palisoj.

            Tagmeze kvar armitaj homoj, gvidate de la maldika kaporalo transiris tien per boato.

            - Mi opinias, ke oni gardas iun tie – diris Alfonso la Neniulo.

            Ni rompis la rokojn per pio¤o sur la bordo, en Ùtoner-hajlo, brulige disÙprucißanta. Hopkins la £tipulo subite kaptis mian brakon.

            - Rigadu tien!

            Mi rigardis tien kaj preskaª ekkriis…

            Levin…!. La freneza majstro de la kuiristoj staris tie inter la inßenieroj.

            Kiel li Ùanßißis!. Prizorgita hararo, razita vizaßo, flava kuloto, kiel sur la aliaj, kaj korko¤apelo.

            - Ek, laboru! – kriis iu kaporalo. Kaj li ekbatis nin per la gumbastono.

            Fiaj sovaßbestoj! Ni pio¤is plu. Levin, kiel vizio,. Malaperis kun la inßenieroj. Mi flustrante demandis de Alfonso la Neniulo:

            - Ãu vi komprenas tion?

            Li kapneis kaj pensadis. Kelkfoje li rigardis la malproksiman ponton kaj la relojn.

            Estus bone retrovi la kuirlibron de Levin – li diras poste.

            Ãu vi frenezißis,,,,. Kion vi esperas de tiu kuirlibro?

            Dum la tagmeza varmego ni ricevis du horan ripozon. Niaj ¤iuj ostoj doloris. Lancinis. Porciumi la akvon signifis inferan suferon. Kaj la rivero… la morta rivero, kiel ßi torentis vaporante en ßia strikta fluejo… Kelkfoje aªdißis laªta klakado, kiam la krokodiloj fermis sian buÙon sur la bordoj.

            - Pst…

            Iu mansignis al ni el la arbustejo malantaª ni.

            Levin!

- Mi atendas vin ¤e la mangrove-a arbo, super la Trogo.

- Venu  kun mi… rapide… Mi forsendis la gardiston por io.

- Kio okazis al vi? - demandis Alfonso la Neniulo de li.

            - Mi ne povas paroli pri tio, sinjoroj, kaj tute ne demandu. Sed mi kore-anime helpos vin, kie eblas, ¤ar vi devigis min al eterna danko per via nobla amikeco.

            Estas vere, ke oni estus fosintaj lin vivan en la dezerto, kiel nervozaj estas tiuj legianoj, se ni estus starintaj protekte apud lin.

            - Vidu – mi diras -, la soldatoj ¤iam estis fidelaj kamaradoj… kaj vere…

            - Ne, ne!. Kion vi faris por mi, tion ne eblas forgesis! – li respondas kun larmaj okuloj kaj kaptas la manon de Alfonso la Neniulo. – Vi savis mian vivon…

            - Nu, nu… - sin ekskuzis. Alfonso la Neniulo -, eble tamen ne.

            - Sed jes. Se vi ne estus portintaj vendrede fiÙon en la karceron, mi estus mortinta.

            Kio?… Ni silentas. Li estas dankema pro la gratenita fiÙo, kiun li ricevis de ni en la fortika¢o Manson!… Eble li jam forgesis tion, ke ni savis lian vivon en Saharo.

            - Nun venu kun mi – li diris. – Rapide!

            - Kien vi kondukas nin?

            - Nur venu kuraße, kaj vi vidos. Gravas, ke ne okazu problemo. Vi portis fiÙon al mi en la karceron! Vi estas miaj amiko!

            - Malantaª la rokoj staris ilarejo, Levin direktis nin tien, kaj kiam ni enpaÙis, li tuj malaperis.

            La Turka Sultano atendis nin kaj juna soldato: Yvonne Barré.

            Hopkins volis tuj ¢eti sin sur la Turkon, sed oni malhelpis tion.

- Ne retenu lin! Lasu nur la a¤ulon libere agi! – krias nia amiko, kiu estas minimume tiel perforta, kiel suspektinda.

- Mi petegas, sinjoroj… - kriis la knabino.

            - Kiu ne restos trankvila, mi rompos ties kapon – staris Alfonso la Neniulo inter nin.

            Fine ni sukcesis atingi tion, ke ni parolis kelkajn vortojn.

            - Unuavice… mi dankas… Mi ne scias, kion diri, Dio mia…Vi venis propravole ¤i tien, por la kompatinda Francis.

            Kaj Ùi ploregis. La Turka Sultano diris mallaªte:

            - Francis Barré mortis hodiaª nokte.

            - Nun jam finite… - flustri Yvonne. – Ãio estis vana… Sed li vidis… ke mi pensas pri li… kaj li havas ankaª amikojn… tio certe agrablis al li… Kaj mi denove tre… tre dankas vin.

            Kaj Ùi ploregis amare. La kompatinda…

            Ni longe ne parolis. £i viÙis siajn larmojn… Ni staris malgaje. Iom post iom Ùi ekregis sin.

            - Nun… vi… implikißis en malbonon pro mi – Ùi diris.

            - Tio ne gravas – respondis Alfonso la Neniulo -, ni vivas ¤iam inter danßeraj cirkonstancoj. Sed vi devas iel hejmeniri de tie ¤i…

            - Mi helpos vin hejmeniri – diris la Turko.

            - Mi Ùatus scii, kian rolon vi havas, kaj kiel vi venis ¤i tien? – demandis Alfonso la Neniulo trankvile.

            La Turko iom rußißis.

            - Unue mi konsideris ßin negoco… En la leter-kopio, kiun vi sendis al mi, Francis Barré skribis tion, ke fripona¢o okazas ¤i tie, kaj oni koruptas ¤iun per fabelaj monsumoj… Tiam mi kooperis kun Kvasti¤. Mi opiniis, ke oni koruptu ankaª min fabele. Mi havis ankoraª tiom da mono por organizi malgrandan karavanon kaj veni en Igori-on…

            - Vi ja ricevis konsiderinde altan monsumon de ni, kiam okazis la afero de la diamant-miejo.

            - Jes – li respondis malbonhumore -, sed oni facile fordisipas ßin per ruleto. Tial mi venis ¤i tien al la kapitano, ke ni ser¤as Francis Barré-on komisiite de lia familio. Kaj tiam… Do estis tiel, kiel vi skribis… oni koruptas per fabelaj monsumoj…

            - Kial vi malkovris Yvonne Barré-on, kiam vi alvenis?

            - Por ke Ùi ne faru stulta¢on. Poste Fadeno traser¤is Ùian paka¢on kaj trovis virinajn vesta¢ojn. Por gajni la fidon de la kapitano… prefere mi perfidis Yvonne-on.

            - Estas vere, ke la kaporalo ser¤is inter miaj objektoj… Li mem diris… - rimarkis Yvonne.

            - Ãu vi do estas kun vi?

            - Jes. Ni devas atenti por gardi la Ùajnon. Se mi farißos suspektinda, tiam ¤io estos finita.

            Hopkins ßemis. Ni devintus scii, se li klarigos ¤ion, tiam ni povas kisi e¤ lian manon pro liaj fripona¢oj.

            - Atentu min! Ni scias, ke tiu kapitano nomißas Pittman, kaj li estas dizertinta legiano, kiu mortigis oficiron. Eksciu io pri ßi.

            - Bone…mi informißos pri tio.

            - Kaj eksciu, kio estas sur la insulo, vidalvide.

            - Oni gardas iun. Mi ne scias, kiun.

            - Mi Ùatus iri tien…

            - Mi provos tion kaj…

            Li ne povis fini ßin. Alfonso la Neniulo kaptis la kolon de la Turko per eksterordinara lerteco, ¢etinte lin al la muro kaj piedbatris lin, poste li donis al li du tiajn vangofrapojn, ke la sango ekkovris la vizaßon de la grand-nazulo…

            Yvonne ekÙrikis, kaj nek ni komprenis tion.

            Kial?! Li ja nun jam vere pruvis, ke li estas senkulpa! Ni volis reteni lin, ankaª Hopkins, sed kiu povas reteni Alfonson la Neniulon?

            Li draste draÙis lin, deÙiris lian veston, vangofrapis, piedbatis kaj fine el¢etis lin el la kabano.

            Kvazaª kreskinte el la tero, la patrolo alvenis tien. Ni staris inter pafpretaj fusiloj.

            La Turko staris ¤ifone disbatita kun verißanta kapo.

            - Kio okazis? – demandis iu soldato.

            - Ili… atakis min… - li balbuta¤is inter siaj Ùvelintaj lipoj -, tuj venigu la kapitanon… Vi amare pentos ßin, hundo…

            Tiam li ricevis ankoraª vangofrapon, ke li falis preskaª saltante en la veprejon.

            La kapitano estis en la proksimo. Li venis kun la unuokululo.

            - Ãu vi? Denove vi?

            - Sinjoro kapitano! – kriegis la Turko, kiu jam ne havis homan trajton sur sia vizaßo. – Vi ne povos reguligi ilin. Ili estas vivdanßeraj flara¤uloj!… Nun mi malkovris ilin difinitive… ¥us mi sukcesis trompe ekscii sekreton de ili! Ili asertas, ke vi estas Pittman kaj dizertinta soldato! Mi Ùajnigis, kvazaª mi estus ilia amiko!… Francis Barré diris al ili, ke vi estas dizertinta legiano…

            Yvonne ekÙrikis. Ho, la kanajlo! Kial ni ne mortbatis lin?!

            Hopkins ekkriegis:

            - Hundo!

            - Mortpafu ilin! – diris la unuokululo. – Nun ne eblas heziti.

            - Jes! – kriis la Turko. - Morta¤u tiuj hundoj! Se vi ne atentas, ili elflara¤os ¤ion!

            - Mi opinias – diris la kapitano -, estus plej bone transporti ilin sur la indulon. Mortkondamno ne ekzistas ¤i tie. Kiu ekscias ion, tiu estos sendita sur la indulon. Ïi estas tiel bona, kiel la morto.

            Dum ni iras kun la patrolo al la rivero, mi demandas de Alfonso la Neniulo:

            - De kie vi sciis antaªe, ke la Turko tamen estas perfidulo?

            - Mi ne sciis, ke li estas perfidulo…

            - Kial vi batis lin?

            - Mi vidis la patrolon proksimißi… kaj pro la Ùajno.

            - Kial vi devis bati lin tiel draste?

            - Por ke oni e¤ li multe fidu lin.

            Jes! Ïi estas tre bona vidpunkto. Ni lernis tiun manieron de la Turko.

4

La boato kun niaj gardistoj denove returnißis, post kiam ili surbordigis nin.

            - Kial ni ne mortigis la Turkon?! – furiozis Hopkins.

