（韩愈师说世界语译文）
师说La Doktrino de la instruisto
作者：韩愈
译者：卢胜建，修订于2014/6/18
　　古之学者必有师。师者，所以传道受业解惑也。En antikvaj tempoj lernantoj devas havi instruistojn. La instruisto - persono kiu povas instrui la veron, dividi profesian scion kaj solvi la kompleksan problemon.人非生而知之者，孰能无惑？惑而不从师，其为惑也，终不解矣。Ĉar la homo ne estas naskita ĉioscia, kiel ni ne havas ajnan dubon? Se ni havas dubojn kaj ne volas lerni de la instruisto, la ekzistantaj duboj neniam estos solvita.生乎吾前，其闻道也固先乎吾，吾从而师之；生乎吾后，其闻道也亦先乎吾，吾从而师之。吾师道也，夫庸知其年之先后生于吾乎？Se la homoj, kiuj naskiĝis antaŭ mi, scias la veron jam antaŭ min, mi sekvas ilin kaj konsideras ilin kiel miaj instruantoj. Sed se la homoj, kiuj naskiĝis post mi, scias la veron antaŭ min, mi ankaŭ sekvas ilin kaj konsideras ilin kiel miaj instruantoj. Mi lernas la veron, kial mi bezonas por prizorgi lian aĝon pli malnovan aŭ pli junan ol mi?是故无贵无贱，无长无少，道之所存，师之所存也。Sekve, sendepende de socia rango kaj aĝo, kie estas la vero, tie estas la instruisto.
嗟（jiē）乎！师道之不传也久矣！欲人之无惑也难矣！Ho ve, la tradicio lernante de la instruisto ne estas disponebla dum longa tempo. Tiel, ĝi estas malfacile trovi personon sen ajna dubo.古之圣人，其出人也远矣，犹且从师而问焉；今之众人，其下圣人也亦远矣，而耻学于师。La antikvaj saĝuloj, kiuj multe superis la ordinarajn homojn, eĉ lernis el iliaj instruistoj. Sed multaj ordinaraj homoj nuntempe, kiuj estas ege malpli saĝaj ol la saĝuloj, rigardas la instruojn de la instruisto kiel honto.是故圣益圣，愚益愚。圣人之所以为圣，愚人之所以为愚，其皆出于此乎！Tio estas kial la saĝuloj fariĝas pli saĝaj kaj la malsaĝuloj fariĝas pli stultaj. Ĝi estas la kaŭzo kial saĝuloj estas saĝaj kaj malsaĝuloj estas malsaĝaj.爱其子，择师而教之；于其身也，则耻师焉，惑矣。La viro amas sian infanon kaj ĉiam elektas la plej bonan instruiston por li, tamen, ankoraŭ rifuzas lerni de la instruistoj, kaj konsideras ke estas honto. Kiel malsaĝa tio estas!彼童子之师，授之书而习其句读（dòu）者，非吾所谓传其道解其惑者也。Tiu instruisto de la infano, kiu instruas nur la legadon kaj interpunkcion, ne estas la supra instruisto, kiu fakte povas propagi la doktrinon kaj solvi dubojn.句读之不知，惑之不解，或师焉，或不（fǒu）焉，小学而大遗，吾未见其明也。