Plurlingva Svislando – ĉu pagebla lukso?

La angla fariĝas la kvina lingvo de Svislando. Ĉu fino de Svislando?

La angla ludas kreskantan rolon en la lerneja instruplano tra tuta Svislando – ofte je kosto de la naciaj lingvoj. Nun venas de pluraj flankoj atentigoj pri la graveco konservi la lingvan diversecon en Svislando.

Ekde la 1950aj jaroj la proporcio de fremdlingvaj parolantoj daŭre kreskis kaj nun lingvoj kiel la serba, albana, portugala aŭ turka – ne menciante la anglan – estas pli ofte parolataj ol la romanĉa.

Sub premado

Werner Stauffacher, sekretario de la edukada departemento de orienta Svislando, diris, ke la orientaj kantonoj estis premitaj flanke de la industrio kaj de la publiko ekinstrui la anglan pli frue. „Kelkaj gepatroj ekstarigis privatajn klasojn por instrui la anglan, ĉar ili estis en zorgo, ke iliaj infanoj ĝin lernus tro malfrue,” klarigas lernejestro. „Kaj ni ne volis tian dividon inter riĉaj kaj malriĉaj infanoj dum kreskado.” Multaj gepatroj do volas, ke iliaj infanoj havu fruan aliron al la lingvo de tutmondiĝo. Sur kelkaj kampoj de scienca esplorado, en kelkaj profesioj kaj je pli alta nivelo de svisaj firmaegoj kiel UBS, Swisscom kaj Novartis, la angla jam estas en uzo por en-domaj interŝanĝoj. Membro de svisa parlamento, s-ino Liliane Maury Pasquier, alvokas al novaj klopodoj defendi la „lingvon de Molière” kaj protekti la franclingvan kulturon. „Lingvo estas pli ol komunikilo, ĝi estas parto de niaj kulturo kaj animoj.”

En 2001 pluraj svisgermanaj kantonoj decidis igi la anglan la unua fremdlingvo en la lerneja instruplano – ne la francan – movo, kiu renkontis fortan oponadon de la franclingvaj partoj de Svislando. Multaj homoj, precipe el la franc- kaj itallingvaj partoj de la lando, timas, ke la elekto de la angla forigos la gluon en la svisa nacia identeco.

Ĉu la angla celas fariĝi la ĉefa „lingua franca” inter la diversaj lingvaj regionoj de Svislando?

Ekonomia profesoro François Grin diras, ke, kvankam la realaj kostoj de subtenado de sistemo kun pli ol unu lingvo estas neklaraj – neniu profunda studo ĝis nun estis realigita – li kredas, ke ili estas surprize malaltaj, se oni konsideras la profiton. „La valoro de lingva diverseco devas esti konsiderata laŭ sama maniero kiel oni pritaksas valoron de media kvalito,” li diras.

Grin ankaŭ kredas, ke la plurlingva tradicio de Svislando estas parto de ĝia nacia identeco, kaj ke ekestos kreskanta konscio pri la valoro de lingva diverseco. „La svisoj sin difinas laŭ siaj profundaj malsamecoj,” opinias Grin. „Ne estas problemo, ke la angla fariĝas la preferata dua lingvo en lernejoj, tiel longe kiel homoj restas konsciaj pri la valoro kaj graveco lerni almenaŭ unu alian nacian lingvon.”

Kelkaj faktoj

– Preskaŭ 64 % de svisoj parolas germane, 19,5 % la francan, 6,6 % la italan kaj malpli ol duona elcento romanĉe.

– Pli ol 9 % de svisoj havas alian gepatran lingvon (en 1950 ankoraŭ nur 0,5 %).

Leĝa protekto

Longaj diskutoj okazis dum la pasintaj jaroj por starigi leĝoproponon por subteni la instruadon de la kvar naciaj svisaj lingvoj.

Roland Ris, prezidanto de la Svisa Akademio de Sociaj Sciencoj, diras, ke per la leĝo oni intencas fiksi la rajtojn de la diversaj lingvaj komunumoj – specife en la dulingvaj kantonoj – kaj difini oficiale kie diversaj lingvoj estas uzataj.

Sed li agnoskas, ke la proponoj maksukcesas adresiĝi al la demando kiel kaj kie la angla estu uzata kaj instruata.