            - Mi ne scias, ¤u li estas kulpa? – respondis Alfonso la Neniulo nervoze. – Mi diris al li, ke mi volas iri sur la insulon. Kaj mi estas ¤i tie…

            - Diablo forportu tiun ulon!

            Ni staras antaª la surfosta konstrua¢o de la insulo. Iam pia viro vivis en la kabano, en memvola ekzilo por konverti la buÙmenojn

            Nun ßi estas karcero, de kie oni ne povas fußi.

            Miloj da provosoj ¤irkaªas la malliberulojn. Krokodiloj svarmas en la akvo. Ãiusekunde ili elmergißas el la malpura, bobelanta rivero.

            La boato venas foje en ¤iu tago por meti nutra¢on ¤e la kabano, kaj iu gardisto enrigardas tra la pordo.

            Sur la kabano estas fiksita tabulo kun tiu surskribo:

AVERTO!

Forlasi la kabanon estas malpermesite!

Kiu elpaÙas, tiun la gardistoj mortpafas el la transa bordo!

            Tuj ektondras averta pafo. Ni eniras rapide. Ni estas en rondforma malgranda ejo. Ankaª kelkaj krudaj benkoj trovißas tie. Indißenoj aªskultis la meson de la misiisto. Sur la tablo staras oleolampo, sur la muro pendas bildo de Maria, ßi estas malnova, Ùirita, sed la vizaßo de la Sankta Virgulino ankoraª estas bone videbla. Malliberulo sidas sur iu benko. £imo kovras lian vesta¢on, li havas barbostoplajn vangojn, kaj li iom malgrasißis. Jen rigardu! Li ja estas Potrien!

            - Alo! Serßento! – krias Hopkins gaje. – Kia ßojo! Ãu vi jam trovis vian maleoÙirmilon?

            Potrien rigardis sur nin. Malestime, trankvile.

            - Kiel vi venis ¤i tien? - li demandis.

            - Ni ser¤is nian karan serßenton, ¤ar ni ne povas vivi sen vi.

            - Gardu viajn stultaj Ùercojn.

            Kolubro glitis sur la planko rapide kun bruo. Tiu kabano estis abomeninda, humida, malbonodora loko.

            - Ãu vi scias kion fari – diras Alfonso la Neniulo -, rakontu, mon chef, kial oni enkarcerigis vin, tiam ankaª ni rakontos, kial ni estas ¤i tie.

            - Kial rakonti? Vi vidis tion, se vi havas okulojn, ke io ne estas en ordo. La kapitano, kaj tiu unuokululo iras sur vojo malbona. Ili venigis min akoraª dum la tago de nia alveno en la kontoron kaj proponis, ke mi zorgu pri nenio, mi ricevos dudek mil frankojn da „soldo”, kaj mi havos agrablan vivon. Kiam mi rifuzis tion, kaj ili vidis, ke kiu mi estas, ili simple venigis min ¤i tien.

            Li aspektis tre malesperißinta. Ne pro la svarmantaj insektoj kaj formikoj, nek pro la sufoka atmosfero de la mar¤a, malbonodora insulo.

            Malesperigis lin, ke tia¢o povas okazi en la legio.

            Sed kio okazas ¤i tie?

            Nek li, nek ni sciis tion. Sed certas, ke gravaj aferoj okazas ¤i-loke. Hopkins la £tipulo instinkte etendis sian manon al la leda ujo, pendanta surflanke. Sed laTurka Sultano forprenis la cigarojn. Diablo forportu tiun aferon rilate la „Ùajnon”.

            La lampo apenaª flagretis, mortintaj moskitoj kovris dike la dratreton, disetenditan super la ¤ifonpeco, krepitanta en la sebo.

            - Bonan vesperon.

            Maldika, malsan-aspekta, blankhara homo staris en la pordo. Li venis el la alia ¤ambro. Potrien tuj salte levißis.

            Poste ankaª ni prenis stre¤an atentopozon. La rangogrado ankoraª estis bone videbla sur lia Ùirißinta, foruzita, tola vesto.

            Generalo estis tiu, kiu enpaÙis!

            - Nur restu trankvila, serßento – diris la alta, blankhara homo per basa, sed kun laca vo¤o. – Ãi tie ne bezonatas la formala¢oj. Kiuj estas tiuj tri homoj?

            - Du el ili ricevis la honormedalon kaj bone interbatadas… Sed mi ne fidas ilin.

            - Ïi estas tial, mon sergent, ¤ar vi maljunißas – senkulpigis sin Alfonso la Neniulo.

            - Vi estas stultulo! Vi staras antaª generalo Duron!

            Generalo Duron, kiun onidire la indißenoj mortigis!

            La generalo levis la ardantan, flumantan sebo-me¤on kaj okulmezuris nin.           - Kial oni sendis vin en la puntendaron?

            - Gardostarante mi demetis mian fusilon kaj atendis la kontrolan patrolon en mia buÙo kun cigaredo.

            - Okazis tiel – diris Potrien. - Mi opinias, ke li iom frenezißis.

            - Ne. La fratineto de soldato, nomata Francis Barré skribis leteron, por ke ni ser¤u Ùian fraton. Ni eksciis, ke li venis ¤i tien en Igori-on, kaj ni decidis sekvi lin. Tial ni ¤iuj tri faris ian delikton por veni ¤i tien.

            La generalo rigardis sur lin kun konsternita vizaßo.

            - Ãu vi… cigaredis gardostarante tial… - Li silentis. Grandega, rußa rato kaªris en la fono de la kabano, kaj ßia spirado estis bone aªdebla en la silento. – Kaj… ankaª vi… venis pro Francis Barré?… Intence? En Igori-on? - turnis sin la generalo al ni.

            - Mi kaÙis mian fusilon por estis kun mia amiko ankaª en Igori.

            - Mi kaptis la okazon, se mi jam faras ion, la krimo jam estus almenaª agrabla, kaj mi el¢etis mian malnovan amikon tra la fenestro, kion bedaªrinde mi ne malfermis anticipe, cetere estis konstanta travento tie. Tiu homo kompreneble tuj ekmalsanetis.

            - Sed ne pro la travento – mi klarigis la aferon al generalo Duron -, ¤ar li vundißis pro la vitreroj kaj pavimo.

            La generalo ne atentis tion, kion ni parolis. Nun travarmißis la pergament-simila haªto sur la multe suferinta, maldika vizago de la viro. Liaj okuloj brilis strange. Li forte fermis siajn lipojn kaj glutis. Io amara kunpremis lian gorßon.

            - Ãu vi konis Francis Barré-on?

            - Persone ne. Yvonne Barré, li fratineto skribis al ni, kaj ni decidis trovi tiun kompatindan knabon.

            - Ãu vi venis ¤i tien pro la peto de nekonata virino, intence?…

            - La afero interesis nin, kaj – Alfonso la Neniulo diris nian devizon – estas tute egale, kie renkonti mortan danßeron.

            - Serßento! – diris Duron. – Ãu estas kredeble, kion asertas tiuj tri homoj?

            - Mi taksas tiujn mondvagabondojn nek tiom, kiel elpafitan kunglon, sed mi devas sincere diri, ke ili faris siajn deliktojn en rapida sinsekvo, kaj estis tute nekomprenebla afero la fumado de cigaro dum de¢oro kaj la ceteraj…

            - La generalo prenis niajn Ùultrojn kaj skuis nin unu post la alia:

            - Iam vi eble ricevos la premion pro ßi… ke vi ne forlasis la kompatindan, fremdan Francis Barré-on.

            - Bedaªrinde – diris Alfonso la Neniulo -, ¤io estis vana. La kompatindulo mortis hieraª posttagmeze.

            La generalo staris kun malfermita buÙo kaj elstarißintaj okuloj.

            - Li mortis… - li flustris. – La kompatinda… la kompatinda Francis…

            Kaj ia konfuza brilo kolektißis en liaj okuloj.

            - Ãu sinjoro generalo konis Francis Barré-on? – mi demandis.

            - Li estis mia filo… - li respondis mallaªte.

S E P A   Ã A P I T R O

1

…Milionoj da            ranoj kantis sian noktan kanton kun oreltran¤a kvakado. Kelkfoje aªdißis malagrabla jelpo de besto, kaj ¤iuj lignotabuloj de la kabano kraketis pro la ronßuloj.

            Kiel putra odoro, mortige langvoriga, sufoka tepido. Sur la enkavißinta vizaßo de la generalo sidis la koloro de ¤erko, sub la glueca emajlo de la  precipitißintaj vaporoj. Francis Barré ja diris, ke ne tio estas lia vera nomo… ke lia familio havas bonajn militistajn kontaktojn… Sed kiu estus kredinta, ke tiu senranga soldato, suferinta multe en mizero, estas la filo de tiel potenca altrangulo… Nekompreneble!

            Ni silentis longe. La generalo fikse rigardis la plankon. Eble pasis pli ol duonhoro en tiu silento, plena de pietato kaj funebro. Poste li komencis paroli per stranga, subpremita vo¤o:

            - Antaª ok jaroj mia filo enamißis al knabino… kontraª Ùi mi havis ob¢etojn. Nun… mi rakontas ßin tial, ke eble iu liberißos el ni… Sciu do la veron, kaj rakontu ßin… Ekzistu nenia abomeninda supozo… Francis do vane provis akiri mian aprobon. Iun tagon li malaperis dehejme. Nur nun evidentißis, ke li dungißis al la legio, supreninte la pseªdonomon Barré. E¤ en la puntendaro de Colomb-Bechar li ne malkovris sian identecon. Li ne volis hontigi min. Post jaroj li skribis leteron al Yvonne el Manson, sed baldaª li denove malaperis. Mi jam delonge pentis, ke mi kontraªis lian edzißon… Mi decidis trovi kaj revenigi lin hejmen. Sed ni timis la skandalon, tiel do mia filino, kiel la fratineto de Barré esploris liajn spurojn, kaj ankaª Ùi mem uzis la nomon Yvonne, dum Ùi ser¤is mian filon.

            - Ãu fraªlino Yvonne Barré… estas la  filino de sinjoro generalo,,,,

            - Jes. Yvonne Duron. Kaj Francis, kiu mortis estis… Francis Duron.

            Li apogis sian frunton per siaj manoj. Ni ne rompis la silenton. Aªdißis Ùmacbruo de baraktante rampantaj krokodiloj el inter la fostoj sub ni, kaj la ranoj mutißis por sekundo.

            Tiam la grincado de la insektoj, borantaj en la ligno transprenis la ¤efmotivon kaj konstanta plaªdado sub ni, ¤ar la ondoj de la fluso inundis la insulon.

