贤内助—— mia pli bona duono
王崇芳
中国人过去喜欢称自己的妻子为“贤妻”,也称“贤内助”。后者现在仍有人用。“贤妻”按字面译是“bona edzino”或“tenera edzino”,但用来称呼自己妻子,译成世界语则应该是“mia kara edzino”。“贤内助”的说法,和中国过去“男主外,女主内”的传统习俗有关。西方没有这种传统,至少不如中国这么分工明确。如果照字面译,西方人肯定不能理解。我以为,除了仍可按贤妻的译法译为“mia kara edzino”外,还可以按西方的习惯,译为“mia pli bona duono”(我的更美好的一半)。例如:当您向老外介绍自己的妻子时,不妨可以这样说:jen estas mia pli bona duono(这是我的贤内助)。听了您这样的介绍,老外不但能理解您的意思,而且还能在内心中赞赏您的文化素养并对您发出会心的微笑。“mia pli bona duono”一语,显示了男性对女性的赞美和尊重,是社会文明进步的一种表现。
西方语言中的这一说法,据说是来源于莎士比亚十四行诗集中的第39首开关的两句:
o, how thy worth with manners may i sing
when thou art all the better part of me?
(litere: o, kiel mi povas ĝuste kanti pri via valoro,
kiam vi estas ja la pli bona parto de mi?)
(ĉine: 我怎能不适当地赞美你,
当我更美好的一半属于你?)
莎翁的这两句诗真是极尽了男人对女人赞美之能事!不管怎么说,女人们大概总是喜欢这样的赞美的。
凭心而论,这也不是莎翁为了讨好女士而编造出的花言巧语。莎翁是有经典可据的。请看柴门霍夫翻译的《圣经·创世纪》第二章第21-25节经文:
kaj dio la eternulo faligis profundan dormon sur la homon, kaj ĉi tiu endormiĝis; kaj li prenis unu el liaj ripoj kaj fermis la lokon per karno. kaj dio la eternulo konstruis el la ripo, kiun li prenis de la homo, virinon, kaj li venigis ŝin al la homo. kaj la homo diris: jen nun ŝi estas osto el miaj ostoj kaj karno el mia karno; ŝi estu nomata virino, ĉar el viro ŝi estas prenita. tial viro forlasos sian patron kaj sian patrinon, kaj aliĝos al sia edzino, kaj ili estos unu karno. kaj ili ambaŭ estis nudaj, la homo kaj lia edzino, kaj ili ne hontis. (gn.2: 21-25)
(耶和华神使他沉睡,他就睡了。于是取下他的一条肋骨,又把肉合起来。耶和华神就用那人身上所取的肋骨,造成一个女人,领她到那人跟前。那人说,这是我骨中的骨,肉中的肉,可以称她为女人,因为她是从男人身上取出来的。因此,男人要离开父母与妻子连合,两人成为一体。当时夫妻二人赤身露体,并不羞耻。《创世纪》2:21-25)
正因为如此,柴门霍夫编译的“proverbaro esperanta” (《世界语谚语集》)也收了这条谚语:
edzo kaj edzino estas nur unu. 夫和妻,本一体。
最后说一下:既然妻子是夫妻一体中更美好的一半,那另一半不就应该是较差的了吗?所以西方女人也常戏称自己的丈夫为“mia malpli bona duono”,这是完全顺理成章的事。
附:
【贤内助】 [xiánnèizhù] ①<敬> (称别人的妻子) bona edzino: 大家都羡慕你有一位~。 Ĉiuj envias vin, ke vi havas tiel bonan edzinon. ②<诙谐语> mia pli bona duono; mia bona edzino: 这是我的~。 jen estas mia pli bona duono.