Mi kredas, ke ĝi ne estas saĝa lerni de la instruistoj kiam ili ne scias interpunkcion, sed ne lernas el la instruistoj kiam la personoj havas nedeterminitajn dubojn - per tio la malgrandaj demandoj estas komprenaj, sed la grandaj estas ignorataj.巫医乐师百工之人，不耻相师。士大夫之族，曰师曰弟子云者，则群聚而笑之。La medicino-viroj, muzikistoj kaj metiistoj de ĉiuj fakoj ne kredas ke estas honto por lerni unu de alia. Sed kiam iu el nomita kleruloj-burokratoj vokas aliaj kiel instruistoj kaj referencas al si kiel lernanto, tiuj homoj venas kune kaj ĉiam priridas lin.问之，则曰：“彼与彼年相若也，道相似也。位卑则足羞，官盛则近谀。”Se vi demandas tiujn malestimantojn pri la kialoj, ili diras ke ĉar ili estas similaj laŭ aĝo kaj erudicio, kiel povas nomi alian kiel instruisto? Krome, ĝi estas honta por voki alian personon kun malalta socia rango kiel instruisto, kaj tio estos flata se alia persono havas pli altan oficialan pozicion.呜呼！师道之不复，可知矣。巫医乐师百工之人，君子不齿，今其智乃反不能及，其可怪也欤！Ho ve! Ĝi povas esti konata kial la tradicio lernante de la instruisto ne plu povas esti restarigita. La medicino-viroj, muzikistoj kaj metiistoj estas malestimataj de la kleruloj-burokratoj, sed nun kleruloj-burokratoj ne estas tiel saĝaj kiel tiuj homoj. Ĉu tio ne estas stranga?
　　圣人无常师。孔子师郯子（tán）、苌弘、师襄、老聃（dān）。郯子之徒，其贤不及孔子。La saĝuloj ofte lernis de multaj instruistoj. Konfuceo iam adoris la homojn kiel Tanzi, Changhong, Shixiang kaj Laodan kiel instruistoj. Sed por tiu kategorio de homoj, kiel Tanzi, ne estis tiel kapabla kiel morala kaj Konfuceo.孔子曰：三人行，则必有我师。Konfuceo diris: "se tri homoj estas kune, inter ili sendube estas mia instruisto."是故弟子不必不如师，师不必贤于弟子，闻道有先后，术业有专攻，如是而已。Sekve, la lernanto ne estas nepre malsupera al sia instruanto, kaj la instruisto ne estas nepre pli bona ol liaj lernantoj. Kelkaj homoj aŭdas la veron pli frue, iuj - poste, kaj ĉiu havas proprajn specialajn konojn kaj kapablojn - tiel ĝi estu.
　　李氏子蟠，年十七，好古文，六艺经传皆通习之，不拘于时，学于余。Li Pan, nur je la aĝo de 17 jaroj, amas Klasikajn ĉinajn skribaĵojn, vaste studas confucianajn skribaĵojn kaj iliajn interpretojn, ne estas limigita de la modo nuntempe kaj pretas lerni de mi.余嘉其能行古道，作《师说》以贻之。Mi aprezas lin por povi sekvi la antikva tradicio lernante de la instruisto, do mi dediĉas al li la eseon verkitan de mi.