            - Mi informißis antaª unu senajno, ke Yvonne faris tiun freneza¢on… £i venis ¤i tien… Dio mia…

            - Mi pensas – diris Alfonso la Neniulo -, ke oni planas nenian fripona¢on kontraª fraªlino Duron, Ùi estas nur hostaßo.

            - Dio donu, ke ßi estu tiel… mi ne timas pri mi mem. Tiu kapitano havas ian strangan homamon en la profundo de sia animo… Li permesis al mia filino, ke Ùi vizitu min foje…

            - Li estas stranga figuro – mi rimarkis.

            - Jes… - kapjesis la generalo… - Ãiutage li sendas al mi e¤ cigarojn… Havano…

            Tiam Hopkins tuj levis cigarstumpon de sur la planko kaj metis ßin en la binoklujon.

            - Kiel venis sinjoro generalo ¤i tien?

            Mi restadis en Amis-Bakhar pro oficiala afero, kiam alvenis la sciigo de mia filino, ke Francis estas en Igori.

            - Mi skribis – diris Alfonso la Neniulo. - La letero de Francis Barré estis en la paka¢o de soldato, nomata Levin, kion tiu homo metis en ßin nelegite. Ni triope rompÙtelis en la deponejon kaj akiris ßin.

            - Nu, tamen vi estis tiuj! Nun mi malkovris vin! – kriis Potrien.

£tipulo mansvingis malestime:

- Ïi estu la plej granda krimo, kion vi malkaÙis en Igori.

- La letero de Yvone ne lasis min trankvila. Mi ekiris al Igori! Mi konas la vojon, kaj  mi orientißas bone e¤ kun fermitaj okuloj en tiu ¤i regiono. Mi kaj miaj bantu-aj akompanantoj estis kaptitaj en la ßangalo. Ãe la armeestraro oni lerte verÙajnigis la informon pri mia morto kun tiu rimarko, ke ili punis la murdintan tribon. Mia filino nun jam vane atendis sciigon. Alvenis informoj nek pri Francis, nek pri mi. £i venis ¤i tien pro malesperißo. Ankaª Ùi falis en kaptilon.

- Mi Ùatus scii nur tion, kion oni faras ¤i tie? – diris Alfonso la Neniulo.

- Mi ne rajtas paroli pri la esenco de la afero – ßemis generalo Duron. – Multe da aferoj estas malklaraj antaª mi, sed mi scias, kio estas la ¤efa motivo. Ïi estas granda plago al Francio, vera katastrofo.

- Ãu oni enkarecerigis sinjoron generalon ¤i tien, ¤ar vi konas ilian fripona¢on?

- Ili konjektas nenion. £ajnas, ke tiu kapitano mortigas neniun, sed se li scius, ke mi konas liajn kartojn, eble li esceptus min. Ãar antaª ol esti kaptita, mi travagis la ¤irkaªa¢on sen miaj akompanantoj dum nia lasta ripozo. Mi parolis kun kelkaj amikemaj tribestroj, kaj mi observis la fervojkonstruon per binoklo de sur la monto Magro… Kiam mi falis en kaptitecon, ili pensis, ke mi vidis nenion. – Li Ùovis sian manon en sian internan poÙon kaj elprenis koverton, sigelitan per sebo. – Jen estas mia raporto. En ßi trovißas nova Panamo-skandalo! Mi fermis en la koverton eksterordinare gravan kompromiton de Francujo. Sed mi ne kredas, ke mi iam povas forsendi ßin de tie ¤i.

- Se iu transdonus ßin al kompetentulo en la plej proksima fortika¢o, ¤u tio konvenus al la celo? – demandis Alfonso la Neniulo.

- Ne! Tiu letero estas enmanigebla persone nur al tute konfidencaj homoj, kiel ekzemple la koloniafera ministro, la ¤efstabestro, la registara komisaro de Surenne aª iu similulo. Preparißas ¤i tie nova skandalo, simila al tiu de Stavisky-afero, kies eksplodon ni devas malhelpi…

- Ãu… la leteron oni devas porti en Marokon?

- Jes. Kaj sen ¤iu helpo, kiel fußanto. Ke ili tute ne suspektu la veron. Ãar se ili ekkonjektos, ke iu malkovris ilin, tiam ¤io estis vana. Nur helpas tio, se oni surprizatakos ilin kaj subpremos la tutan aferon ¤i tie en la ßangalo… - Li pugnigis siajn grandjn, ostajn manojn…

- Kial ßi ne estas transdonebla fare de iu, kiu eble liberißos de tie ¤i, al la oficiro de la plej proksima fortika¢o?

- Ãar ßi trapasus cent manojn. Kaj en multaj afrikaj fortika¢oj servas malfortkarakteraj, falintaj oficiroj, transpostenigitaj pro puno… Kaj… Nu… laª mi ankaª ¤e la kapo trovißas kunkulpuloj… La trompo estas tiel grandioza, ili disponas pri tiel multe da mono… Mi konas dudek tiajn homojn en la respubliko, en kies manojn mi trankvilanime dunus tiun ¤i raporton.

- Domaße… - rimarkis Alfonso la Neniulo -, ke nur dudek tiaj homoj vivas en la respubliko, en kies manojn via ekscelenco donus la leteron.

- Kial?!

- Ãar mi opinias, ke mi ne estas inter tiuj dudek, kaj nek tiuj du homoj, kun kiuj Dio punis min, kiuj konstante pendas en mia kolo.

- Kiel vi komprenas tion?

- Ãar ni volonte provus porti la leteron en Marokon. Ãu ne, knaboj?

- Kial ne? – diris la dikulo levinte sian Ùultron, kaj lia plata, rußa nazo malestime ektremetis.

- Estas tute egale por ni kien iri – mi rimarkis sprite.

- Jen vidu… - diris la generalo. – Se ne sukcesos, kion vi planis, aª survoje oni kaptos vin, kaj la publiko ekscios  tiun aferon ßuste el mia raporto, ßi estus granda plago al mi.

- Fraªlino Duron – respondis Alfonso la Neniulo – estis tiel kara, ke Ùi komparis nin kun la Tri Korpogardistoj.

- Unuavice min – mi rimarkis modeste.

- Kiuj estis la Tri Korpogardistoj? – demandis Potrien. – Mi konas ¤iujn malnovajn soldatojn en la kolonio.

Kompatinda Potrien. Kion scias pri la literaturo tiel maljuna serßento? Li e¤ tion ne aªdis, ke la Tri Korpogardistoj rolis malnova historio! Pasis pli ol dudek jaroj, ke ßi okazis.

- La Tri Korpogardistoj – diris Alfonso la Neniulo – kunportis diamanton de princo Buckingham. Ili riskis sian vivon, nedirante al la persekutantoj, kio estas la celo de ilia misio.

- Ni do jam faris tia¢on – mansvingis Hopkins. – Ni kunportis diamanton, e¤ poÙhorloßojn riskante nian vivon, nedirante al la persekutantoj, kio estas la celo de nia misio. Mi rimarkas, oni tamen konjektis tion…

…Tagißis. Senmova peco de la griza ¤ielo enrigardis tra la Ùirißinta moskitoreto de la fenestrokadro kun ßia senlime enigma indiferenteco.

Ãiuspecaj etaj movißoj… En la angulo de la ¤ambro, sur la pajlotegmento… Kaj nia vesta¢o estas tute tramalsekißinta… Kvankam estis varmega nokto, e¤ unu guto da pluvo ne falis. Sed en la aero naßas la humida varmego de la Ùimo kaj enißas en la tola¢on…

Peza ßemo estas ¤i tie ¤iu tria-kvara enspiro, sed la nevidebla Ùtono neniel volas  derulißi de sur la brustokesto. La generalo klinas sian kapon inter siajn manojn. Liaj enkavißintaj tempioj havas la koloron de elefant-kojnodento. Ïi estas la nuanco de la morto. Li viÙas sian humidan frunton kaj ßemas.

- Ãu vi pensas, ke ni povas liberißi de tie ¤i?

- Infanludo. Trovißas tiom da uzeblaj lignotauloj ¤i tie, ke ni fari floson. Vidalvide al la fortika¢o, sur la transa bordo de Kongo estas nenio, nur la ßangalo. Ni povos atingi ßin, se ni elpremos la malantaªan muron de la kabano, ni devas konduti iom aplombe nur rilate la krokodilojn, poste ni iros al nordo, laª la rivero.

- Interese… ke tio ne venis en mian kapon! Floso…! Nu jes!

- La sanstato de sinjoro generalo ne estas tia, ke vi ekiru por fari tiel longan vojon. Ni lasos ankaª Potrien-on ¤i tie kun via ekscelenco, por ke vi ne restu sola.

- Eble iu el vi restu ¤i tie, he! Tamen mi povas gvidi trupon pli bone!

- Vidu, sinjoro serßento – diris Hopkins milde. – Post iom da aßo…

- Atentu min, mi vangofrapos vin, fripono – alkriis lin la oldulo kolere.

- Temas pri tio, mon chef – diris la generalo -, ke tiuj tri homoj kunatenas. Ili komprenas unu la alian bone.

- Mi scias tion – kapjesis la serßento malgaje. Vere li povis sperti, ke ni komprenas unu la alian.

La generalo ankoraª hezitis.

- Ãu vi vere entreprenas porti la raporton en Marokon, al la registara komisaro de Surrene?

- Via ekscelenco donos ordonon, kaj ni plenumos ßin, aª ni mortos – mi diris. – Kvankam kelkaj niaj agadoj eble konsekvencis jußejan procedon iafoje, sed ni taªgis kiel soldatoj.

- Ankaª mi samopinias… - diris la generalo. – Kaj nun… ni ripozu…

2

Bedaªrinde la plimulto de la lignoj jam estis putrintaj. Sed trovißis tie kaj ¤i tie kelkaj lignotabuloj, kiujn la tempo ne ronßis. Ni destre¤is tiujn.

            Jam frumatene la suno brulige brilis, kaj la muroj de la kabano eligis el si la vaporon de la nokte sorbita humido tiel, ke ni spasme tusadis pro la stranga odoro de la diserißantaj arbotrunkoj. Sed ni kolektis la elektitajn lignotabulojn en la najbara ¤ambro. Nur tiam ni kuÙißis post la laciga nokto sur la plankon. Nia korpo, ßissange pikita farißis sensenta kontraª la svarmantaj insektoj, nur la Ùvelinta vundo de arane-piko bruldoloris longe, inflame, blue. Tamen ni dormis, Ùvitante, per prema, malbona dromo, kaj ni vekißis je tio, ke la Turka Sultano piedbatas nin.

            - He! Kanajloj! – li kriegis.

            Kelkaj soldatoj staris ¤irkaª li, apude Yvonne, iom timißinte, kaj malpli proksime Levin, tute vangofrapita. Kio povis okazi al la maljunulo? Oni draste batis lin, tio certas.