„Estas tro delikata demando por enigi ĝin en iun leĝoproponon,” li diras. „Francparolanta Svislando precipe estas kontraŭ tro forta substreko de la graveco de la angla en lernejoj super la germana – situacio, kiu ne ekvivalentas en germanparolantaj kantonoj.”

Ris asertas, ke germanparolantaj kantonoj estu kuraĝigitaj emfazi pli la francan ol la anglan kiel duan lingvon.

Sed ĉiu kantono mem decidas pri edukada politiko, kaj multaj germanlingvaj nun voĉdonas por la angla kiel unua fremdlingvo. Tamen konferenco de naciaj edukaj direktoroj intertempe venis al jena kompromiso: Ekde 2006/07 estos instruataj la dua nacia lingvo ekde la 5a lernojaro kaj dua fremdlingvo ekde la 7a lernojaro. Kutime tiu lasta verŝajne estos la angla.

Ekde 2012 tutnacie estos instruataj du fremdlingvoj plej malfrue ekde la 3a respektive 5a lernojaro. La vico tiam povas regione diversi. Rezulto supozeble estos, ke la svisgermanaj kantonoj komencos per la angla, dum la franca estos nur dua lernota fremdlingvo. Male en Romandio – la franclingvaj kantonoj – la germana daŭre restos la unua lernota fremdlingvo.

Cetere en Zuriko ankaŭ ekzistos popola iniciato Unu fremdlingvo sufiĉas. La iniciatintoj oponas kontraŭ du fremdlingvoj, ne kontraŭ la angla, ĉar tio tro postulus de iliaj infanoj.

Tutmonda potencobatalado

Dum la ebla elekto de la angla kiel dua lingvo en lernejoj estas rigardata de multaj kiel dividilo kaj kiel defio por nacia kunteniĝo de Svislando, Grin kredas, ke la vera danĝero ne kuŝas sur la nacia nivelo, sed sur la internacia. Homoj kies unua lingvo estas la angla ofte estras internaciajn organizaĵojn kaj entreprenojn.

„La problemo doni al iu ajn lingvo avantaĝan statuson kiel komunikilo inter homoj kiuj parolas diversajn lingvojn, estas la transigo de potenco, kiun ĝi implicas,” li diras. „Ne nur potenco, sed influo kaj mono direktiĝos al la koncernaj denaskaj parolantoj de tiu lingvo.”

Sed Grin restas optimisma, ke Svislando konservos sian tradicion de plurlingva lando, malgraŭ tio, ke la influo de la angla probable daŭre kreskos. La angla, laŭ li, ne estas minaco por la franca, sed pli precize por la lingva diverseco, ĉar tia estus ĉiu lingvo, kiu akirus hegemonian statuson.

„Mi pensas, ke Svislando bone sukcesis en la pasinteco,” li diras. „Estas bezonata pli kohera regularo, sed mi pensas, ke aferoj venos, kiam ili pretos. Mi esperas, ke homoj prudente konsciiĝos, ke certaj aferoj estas konservindaj kaj subtenindaj – kaj unu el tiuj aferoj estas lingva diverseco.”

Malkresko de la romanĉa kaj itala

Dum la franca kaj germana daŭre sukcesas pli-malpli sin defendi kontraŭ la atakego de la angla, la romanĉa rapide perdas gravecon

En 2000 la kvararanga svisa lingvo estis regita de nur 0,46 % de la loĝantaro – aŭ ĉirkaŭ 34 000 homoj – kompare kun 0,6 % dek jarojn antaŭe.

Tiu tendenco igis plurajn romanĉajn reprezentantojn postuli de la kantono Grizono pli striktajn rimedojn por protekti la lingvon. Ekzemplo povus esti devigi dulingvajn komunumojn – kie romanĉa kaj germana estas parolataj – uzi la romanĉan kiel lingvon de instruado kaj administrado.

Ĉiam malpli parolata estas ankaŭ la itala. Ĉirkaŭ 7,6 % de la svisaj loĝantoj uzis la italan kiel sian ĉefan lingvon en 1990. Dek jarojn poste la cifero malkreskis je unu elcento.

La falo ŝuldiĝas parte al la malkreskanta kvanto de italoj inter la fremddevena loĝantaro de Svislando. En 2000 Italoj sumiĝis je 21,4 % de la eksterlanda loĝantaro, kompare al 60 % en 1960.