 

 

注释
　　［1］学者：求学的人。
　　［2］道：指儒家孔子、孟轲的哲学、政治等原理、原则。可以参看本书上面所选韩愈《原道》。
　　［3］受：通“授”。传授。
　　［4］业：泛指古代经、史、诸子之学及古文写作，可 以参看本书下面所选韩愈《进学解》中所述作者治学内容。
　　［5］人非生而知之者：人不是生下来就懂得道理。之，指知识和道理。语本《论语·述而》：“子曰：‘我非生而知之者，好古敏以求之者也。’” 《论语·季氏》：“孔子曰：‘生而知之者，上也；学而知之者，次也。’”孔子承认有生而知之的人，但认为自己并非这样。韩愈则进一步明确没有生而知之的人。
　　［6］其为惑也:他所存在的疑惑。
　　［7］闻道：语本《论语·里仁》：“子曰：‘朝闻道，夕死可矣。’”闻，听见，引伸为懂得。道：这里作动词用，学习、从师的意思。
　　［8］从而师之：跟从（他），拜他为老师。师之，即以之为师。
　　［9］夫庸知其年之先后生于吾乎：哪管他的生年是比我早还是比我晚呢？庸，岂，哪。知，了解，知道。
　　［10］道之所存，师之所存：知识、道理存在的（地方），就是老师存在的（地方）。意思是谁懂得道理，谁就是自己的老师。
　　［11］师道：以师为道。即学道。道，这里有风尚的意思。
　　［12］出人：超出（一般）人。
　　［13］众人：普通人。
　　［14］耻学于师：以向老师学习为耻。
　　［15］是故圣益圣，愚益愚：因此圣人更加圣明，愚人更加愚昧。益，更加，越发。
　　［16］惑矣：（真）糊涂啊！
　　［17］彼童子之师：那些教小孩子的（启蒙）老师。
　　［18］句读（dòu逗）：也叫句逗。古代称文辞意尽处为句，语意未尽而须停顿处为读（逗），句号为圈，逗号为点。古代书籍上没有标点，老师教 学童读书时要进行句逗的教学。读，通“逗”。
　　［19］或师焉，或不（fǒu）焉：有的（指“句读之不知”这样的小事）请教老师，有的（指“惑之不解”这样的大事）却不问老师。“不”同“否”。此句翻译时应注意交错翻译，详见下文翻译。
　　［20］小学而大遗：小的方面（句读之不知）倒要学习，大的方面（惑之不解）却放弃了。
　　［21］巫医：古代用祝祷、占卜等迷信方法或兼用药物医治疾病为业的人，连称为巫医。《逸周书·大聚》有关于“巫医”的记载。《论语·季氏》：“人而无恒，不可以作巫医。”视为一种低下的职业。
　　［22］百工：泛指手工业者。
　　［23］相若：相象，差不多的意思。
　　［24］位卑则足羞：(以)地位低（的人为师），就感到耻辱。
　　［25］谀（yú）：阿谀、奉承。
　　［26］复：恢复。
　　［27］君子：古代“君子”有两层意思，一是指地位高的人，一是指品德高的人。这里用前一种意思，相当于士大夫。
　　［28］不齿：不屑与之同列，即看不起。或作“鄙之”。
　　［29］其可怪也欤：难道值得奇怪吗？其，语气词，起加强反问语气作用。
　　［30］圣人无常师：《论语·子张》：“子贡曰‘……夫子焉不学，而亦何常师之有？’”夫子，老师，指孔子。子贡说他何处不学，又为什么要有一定的老师呢！
　　［31］ 郯（tán）子：春秋时郯国（今山东郯城一带）的国君，孔子曾向他请教过少皞（ｈàｏ浩）氏（传说中古代帝王）时代的官职名称。
　　［32］苌（cháng）弘：东周 敬王时候的大夫，孔子曾向他请教古乐。师襄：春秋时鲁国的乐官，名襄，孔子曾向他学习弹琴。师，乐师。
　　［33］老聃（dān丹）：即老子，春秋时楚国人，思想家， 道家学派创始人。孔子曾向他请教礼仪。
　　［34］三人行句：语本《论语·述而》：“子曰：‘三人行，必有我师焉。择其善者而从之，其不善者而改之。’”
　　［35］不必：不一定。
　　［36］术业有专攻：学问和技艺上（各）自有（各的）专门研究。攻：学习、研究。
　　［37］李氏子蟠：李蟠（pán盘），唐德宗贞元十九年（803年）进士。
　　［38］六艺经传（zhuàn）：六艺的经文和传文。六艺：指六经，即《》、《书》、《礼》、《乐》、《易》、《春秋》六部儒家经典。经：两汉及其以前的散文。传：注解经典的著作。
　　［39］不拘于时：不被时俗所限制。时，时俗，指当时士大夫中耻于从师的不良风气。于，被
　　［40］余嘉其能行古道。嘉：赞许
　　［41］贻：赠送
　　［42］ 不齿：不屑与之同列，表示鄙视。 齿，原指年龄，也引伸为排列。幼马每年生一齿，故以齿计马岁数，也以指人的年龄。古人常依年龄长少相互排列次序。本句反映封建阶级的传统偏见。

 

“师说”译成 doktrino de la instruisto 似乎不够准确，觉得译成 pri la instruisto 或 pri instruado 比较好吧。