            - La knabino restos ¤i tie kun sia patro! Kaj tiu ula¤o kun vi.

            Li piedbatis Hopkins-on pro la Ùajno. Sed Hopkins ¢etis tablon al li tiel pro la Ùajno, ke la Turka Sultano trarompis la pordon kaj falis antaª la kabanon.

            £tipulo, kiel eble li povis, helpis al la Turko gardi la Ùajnon iamaniere.

            La soldatoj staris kvarope tie kun armiloj, sed antaª ol ili povintus fari ion, Potrier direktis sian pistolon al ili.

            - Kiu ne forportos sin tuj, mi mortpafos lin. En avant!

            Lia vizaßo estis rußa, kaj lia minca liphararo disstaris atakeme, kiel du alfiksitaj stiletoj. La maljuna Potrien, malgraª liaj ¤iuj muÙoj en la kapo, estis brava viro, tio videblißis.

            - Nur elvenu – kriegis la Turka Sultano al la soldatoj. - Ni raportos ¤ion al la kapitano. Mi scivolas, kiu kuraßas pafi?! Restu ekstere! Mi eniros sola!

            - Se vi venos sola, okazos nenia problemo, sed lasu la soldatojn ekstere, kaj parolu dece – kriis Potrien – ¤ar mi mortpafos vin.

            - Ne alpafu lin! – flustris Hopkins rapide, kaj li palpadis sian piedbatitan kruron… - Tiu homo estas mia amiko, diablo forportu lin.

            La Turko enpaÙis. Nun ni estis inter ni, la soldatoj staris ekstere. Iomete sangis lia vizaßo kaj lia frunto.

            Ïi estas la vera Ùajno… - li diris triumfe.

            - Ili jam fidas min tiel kaj kredas tion, ke mi estas la plej fia rabisto.

            - Ãu vi devis pruvi ßin? Ãu ne estis sufi¤e rigardi sur vin? – demandis Alfonso la Neniulo nekredeme. Poste ni prezentis la Turkan Sultanon al la generalo. – sinjoro Boulanger, la Turka Sultano, nia suspektinda amiko.

            La generalo, kiu staris ßis nun apud sia filino, brakumis la timißintan Yvonne-on per sia iu brako kaj paÙis antaª la Turkan Sultanon.

            - Ãu vi… ne estas ilia homo?

            - Jam ne… Mi konfesas, ke mi venis en Igori-on por ekspluati tiun negocon kiom eblas. Sed nun jam mi vidas, bedaªrinde, mi devas batali ¤e la honesta flanko, kio malofte estas profitodona.

            - Kial oni sendis vin kaj Levin-on? – demandis Alfonso la Neniulo de Yvonne.

            - Mi petas vin – komencis Levin plendinde, kaj li laªte blovis sian angulecan, kornosimilan nazon -, oni ne bone kuiras ¤i tie. Mi al¢etis nekvalifikeblajn terponojn al la kapo de la kuiristo, mi sentas tiel, ke plenrajte.

            - Transiru al la temo, homo!

            - La kuiristo ne eltenis la insulton. Pro venßo li subaªskultis mian paroladon kun fraªlino Duron.

            La Turko daªrigis:

            - Mi boris truon en la planko de mia ¤ambro por subaªskulti, tiu aperturo estas en la plafono de la antaª¤ambro de la kapitano. Hodiaª la kuiristo atendas tie kaj rakontas al iu amiko, ke tiu fia Levin komplicas kun la knabino kaj kun la tri spionoj, kiuj estis senditaj sur la insulon. Sed li nun denuncos lin. Unuavice mi kuregis al Levin. Okazis malagrabla¢o al la kompatindulo. Li ricevis drastan baton.

            - De kiu?

            - De mi. Se jam estas problemo, almenaª fortigu mia pozicio, ¤ar ni povas venki nur per fidoveko. Se mi ne farintus tion, ¤io evidentißus laª la raporto de la kuiristo, kaj eble ankaª mi estintus suspektata.

            - Malgraª tio vi estas suspektinda – diris Potrien sincere.

            - Kion vi volas? – demandis la Turko ofendite. Vi ne estas suspektindaj, sed vi ¤iuj sidas ¤i tie, senpove.

            - Mi akceptas ¤ion ¤i, sed ni povas pruvi nenion kontraª li – diris Alfonso la Neniulo. – Tamen, kiel ajn estas, ni devas fidi lin. Gravan raporton, la leteron de la generalo ni kunportos. Se vi estas fripono, ¤io estas vana…

            - Mi fajfas pri vi! Mi ¤iam iris sur mia propra vojo, ankaª nun mi faros tiel, kaj fine mi alportos la leteron tien…

            - Atentu min, Turko! Nun mi metas nian kolon en vian manon, ¤ar mi fidas vin. Elpreminte la malantaªan muron de la kabano, ni fußos per floso. Mi pensas Levin, mi povas kalkuli vin.

            - Sinjoroj, mi iros kun vi, se bezonatas, ankaª en la inferon. Kion oni donas ¤i tie, tio estas nemanßebla. Oni kuiris en Manson nur malbonajn manßa¢ojn. Mi ankoraª eltenis tion. Sed ¤i tie oni kuiras bonajn manßa¢ojn malbone, kaj mi devas morti pro tio. Hieraª mi ricevis kvardek kvin dekagraman vienan eskalopon…

            - Sufi¤as!

            - Sufi¤as, sed ßi estis malbona, ¤ar oni havis mucidan sekbulkerojn.

            La Turka Sultano piedbatis Levin-on, nun ne pro la Ùajno.

            - Ni iros al la riverbordo – daªrigis Alfonso la Neniulo -, kaj kie la supra parto de Kongo atingas la ßangalon, tie ni trapenetros al Saharo.

            - Hm… tio ne estas malbona plano.

            - Provu akiri armilojn, kompason kaj rezerv-nutra¢ojn. Ãu ßi estos malfacila?

            - Tute ne. Oni zorgas pri nenio ¤i tie. Mi elpensos ion.

            - Ãu ankaª vi venos?

            - Mi iras sur mia propra vojo, vi scias tion bone.

            - Mi konfidas al vi ankaª mian filinon – diris la generalo. - La unuan fojon mi trompißus en la kono pri homoj, se Ùi estus en malbonaj manoj ¤e vi.

            - Dum mi vivas, via ekscelenco – respondis Alfonso la Neniulo kun nekutima entuziasmo – e¤ unu malrespekta vorto ne povas trafi fraªlinon Duron.

            - Ãu mi?! Eble ankaª el la tombo mi elvenus por defendi Ùin – mi diris kun rezoluto de bonega verkisto.

            - Eble ni lasu la sonfilmojn pli poste – interrompis Hopkins kun sia kruda maniero. - Nun temas pri tio, ke ni ekvojos morgaª nokte.

            - Tre bone – jesis la Turko -, alvenos transporto de materialoj por la fervojkonstruo, kaj tiam estos ßenerala kaoso, oni ne zorgos pri vi. Ïis revido! – kaj li ekiris.

            - Atendu – mi diris -, la fido…

            Kaj mi vangofrapis lin tiel, ke Ùirinte la pordon kun si, li flugis inter la atendantajn soldatojn kun granda bruo.

            Kvankam koste de oferoj, ni gardis la Ùajnon. Kaj nia farto iom plibonißis nun, ke ni povis sisteme bati la Turkan Sultanon.

3

Posttagmeze ni faris la floson, ligante la lignotabulojn unu al la alia kaj fortikiginte ßin per rustaj najloj, eltiritaj de ¤ie. Ïi estis floseta¤o, sed atingi la transan bordon signifis navigi nur kelkajn metrojn. Eble ßis tie la drivo kaj la elstarantaj rokoj de la rivero ne disrompos ßin?

            - Kion vi faros, se via Turka Sultano ne portos nutra¢on kaj precipe mapon?

            - Ni ekiros kiel ajn! – diris Alfonso la Neniulo kaj rigardis sur la knabinon kun brilanta okuloj.

            - Ãu eble li pensas, ke li povas forlogi Yvonne-on de mi?

            - Mi desegnos mapon por vi – diris la generalo. – Mi konas la regionon sufi¤e bone – kaj li ridetis. - Vi devas provi fari ¤ion propraforte, ¤ar se vi ne scius, mi estas. Kristoforo Monte.

            Ãu nek la nomo Duran estas vera, sed la nomo Kristoforo Monte jes, kaj Duran estas nur ia nobelula rango, kiel la titolo Vicomte? Mi ne interesißis, ¤ar se oni estas klera, pli utilas forkaÙi sian nescion. La floso pretißis vespere.

            Ni nur jam fortikigis ßin tie kaj ¤i tie. Yvonne paroladis kun Alfonso la Neniulo kaj ridetis. Mi sentis tiel, ke Ùi interesißas pri mi. Mi klopodis rigardi al Ùi kun iom nuba, malgaja, interesa mieno, sed tiu bruta Hopkins la £tipulo, kiu martelis la floson apud mi, li batis hazarde sur mian dikfingron tiel forte, ke mi ekkriegis.

            - Idioto! Ãu vi disbatas la manon de verkisto?!

- Tiam ne gapa¤u, kiel ia melankolia kamelo – diras tiu vulgarulo. Kial diskuti kun tiulo? Nun li kolektas la cigarstumpojn de la generalo en la binoklujon, kaj li uzas ßin kiel ma¤tabakon. Kian klerecon havas tiu, kiu scias nek tion, ke ßentlemano ne levas cigarstumpon, se tamen, tiam li ne ma¤as, sed fumas ßin?! Cetere li estas frenezißinta pri tiu binoklujo. Li poluras, grasumas ßin dum la tuta tago, kvazaª li preparus sin al paradmarÙo. Li ne lasas iri Levin-on en sian proksimon, de kiam tiu deklaris, ke li povas fari sufi¤e bonan raguon el ledvaro en okazo de bezono.

            Cetere ripetißas la malnovaj problemoj ¤e Levin.

            - Kiu vi estas? – demandis la generalo, kiam li sidis inter nin.

            - Sinjoro generalo – li raportas kun vireca forkaÙo de la tragika fakto -, mi estas Levin… Persone!!!

            - Hm… Jes?… - La delikatmaniera generalo estis embarasita. - Kvazaª mi jam estus aªdinta tion… Sed mi ne memoras…

            - Mi ßojas, ke vi ser¤as pri mi, sinjoro generalo – li diras kun rideto de primokita martiro.

            Lia ekscelenco rigardis sur nin konfuzite. Li vere hontis, ke li ne konas Levin-on.

            - Kiel mi diru… io Ùajnas al mi, tamen… se vi dirus.

            - Nu, sinjoroj! – li turnis sin al ni kun tromemfida, triumfa rideto. – Diru al lia ekscelenco, kiu do estas Levin?!

            Ni ¤iuj estis ege embarasitaj. Fine la serßento salte levißis blasfemante, kaj kolere alkriis Levin-on.

            - Diru fine jam, kiu vi estas?! Sciu, ke neniu konjektas tion!

            - Via mokado ne ofendas min. Mi alkutimißis al la envio – li respondis kun malestima rido kaj fingre retroglatigis siajn blankajn buklojn.

            Poste li alparolis neniun. Li sidis orgojle en malproksima angulo, kun deturnita kapo kaj silentis.

            £ajnis, ke ni neniam ekscios, kiu estis tiu eminenta homo.

            Ni devis ekripozi, ¤ar la flamo de la sebo-me¤o altiris la plimulton de la insektaro de la rivero, kaj la sango fluis el ni ¤iuj. La generelo kaj lia filino longe flustradis en la najbara ¤ambro.

            Mi ne povis dormi. Mi jam iom alkutimißis al la insekta¤oj, sed mi konstante vidis la vizaßon de Yvonne antaª mi en la mallumo.

            Kiel Ùi skribis en sia du letero?

            ”…Ãu tiu fama verkisto trovus min inda al si?… Kiel interesa homo li povas esti…”

            Ankaª Alfonso la Neniulo multe turnißadas.

            - Kio estas al vi? – mi demandas flustrante.

            - Nenio…

            - Diru… Ãu vi parolis pri mi?

            - Kiu?

            - Yvonne.

            - Nu… £i parolis.

            - Kion Ùi diris?

            - Ke… vi estas afabla knabo.

            - Kaj poste?

            - Kion poste? £i diris, ke vi estas afabla kaj aminda! Sed lasu min dormi, ¤ar mi ¢etos ion al vi.

            Nur furiozu, bona knabo. Mi scias, de kie blovas la vento… £i amas min!

            Ãu estas mirinde?

Matene li pretigis la mapon. Ïi estis bonega laboro. La generalo laboris la tutan nokton apud la sebo-me¤o malgraª la atako de la insektoj.

- Ãi tie vi facile povas trairi tra Kongo, kion la sageto montras, de kie nur mallonga ßangala vojo dividas la oazon Nemas-Rumba, situanta ¤e la suda esktrema¢o de Saharo.

- Bonege – miregis Alfonso la Neniulo. Vi estas vera Kristoforo Monte.

- Kiu li estas, ke vi konstante mencias lin? – demandis Hopkins la £tipulo, tiu malklerulo. Mi hontis, ke mi havas tian amikon.

- Kristoforo Monte estis malliberigita en la fortika¢o If – klarigis Yvonne.

- Kiu garnizono ßi estas? – demandis Potrien.

- Iam ßi trovißis proksime al Marseljo. Kristoforo Monte estis malliberigitaj tie kaj maljuna abato, kiu faris ¤iuspecajn a¢ojn en sia ¤elo. Li skribis sur sian litotukon kaj faris ¤izilon el la piedo de sia lito…

- Tia¢o ne povas okazi en la malliberejo Sing-Sing – mi interrompis -, ni devis domaßi la ekpa¢on.

- Tio okazis longe – diris Yvonne.

- Jes – kapbalancis Hopkins -, la nova direktoro nun faris ordon.

- Kaj kio okazis al la bagnanoj? – interesißis £tipulo.

Kiam abato Farria mortis, Kristroforo Monte kuÙis sur la lokon de la mortinto, kaj oni ¢etis lin, ensakigitan en la maron anstataª la kadavro. Tie li fendis la tolon kaj fußis.

…Li certe estis la patro de la generalo, la maljuna Monte-Duron. Tial diras lia filino, ke „Vi estas Kristoforo Monte”.

- Kaj nun – diris Alfonso la Neniulo – ni denove ludos la malnovan historion ¤i tie apud Kongo. Ankaª la sinjoro generalo povos diris, kiam li liberißos, kiel li revenis el la mortotuko same, kiel Kristoforo Monte. Kaj li punos!

- Ãu Alfronso la Neniulo frenezißis? Ãu li volas ludis tiun „historion?” Kaj la generalo samtiel revenos el la mortotuko… Ãu li ne volas enkudri la generalon en mortotukon aª en sakon? Se ni ¢etos lin en Kongon, la krokodiloj manßos la maljunulon.

Idiota¢o! Mi Ùatintus demandi pri la mortinta, maljuna Monte-Duron, sed mi pensis, ke la generalo ne ßojas, ke lia patro sidas en malliberejo, kial interesißi pri li? Ãu ne…?

Sed tiu afero rilate la sakon ne lasis min trankvila. Mi vidis ankaª sur £tipulo, ke io nervozigas lin. Li venis al mi.

- Ãu vi opinias bona ideo, ¢eti tiun maljunan sinjoron en la akvon? – li demandis mallaªte.

- Ïi estas idiota ideo de Alfonso la Neniulo. Mi ne komprenas, kial li Ùanßis la originalan planon, anstataª suriri la floson, kaj lasi la generalon kune kun Potrien ¤i tie!

- Ankaª mi samopinias. ¥eti maljunan sinjoron en la riveron… Kaj kien li naßu en Kongo?

- Tute ne parolante pri la krokodiloj.

- Mi pensas – diris Levin, kiu sidis apud ni -, mi komprenas, kion ili planas. La generalo certe estas grave malsana, kaj ili ne volas, ke li suferu, ili do persvados lin pri tiu idiota¢o. Ili nun indulgeme helpos lin en sako transmonden.

Ïi Ùajnis sufi¤e evidenta.

- Diable… - grumblas Potrien ¤e la fenestro. – Kion li ser¤is ¤i tie?…

Ankaª ni elrigardis al la dezerta regiono… Boato malproksimißis de la insulo, kvazaª la magra kaporalo sidus en ßi.

- Se li subaªskultis, ni estas perdißintaj – diris Alfonso la Neniulo.

- Mi opinias, ke li ¢us portis nur la manßa¢on – rimarkas la generalo.

Vere la granda pakuma¢o sur la sojlo. Tiam ni trankvilißis.

- Jen estas la tempo preparißi al la ekiro – diris Potrien.

Ni rapide faris la restintan laboron.

Iom post iom vesperißis. Alvenis la tempo elpremi la malantaªan muron de la kabano, ¤ar ni povis surakvigi la floson nur tie. Alfonso la Neniulo stre¤inte sian forton komencis premi ßin. Sed ßi ankoraª nek lozißis, kiam la pordo subite malfermißis, kaj enpenetris ¤irkaª kvardek homoj, gvidate de la unuokululo, ¢etantaj sin sur nin. Tute ne devas diri, ke ni kuraße defendis nin. Iu batis Potrien-on je la kapo per lato… Hopkin fal¤is ok homojn per du aliaj, kaj li batis la atakantojn per ¤iuj objektoj, kiuj estis ¤emane. Mi kaptis nur iun benkon, sed Alfonso la Neniulo portis la tutan malantaªan muron de la kabano… Vane! Ili estis multaj, kaj venis ¤iam pli multe da homoj. Yvone Ùrikante baraktis inter la brakoj de la unuokulolo… Post kelk-minuta lukto Ùi kuÙi sur la planko senpova. Ili Ùnurligis e¤ la knabinon.

Tiam enpaÙis la kapitano, la unuokululo, la ¤efinßeniero, la malalta magrulo kaj…

Kaj la Turka Sultano!

- Nu, friponoj – diras la Turko -, mi helpos al vi fußi, kiel mi promesis tion! Fine nun mi aranßos la konton kun vi! Sinjoro kapitano! En la poÙo de la generalo estas sigelita letero, kiun ili volis kontrabandi de tie ¤i.

Li mem eltiris la koverton el la poÙo de la generalo kaj transdonis ßin al la kapitano!

…Ho, sinjoroj, kiel volonte mi mortus, se nur ankoraªfoje estus la maldika kolo kaj la grandega gorßa pomo de la Turka Sultano inter miaj manoj.

5

- Kaj nun mortpafu ilin, kiel hundojn! – kriis la unuokululo.    

            - Mi decidas! Ãu vi komprenas? – diris la kapitano trankvile kaj okulmezuris lin tre rigore.

            La unuokululo eksilentis. £ajnas, ke la afabla kapitano povis bazigi sian aªtoritaton.

            - Hieraª mi denove superruzis ilin – ridegis la Turko. Mi ¤iam trompas ilin, ke mi estas kun ili, kaj mi spionadas nur pro Ùajno… Tiam ili rakontis al mi pri la fußo kaj la letrero!

            Mi preskaª eksplodis pro la kolero!

            - Unue mi volas legi la leteron – diris la kapitano nervoze.

            Li Ùirmalfermis la sigelitan koverton kaj haste tralegis la leteron. Poste li malestime ridetis.

            - Ãu vi pensas, sinjoro generalo, ke ßi povintus noci min? Mi opiniis vin pli danßera. E¤ se vi sukcesus sendi tiun ¤i leteron tien, kien vi deziris, nek tiam vi atingus celon. Ni devus malaperigis nur vin kaj kelkajn suspektajn spurojn. Ne. Mi ne mortpafigos vin ¤iujn pro tio. Ãi tie ne ekzistas ekzekuto. Sufi¤os neniigi tiun floson, ¤ar dek aliaj uzeblaj lignotabuloj ne trovißas en tiu ¤i kabano.

            …Kvar soldatoj forportis kaj ¢etis la floson en Kongon antaª niaj okuloj. Tiel difinitive fermißis la vojo antaª ni forlasi Igori-on!

            Kaj ßuste la Turka Sultano frapfermis la pordon malantaª ni. Ho, donu Dio mia, ke mi povu ludadi per lia gorßo unu minuton. Poste mi mortus volonte.

            - Ni iru – diris la unuokululo al la kapitano. – Vi scias, ke oni atendas nin per la konstumaterialo.

            - Mi gardos ilin – diris la Turka Sultano. – Sinjoro kapitano, nun jam temas pri mia vivo, ¤ar se iu liberißos el la tri homoj por momento, li tuj mortigos min… Tiu ¤i atakis min hieraª! Nun mi kvitigos la konton kun li!

            Li piedbatis min tiel forte, ke ßi e§is.

            La kapitano retiris lin:

            - Mi ne Ùatas, se iu estas kruela! Vi restos kun ili, Boulanger. Kiam oni finos la elkargadon, mi sendos armitajn gardistojn ¤i tien, kaj ekde nun ili ne restos solaj e¤ por momento.

            - Ili rompos nian kolon, vi vidos! – grumblis la unuolululo.

            - Vi vidas fantomojn.

            La Turko elprenis sian pistolon.

            - Mi atendos ¤i tie kun pafreta armilo. Ãar ili estas danßeraj ankaª Ùnurligite.

            La kapitano kaj la unuokululo forrapidis kun la soldatoj kaj sidis en boaton. Ni povis vidi ilin tra la malfermita pordo.

            - Nu, kiel vi fartas? – turnis sin la Turko al ni cinike.

            Mi baraktis pro mia senpoveco tiel, ke la Ùnuro tran¤is en mian karnon.

            - Disinjoro! Nur por momento mi povus deÙiri tiun ¤ifonon.

            Li mire rigardis sur min.

            - Kial vi ne diris tion? – li demandis, poste formetinte sian pistolon, li venis al mi kaj tran¤is la Ùnuron…

            Ãu vi komprenas?

            Mi salte levißis kaj staris tie… Antaª li!

            - Nun… nun… - mi spiregis.

            - Nun fermu la pordon, ¤ar oni eble ekvidas nin en la ¤ambro el la direkto de la rivero.

            Poste li tran¤is la Ùnurojn unu post la alia. Fine tiujn de Hopkins… kaj Alfonso la Neniulo!

            Ni triope staris senpere apud li, ke li ne povis e¤ movißi. Potrien elprenis sian revolveron kun tremanta mano.

            - Mi pensas – flustris Alfonso la Neniulo kun tute stranga mieno -, nun vi ne havos tempon por klarigi tion.

            - Kial vi havas tiel grandan buÙon? – li kriis krude – Ãu vi pensas, ke mi timas vian trion? – kaj li elprenis kuirejan tran¤ilon en sia poÙo. – Nu, venu! Damne!

            - Vi, malpura fiulo! – diris Hopkins kaj ekiris.

            - Nu, venu!

            La generalo kaj lia filino intervenis. Alfonso la Neniulo ekfumis cigaredon kaj rigardis lin suspekteme el sia okulangulo.

            - Trankvilon! – diris la generalo.

            - Ili nur venu! Ni vidu!… Ili ¤iam estas fortaj…

            £tipulo forte piedbatis al lia direkto, sed du homoj retenis lin, la generalo kaj Levin.

            - Parolu do! – diris Alfonso la Neniulo.

            - Sed tiu malpura fiulo ne parolu! – stertoris la dikulo baraktente – ¤ar li klarigos ¤ion, kaj ni denove prokrastos la mortbaton…! Lasu min libera!

            - Nu lasu lin!… Damne! Mi montros, kiu estas la malpura fiulo!

            - Trankvilißu! – Potrien provis perforte reteni min.

            Estis plena kaoso.

            - Silentu! – diris Alfonso la Neniulo. Ekestis paªzo. La hispano diris al la Turko preskaª afable, flustrante:

            - Parolu…

            - Per la sep sakramentoj! Neniu diru al mi, ke mi estas malpura fiulo! La policistoj ankoraª ne portis min sub la duÙon!

            - Restu silentaj! – diris Alfonso la Neniulo. Subita ekmovo… E¤ la plej rapida rigardo ne povis sekvi lin… unu krio, kaj la tran¤ilo de la Turka Sultano estis ¤e li.

            - Parolu, sed rapide… tre rapide…

            - Kion mi diru, nu?! Hieraª vespere oni sendis la kaporalon per boato ¤i tien por subaªskulti nokte. Mi aªdis tion tra la truo, kiun mi boris en la planko de mia ¤ambro. Mi certis, ke vi parolos pri la fußo… Se ankaª mi estos suspektinda, tiam ¤io finißos. Mi kuregis al Kvasti¤ por paroli kun li. Poste… mi iris al la kapitano. Mi devis antaªi Fadenon, ¤ar eble li subaªskultos ion ankaª pri mi. Mi diris al la kapitano, ke vi parolis kun mi, kaj Ùajne mi konsentis komplici kun vi. Mi rakontis al li la fußon, la floson… Kion vi volas de mi?

            Alfonso la Neniulo staris antaª li. Trankvile. Li Ùovis sian vizaßon senpere al tiu de la Turko. Li diris preskaª artikigite:

            - Ãu… la letero… Kial vi transdonis la leteron de sinjoro generalo?

            - Ãu vi pensas pri ¤i tiu?

            Li metis sian manon en la poÙon kaj elprenis la leteron, kun kvin nerompitaj sigeloj, nefermitan!

O K A   Ã A P I T R O

1

Ïi… estis granda spektaklo.

            La generalo feli¤e etendis sian manon por kapti sian raporton.

            - Jen ßi estas!

            La unuan fojon en mia vivo mi vidis, ke Alfonso la Neniulo surprizißas pro io.

            - Kion do vi donis al ili?

            - Kiun mi jam havis preta, kaj mi rapide interÙanßis tiujn.

            - Sed kian leteron vi transdonis?

            - Kvasti¤ skribis tiun leteron hieraª. La generalo sciigas en ßi, ke oni tenas lin en kaptieco, kaj estas suspektinde por li, ke oni traktas la bagnanojn tro bone. Estas vere, ke la fervojo konstruißas, sed negroj laboras, kaj la malliberuloj regas. Li petas tujan esploron.

            - Bonege – flustris la generalo. – Tiel la friponoj ne scias, ke mi konas la esencon de la trompo, kaj ili restos en la muskaptilo e¤ tiam, se vi fußos…

            - Dume la kaporalo revenis, sed li malfruis per la sensacio. Li ja aªdis ¤ion, e¤ tion, ke la generalo faras mapon, kaj £inketo Ùtelas la cigarstumpojn la de sinjoro generalo, ¤ar li ne volas peti tia¢on dum lia ¤i-tiea restado.

            - Mi diris, ke ni ne lasu lin klarigadi – furiozis Hopkins -, ¤ar fine ni povos kisi e¤ lian manon!

            - Se mi permesos tion…

            - Sed kiel ni povos fugi? Ni ne havas floson…

            - Kiu bezonas floson? – demandis la Turko kaj ekfajfis…

            Tra la mankanta muro de la alia ¤ambro aªdißis la plaªdego de la akvo, sed nun iu respondis al la fajfo per mallaªta krio…

            …Granda barko aperis sur la akvo, kargita per ¤io, kaj Fedor Kvasti¤, la rekulpißinta Ùipkuracisto sidis ¤e la remiloj.

            Yvone laªte Ùrikis pro ßojo kaj brakumis la Turkan Sultanon.

            Nun kio okazis denove? Kiel opinii pri tiu vagabondo?

            - Mi timas, ke iam vi malfruos per la klarigo – diris Alfonso la Neniulo.

2

La Turka Sultano de tago al tago pendigis sur sin ¤iam pli multe da objektoj. Fajfilon, mapon, kompason, binoklon, papili-reton kaj kompreneble binoklujon.

            Li donis al ni la kompason kaj la mapon. Li proponis ankaª la papili-reton, sed ni rezignis tion.

            - Oni ankoraª elvagonigas la varon – li diris. – Nun iru.

            - Kion oni elvagonigas?

            - EtÙpura, indurstria bran¤trako estas konstruita de iu Ùipveturebla riverparto ßis ¤i tie, kaj ili liveras de tie la bezonatajn materialojn kaj diversajn varojn, kiujn oni sendas el Matadi. La etÙpura trajno venas foje en ¤iu monato…

            - Rapidu – diris la generalo. – Ni risku nenion…

            Potrien demetis sian jakon, kaj la Turka Sultano siajn fajfilon, mapon, papili-kaptilon kaj binoklujon, por ke ankaª li malvestu sin ¤emize. Hopkins kaÙrigardadis la papili-kaptilon kaj la binoklujon, esperante, ke li eble trovos siajn cigarojn. Sed vera binoklo estis en la leda ujo de la Turko.

            Potrien kaj la Turka Sultano tenis la boaton ¤e la flanko de la surfosta kabano, ¤ar la drivo de la rivero estis terure forta. Kaj karaj krokodiloj frapadis ¤irkaª ni.

            La generalo brakumis la knabinon. Mi enboatißis la unua. Hopkins la £tipulo, kiel ni priparolis, transprenis la revolveron de Potrien, e¤ li pendigis sur sin la militistan, honormedalon de la serßento, fine la zorgeme gardatan malplenan binoklujon, en kiu li tenis la cigarstumpojn de la generalo.

            - Rapidu, vi, bradipo! – kriegis la Turko.

            Ankaª Hopkins saltis en la boaton, fine Yvonne, kaj poste la forte tenantaj manoj forlasis ßin, ni Ùancelißis… La Turka Sultano starante sur la rando de la kabano, puÙis nin en la drivon de la rivero per longa lato, ¤ar ni ankoraª ne povis remi. Fine la boato ekimpetis…

            - Ïis revido! – kriis la Turka Sultano, kaj li batis Hopkins-on per la liberißinta, longa lato kvar-kvin foje tiel, ke la lignotabulo laªte klakis.

- Nur pro Sajno – li trankviligis la hurlantan dikulon. En la sekva momento la rivero kaptis la boaton.

3

Ni forte kaptis la remilojn, por ke Kongo furioze frapanta, torentanta en sia fluejo ne drivu nian platboaton en la mezon de la rivero.

            Ni puÙadis la elstarajn rokon per niaj remiloj ambaªflanke por eviti la Ùiprompißon, kaj ni direktis la boaton surborden.

            En la lumo de la plenluno kvazaª vitreroj brilis la multe da subite elmegißintaj skvamaj kapoj, kiel tiuj aperis kaj subakvißis inter la turbulantaj vortic-ringoj.

            La altenlevißantaj saªmoondegoj ¤irkaª la rokoj signis, ke ßi estas la plej senbrida rivero en la mondo.

            Nia iu remilo penetras en sablobenkon kaj rompißas. La boato turnißas ¤irkaª sia akso… La remilo de Alfonso la Neniulo frapadas dekstren-maldekstren, kiel la fulmo por anstataªi la alian remilon.

            - Kapute – flustras Kvasti¤.

            Se ni drivißos en la mezon de la rivero… tiam ni pereos tie… Ni havas bonÙancon. La boato forte skuißas… Ni sursablißis.

            - Ãu rifo?

            - Ne. Ni estas sur la bordo. Sed nun la fluso kovras ßin – diras Alfonso la Neniulo. – Dum la daªro de ne pli ol unu horo la akvo forfluos el sub ni…

            - Ïi kuntiros la boaton…

            - Ni haªlu tion pli supren.

            Li apogißas al la remilo kaj premas tion en la fluejon. La boato krakas… ßi glitas pli supren sur la sablobenkon… ankoraª… ankoraª… Lia proporcia, gracila figuro elstarißas super la remilo. Nun li denove estas tia, kiel ia grandega kato, kvazaª ¤iuj liaj muskoloj, artikoj konsistus el gumo. Tiuj ne strecißas, sed etendißas pro la fortostre¤o. Mi ne konas alian junulon similan al li, krom mi…

            Li residas kaj turnas sin al Yvonne ridetante.

            - Kiel vi eltenis la vojon ßis nun?

            - Ïi estis malpli bona ßis ¤i tien! Tra la varmega Saharo…

            - Mi pensas, ke reirante Saharo estos multe pli varmega – respondis Alfonso kaj palpadis sian poÙon, kien li metis la grandegan, sigelitan koverton. Ni atendas la malfluson. Estis malagrabla, varmega nokto. £ajne senmastrajn okulparoj ekbrilis en la malluma fono el la direkto de la ßangalo, kaj la akvo plaªdegis.

            Dume Kvasti¤ konatißis kun Levin.

            - Permesu, ke mi prezentißu, mia nomo estas doktoro Fedor Kvasti¤. Fortepianisto.

            - Mi ßojas. Mi ¤iam alte taksis vian doktorecon en la muzikakademio.

            - La du titoloj ne interrilatas. Ke mi estas doktoro, tio sendependas de la muziko. Mi finis ankaª universitaton.

            - Kion vi faris ankoraª, sinjoro doktoro?

            - Punlaboron. Ne prenu kiel ofendo, sed vi forgesis prezentißi.

            - Ãu vi ne diris al li, ke mi estas Levin?

            Hopkins glutis.

            - Ni ankoraª ne diris tion. Sed nun – li respondis malafeble. Kaj li diris al Kvasti¤ seke: - Li estas Levin.

            Okazis surpriza afero. Kvasti¤ salte levißis en la boato por momento.

            - Ãu vi estas Levin? Dio mia! – li kriis, etendante siajn ambaª manojn. – Ãu vere vi estas Levin? Ãu tio eblas?

            Levin skuis kun larmaj okuloj la grandan, lentugan, lozhaªtan manon de la pala, morfinista kuracisto.

            - Jes! Jes! Amiko mia! Mi estas Levin.

            - Ho! Kia feli¤o.

            Kaj ili brakumis unu la alian!

            Ni rigaris la scenon konsternite. Ãu Fedor Kvasti¤ scias la Levin-sekreton? Ãu ßi tamen ne estas demenco? ¤u Levin vere estis iam, ie aliulo, ol neprizorgita kaj manßema homo?

            - Ho, mi devas vidi vin ¤i tie – lamentis Kvasti¤. – La granda Levin, pri kiu mi aªdis tiom multe.

            - Jes, amiko mia! – respondis Levin kaj ßemis.

            - Kaj kio venigis vin ¤i tien?

            - Cherchez la femme.

            (Cherchez la femme, pli precize: ser¤u la virinon. Ïi okazas en romano, kies

titolo estas Lohengrin, kie la kavaliro ser¤as virinon por si, baldaª li farißos cigno kaj ili kantas. La aªtoro.)

            - Neniam mi estus kredinta tion.

            - Nek mi – ßemis Levin kaj premadis la manon de la kuracisto emociißinte -, iam mia kariero komencißis alie.

            - Ãu via kara fratino loßas en Rus¤uk e¤ nun?

            - Kia fratino?… Mi estas orfo.

            - Kiel?… Ãu ne vi estis la kostumplanisto de la cara baleto?

            Levin ekÙrikis.

Poste li forpuÙis la manon de Kvasti¤. £ajnis, ke nervatako minacos lin.

- Sed… kia Levin vi estas?

- Sufi¤e…! Vi trovas ßojon en nematura Ùercado! Vi ne povas ofendi min en mia memrespekto, ¤ar ßi devenas el viaj fiaj instinktoj.

Kaj li diris nenion pli…

La tempo malrapide pasis en la nokto. Ãiam pli peza, senaera varmego stre¤ißis super la rivero. La lunlumo filtrißis tra nebulo, kaj la arßentaj radioj latentis kun fumeca, opaka brilo inter la levißantaj vapornuboj.

Ni pasigis ekscitplenan duonhoron en la boato. Se oni malkovros nian fußon, tiam ne estos savißo por ni. Ni falos en muskaptilo. Ni frostotremis en la nokto malgraª la kvardek kvin celsiusgrada varmego. La ostoj, la pulmo, la stomako malvarmas, la artikoj akre doloras, kaj la tempioj laªte pulsas…

- Klinu vian kapon sur mian Ùultron kaj provu dormi – diras Alfonso la Neniulo, kaj la knabino obeas senvorte.

Tio eble estus mia rajto, sed nun en la boato oni ne povas Ùanßi lokon. La refluanta akvo laªte plaªdas. Yvone vekißas el sia duondormo.

Alfonso la Neniulo brakumas Ùin kaj frapetas sian Ùultron. La knabino denove alklinas sian kapon kaj ekdormas…

Iom post iom tagißas. La Ùipo staras sur sekejo. La mortepalan, senmovan bordon laªlonge, ßis kie la rigardo atingas, kovras krokodiloj kun abomeninda svarmo.

4

Ni decidis iri la unuan tagon tiel rapide, kiel ni povis. Bedaªrinde, Levin, kaj precipe la grandega, dika Kvasti¤, ne povis tiel rapide marÙi. Sed Yvonne estas eminenta knabino. Mi estas fiera pri Ùia simpatio. £i venas kun ni per egalritma, rapida paÙado, ke e¤ veterana legiano povus envii Ùin.

            - Mi sportas ekde mia infanaßo – Ùi diris, kiam ni laªdis Ùin. – Nur la kompatinda Francis estintus tia. Sed li volis farißi poeto.

            - Verki estas malfacila tasko – mi rimarkis trafe, kiel la elvokiva konanto de tiu profesio. – Ïi bezonas multe da klereco, penado kaj inko.

            Tagmeze pluvegis. Preskaª doloris nin la tamburado de la torentanta pluvego, kaj ni aªdis nek la vorton de unu la alia en la plaªdego. Sed ni marÙis.

            Levin ofre iris en malbonan direkton, stumblis en ¤io, falis surteren, ¤ar ni blinde puÙißis al arboj, veproj pro la akvokurteno. Ni kovris Yonne-on per la sola impregnita veltolo, trovebla en nia paka¢o, kaj ni ¤iuj malsekißis sub la giganta duÙo, kiu superbruis nian vo¤on.

            - Damne! – spiregis Levin -, kiam oni ekipos la legianojn per pluvombreloj?

            - Se tamen okazus tia¢o, estas dube, ¤u dizertintaj malliberuloj kaj precipe iliaj civilaj kunkulpuloj povas kalkuli tiun favora¢on – hurlis Kvasti¤ suprkriante la mußantan akvon.

            - Mi ne parolas kun vi. Malßentila primikanto.

            - Mi ¢uras, ke mi ne scias, kiu vi estas, kaj mi havus la plej belan tagon de mia vivo, se vi dirus tion!

            - Sufi¤e! Foriru de apud mi! Ne devigu min, ke mi forlasu la ßangalon pro vi!

            - Vi nur Ùatus tion – rimarkis Hopkis la £tipulo kun gemuta kriego.

            Vespere ni atingis la unuan kurbißon de la rivero. La pluvo ¤esis dum unu momento. Ãi tie, en la regiono de la timigaj kontrastoj, la manko de la transiro faras ¤ion neeltenebla. Sen krepusko alvenas la vespero, kvazaª giganta lampo estingißus sur la ¤ielo.

            Ni sternas nian solan akvorezistan veltolon kaj esplorrigardas la skizon de la generalo kompare kun la militista mapo de la Turka Sultano.

            - Nun ni estas proksimume ¤i tie – montris Alfonso la Neniulo.

            - Irante norden, ni atingos Saharon post kelkaj tagoj.

            - Nur tio estas la demando, ¤u oni persekutos nin el la fortika¢o Fort Lamy. Jen ßi estas – montris Alfonso la Neniulo sur la mapon. – Se ni sukcesos bonÙance eviti la fortika¢on Fort Lamy, tiam ni povos ripozi ¤e Nemas-Rumba. Ïi ne havas garnizonon.

            - Ni esperu, ke la Igorianoj havas pli multe da butero sur la kapo, ol li kuraßus reser¤igi nin.

            Levin dormis sidante. La larßa, blanak, lunmiena vizaßo de Kvasti¤ estis indiferenta kaj laca, kiel ¤iam. Maksimume li ßemis kelkfoje, ¤ar li malhavis la morfinon, kiun li denove akiris apud profesoro Winter.

            - Se oni reser¤igos nin – opiniis Hopkins – estos problemo.

            - Ïi ¤iel sukcesos! – diris ! – diris Yvonne esperante.

            Alfonso la Neniulo tuj farißis entuziasma:

            - Jen, tiam ni elpensos ion.

            - Du ovojn – flustretis Levin, kiu vekißis je la lasta vorto.

            …Ni daªrigis nian vojon post tri hora ripozo. Ni havis tiom da manßa¢o, ke porciumante ßin por dek tagoj, ßi eble sufi¤os. Ni nur havu forton. Tagmeze ni atingis la ponton. Ïi estis pendoponto, konsistanta el Ùtona materialo, oni fortrikigis ßin per putrintaj kaj disfibrißantaj lian- kaj bastofaskoj. Sub tio, en la profundo de kvardek metra abismo torentis la rivero Kongo.

            - Sub tio, en la profundo de kvardek metra abismo torentis la rivero Kongo.

            - Yvonne trairos ßin la unua. Nur unu homo povas estis sur la ponto…

            Yvonne ekiris kuraße. £i rerigardis ridetante el ties mezo. Poste Ùi trairis ßin. Kelkaj lianfaskoj de la ponto Ùirißis.

            - Okazos malbono! Ïi ne eltenos, ke ni ¤iuj kvin trairu ßin – diris Hopkins.

            Nun Levin iris sur ßi kun iom tremantaj genuoj. Kiomfoje la ponto movißis, li kaptis al sia hararo kaj ekÙrikis. Li faris tion preskaª ritme.

            Li estis la unua viro, kiun mi aªdis Ùriki. Li estis tiel nevoza, kiel multaj famaj filmaktorinoj. La plektitaj ekstrema¢oj de la ponto nun ne Ùirißis plu. Neniu scias, kiam vagis homo lastfoje en tiu ¤i regiono kaj sur tiu ponto.

            - Ekiru! – diris Hopkins al Kvasti¤.

            - Nur iru vi. Mi estas la plej dika, kaj se la ponto ruinißos, tiam la kompatinda knabino restos tie kun tiu mondfama idioto.

            Tia knabo estis tiu grandega kun malstre¤a haªto, la iama Ùipkuracisto, kiu povis esti vera sinjoro antaª siaj punaj antecetedentoj. Sinjoro post enkarcerigo restos sinjoro, ¤ar la prizona vivo ne vanigas la noblan animecon. (Elekta¢o el la personaj spertoj de la aªtoro.)

            - Nu do iru vi la unua – diris Neniulo al mi.

            - Sed…

            - Silentu! Vi devas estis apud Yvonne.

            Li pravis! Mi transiris, rekte, rapide. Bedaªrinde mi vidis el la mezo de la ponto, ke denove deißis iu node ligita plekta¢o el basto de sur la muro de la gruzela bordo…

            Ãu ßi eltenos la trairon de Hopkins la £tipulo, sinjoro Profesoro kaj Alfonso la Neniulo?

            Jam venas la dikulo. Li vidas bone, kiel deißas iu ligilo de la ponto per laªta Ùirißo, sed li venas senhalta, suspirante, fierege, kun flankenÙovita ¤apelo. Kiam li alvenis, jam nur kvin-ses nodoj tenas la ponton. Kaj ili diskutas transe. Kial ili parolas tiel longe?…  Kiam li alvenis, jam nur kvin-ses nodoj tenas la ponton. Kaj ili diskutas transe. Kial ili parolas tiel longe?… Yvonne staras apud mi, prenas mian brakon kaj fikse rigardas al la transa bordo.

            Sankta Dio!

            Kvasti¤ venas! Alfonso la Neniulo sendis lin antaªen! Se la ponto falos, li povas renkonti ilin post tri semajna piedirado ¤e alia ponto.

            Ekscitaj momentoj. Kiel ia statuo, senmova kapo de antilopo kaÙrigardas la okaza¢ojn el inter la arboj.

            La grandega homo venas… Per trankvila kaj fiera irmaniero… La ponto Ùirißas… Li alvenis bonÙance, sed nur du plekta¢oj de bastoj, node ligitaj tenas jam la ponton.

            Homo ne povos trairi ßin.

            - Atendu! – mi kriis al li. – Ni elpensos ion kaj… Ne!

            Li saltas… Per grandegaj paÙoj, unu… du… tri… Ïi estas ia ekstertera, senpeza kuro, kiel li kuregas saltante al ni.

            Li estas ¤i tie! Li atingis nin!

            Yvonne premis mian brakon tiel, ke mia koro feli¤e ekbatis malgraª la danßera momento. £i amas min!

            Alfonso la Neniulo apenaª povis kapti Ùin, ¤ar la knabino ekÙancelißis…

            - Yvonne… Estas nenia problemo – li diris ridante. – Kaj bonvolu kolekti vian forton. Ïi estis bona antaªsigno. La bonÙanco estas kun ni.

            - Sed ni parolos pri tio alifoje. – interrompas Hopkins la £tipulo kun sia kutima abrupto -, mi jam Ùatus esti en Maroko…

5

Ni iras plu en la internon de la ßangalo, dorse al la rivero, en kiu direkto la kompaso signalas nordon. Alfonso la Neniulo kaj Yvonne marÙas malsproksime antaª ni. Ni postrestas iomete.

            - Mi pensas, ke oni ankoraª ne persekutas nin – diras Kvasti¤ kaj rigardas al la forlasita rivero.

            Hopkins la £tipulo Ùovas sian manon en la ledan ujon. Kompreneble nenia danßero povis disigi lin de ßi. Li elprenas binoklon el tio. Kio ßi estas?!

            - Mi tuj rigardos ßin – li diras. – Ãar, dum la Turko malvestis sin por teni la boaton kun Potrien, mi Ùtelis lian binoklon kun ties leda ujo, kaj mi lasis la mian ¤e li. Per tio mi Ùuldis al li pro la cigaroj!

            Kaj li levis ßin al siaj okuloj, sed li tuj ekrikanis.

            - Tia fanfaronulo li estas! La binoklo ne havas lensojn. Li kovris la aperturojn per lad-pecoj. Tiuj scintilis de malproksime, kiam li levis ßin al siaj okuloj.

            - Ãu vi Ùtelis la binoklon de la Turko? – mi demandis.

            - Mi vekis nur Ùajnon.

            - Kiel?

            - Mi vekis tiun Ùajnon en li, ke mia malplena leda ujo, kiun mi lasis tie estas lia. Tiel mi sukcesis interÙanßi ilin, kaj la binoklo nun estas la mia. Li havas la multe da cigarstumpoj.

            Kiom da Ùajn-afero estis en tiu ¤i aventuro!

            Vespere i aventuro!

            Vespere Yvonne febrißis, samkiel Levin kaj mi. Ni frostortemis sen kinino. Ãar la Turko ne povis akiri ßin. Nia situacio estis senespera.

            Tamen mi iris, £tipulo kaj Alfonso la Neniulo portis Yvonne-on sur brankardo, improvizite farita el veltolo, kiam Ùi tute lacißis, sed Levin faligis ¤ion, stumbladis, kantis kaj konstante komandis al bataliono da helpkuiristoj pro la deliro de la tropika febro.

            - Staru rekte… Elprenu bak-pleton! £argu meleagron!

            Ni konfidis Kvasti¤-on por konstante kuntreni Levin-on, kiam li jam ne povis stari sur siaj piedoj. Ãar ne estis halto ¤i tie! Se la nutra¢o el¤erpißos en la ßangalo, tiam estos kapute al ni ¤iuj. Ni kuntrenis Levin-on, preninte lian maleolon, tra dornejoj kaj arbustoj, kiam Kvasti¤ lacißis, ni duope. Dume ni  portis ankaª la paka¢ojn, sed estas egale! Nur ¤iam antaªen, kun la devizo de la legio, kio estas la eterna ordono en ßangalo kaj en dezerto:

„Marchez ou crevez!”

MarÙi aª morti

            Kiam ni estis en la densejo, komencißis la manbatalo kontraª la dornoj, klematidoj, kun la dikaj, volvantaj rotangoj, sub la turo-altaj, misformaj arbotrunoj, larßaj kiel elefantoj. En konstanta duonlumo, kien la sunoradioj neniam atingas, kaj ¤iu planto kreskas per sinuaj, koÙmaraj formoj. La abundkreska, interplektißinta flaªro de la ßangalo strangolas unu la alian, kaj sur la flavißinta korpo de la mortigita kontraªulo ßi altengrimpas, konjektante la lumon.

            La sinkema grundo de la arbaro, havanta penetran odoron, estas plena de mistikaj insektoj, grimpuloj. Ni batas, tran¤as la sarmentojn, arbustojn, kunplektißintajn bran¤ojn, triope, ¤ar ankaª Kvasti¤ estas laca fari tion. Nek legiano, havanta ßeneralan korpkondi¤on, sufi¤as al tio, nur tri tiuloj, kiel ekzemple mi.

            Tran¤inte vojon kun sanganta haªto, per morta fortostre¤o, ni kuntrenas la aliajn. Levin jam ne parolas. Sur lia flava vizaßo estas du rußaj makuloj, kiel surfalintaj, grandaj farbo-makuletoj. Liaj malpuraj, blankaj haroj kovras liajn nigrajn okulkavojn tra lia frunto, kaj li nur spiregas.

            Sur senarbejo, kie ni ekripozas, Kvasti¤ rigardas la maleolon de Levin. Ïi estas iomete Ùvelinta.

            - Tio signifas kormalfortecon – diras la kuracisto. – Mi opinias, ke li jam ne longe eltenos.

            Kiel rilatas la koro al la maleoloj? Ãu Kvasti¤ estas ebria?

            - Ni do bivakos – diras Neniulo.

            - Kio okazos al ni, se el¤erpißos la nutra¢o? – demandas £tipulo.

            - Mi tute ne scias tion. Ãu ni lasu lin ¤i tie morti, kiel hundon? Li estis kun ni.

            - Hm… Vi pravas.

            - Ni ne devas longe bivaki – diras la sinjoro Profesoro mallaªte, kaj li palpas la pulson de Levin.

            - Kio okazis?

            - Agonio. Antaªmorta stato. Li do estas preta.

            Yvonne kuÙas malpli proksime, frostotremanta sur tendotolo, iu nekonata insekto pikis Hopkins-on, kaj nun granda, blua tubero pusas sur lia nuko.

            Alfonso la Neniulo detiras la botojn de Yvonne kaj masaßas Ùiajn piedojn. Ãirkaª ni premege striktißas la malluma, timige demsa profundo de la ßangalo. Ïi estas muta, senmova, mistika densejo…

            - Prenu… dekagramon… da butero… - flustras Levin kaj ßemete suspiras. – Dio… mia… La granda Levin… nun ¤i foje… Li bruldifektis sian langon!… Nnu! Dankon!…

            Preskaª kompreneme li ¤irkaªrigardas per siaj brilantaj, viziaj okuloj kaj ridas amare.

            - Kio estas… amiko – mi demandas kun kunpremißinta gorßo.

            - Sinjoro! Nun estas nenio!… La granda Levin… manßos, kion li kuiris… Pfuj… kiel brulgusta vivo ßi estis… Kaj mia Disinjoro… Oni priservis… kiel deserton… tiun malbenitan Kongo… landon…

            Li rafalas kaj stertoras. Ni trinkigas lin. Ni nun ne mezuradas la malmulte da akvoprovizon. Li trinkas, kiom li volas. Ïi fluas e¤ sur lia kolo.

            Tamen ni sidas strange, ankaª Hopkins… Ej, vidu jam… la maniema, maljuna Levin, tiel forte ligißis al nia koro. Kial?

            Li estis kun ni… Ïi tre gravas ¤i tie, se ni povas diri pri iu, ke: „Li estis kun ni…” Tio enhavas ¤ion en si…

            Tre alte, super la fabele grandegaj arbokronoj eble trovißas maldensa parto, ¤ar nun stelo rigardetas malsupren, kvazaª responde al nia premega maltrankvilo, jen, tiel altae, brilaj kaj ¤iam samformaj fenomenoj estas super ni, kiel la steloj! La steloj certe signifas ian bonan solvon, feli¤an, finan surprizon, kiam la vivo estas tiel sencela, malgaja, unutona, kaj precipe ßi jam estas estingißanta.

            Kvasti¤ suprentiras la palpebron de Levin. Li rilumas ßin per la poÙlampo kaj murmuras enigman vorton.

            - Methastasis… - kaj li aldonas ankaª en la alia faklingvo. – Estingißas lia me¤o…

            Aªrore ni enterigis Levin-on, apud Kongo, en la ßangalo. La faman, grandan Levin-on. Kaj nun, Ùajnas, ke li kunportis en la tombon sian sekreton, kiun li gardis kun fierega rideto, kun dignosento de arkiduko, kiam ni interesißis pri tio.