IOM PRI LUNO OKAZE DE FESTO DE PLENLUNO

中秋谈月

Wang Chongfang 王崇芳

Baldaŭ venos la Aŭtunmeza Festo, kaj nun ĉiuj sin preparas por pasigi tiun ĉi tradician feston. Vespere de la festotago ĉiuj ĉinoj senescepte ŝatos ĝui la belan plenlunon. Sed ĉiufoje, kiam ni levas la kapon por admiri la lundiskon brilan kaj klaran, ĉu ni devas nin demandi, kiom multe ni konas tiun ĉi astron, kiu estas la plej proksima al ni? Kiam ni konversacias pri ĝi, ĉu ni povas nin esprimi ĝustamaniere en Esperanto? Kiel vortarofaristo, mi, sen beletra talento por verki poemojn kaj lirikajn prozaĵojn, povas fari nenion alian, ol publike liveri miajn lingvajn materialojn, akumulitajn dum mia vortarkompilado, kaj kelkajn malnovajn artikolojn de mi verkitajn, por ke miaj Esperantaj amikoj povu ilin disponi kaj legi.

中秋节快到了，大家都在忙着准备过节。节日当晚，大家无不喜欢赏月。可是，当我们“举头望明月”的时候，我们是不是应该问问自己，我们对靠我们最近的这个天体究竟了解多少？当我们谈论它的时候，我们是不是能够用世界语正确表达我们的意思？我，一个词典编写匠，没有文采，写不出动人的诗篇和抒情散文，只能把我为编写词典积累起来的一些语言资料和以前的几篇旧文，提供出来给朋友们分享。

Artikolo “Luno” el Granda Vortaro Esperanto-Ĉina dum kompilado

编写中的《世界语汉语大词典》“Luno”词条：

Lun|o 【天】月球：sendi raketon al ~o 向月球发射火箭 ◆ l~o 月亮：  ① la fazoj de la ~o estas ~arko, ~duono, ~ĝibo kaj plen~o 月相有月牙、弦月、凸月和满月 / la kreskanta ~o 渐盈月 / la malkreskanta ~o 渐亏月 / la ~o enbrilis tra la fenestro 月光从窗子照了进来 / la blua lumo de la luno 惨淡的月光（蓝色有忧郁、缺乏欢乐、凄凉等义） / ĉe la ~lumo 在月光下；借着月光/ vespere ĝuu ~on, sed ne serĉu la sunon 〈谚〉晚间就该赏月而不该寻找太阳（意为：不要寻找不可能找到的东西；不要作无谓的寻求） / sub la ~o  世界上；天下 / nenia feliĉo maturiĝas sub la ~o (= sur la tero) 世上不会有完美的幸福 / peti pri la ~o (aŭ: la ~on) 〈谚〉要求得到不可能得到的东西；提出办不到的要求 / boji kontraŭ la ~o （狗）对着月亮叫；空嚷；徒劳；枉费心机 / la ~o ne aŭskultas, kiam hundo ĝin insultas 〈谚〉月亮不理睬狗的叫骂；对无稽的责骂只有置之不理（意为：只要品格高尚，何惧他人诋毁）/ se forestas la suno, sufiĉas la ~o 〈谚〉要是没有太阳，月亮也够亮 → ~daŭro, ~fazo, ~jaro, ~monato, ~semo ② = satelito^①

~a 月球的，月亮的： ~aj ekspedicioj 登月活动 / la ~aj radioj 月光 / ~a haloo 月晕 / ~a kalendaro （太）阴历 / ~a polvo 月尘 / ~a korono 月华 / ~a eklipso 月食

duona ~o = ~duono

ĝiba ~o = ~ĝibo

nova ~o = nov~o

plena ~o = plen~o

~eto ①【建】弦月窗，弧形窗，小天窗 ②月形宝石： en tiu tago la Sinjoro forigos la ornamon de la ĉenetoj kaj la steletojn kaj la ~etojn 到那日，主必除掉她们华美的脚钏，发网，月牙圈（《旧约》）

~arko 月牙，蛾眉月（当月球不足一半的部分明亮时的月相）： la ~o estas videbla en ~arko inter la nov~o kaj la unua kvaron~o, kaj frumatene inter la lasta kvaron~o kaj la nov~o 当月亮处在新月和上弦月之间时，人们可以在晚间看到蛾眉月（即渐盈月）；当月亮处在下弦月和新月之间时，可以在凌晨看到渐亏月 / unua ~arko （= kreskanta ~o） 渐盈月 / lasta ~arko （= malkreskanta ~o） 渐亏月

~duono （= duona ~o）弦月（指半圆形的月相）： unua ~duono 上弦月 / lasta ~duono 下弦月

~ĝibo （= ĝiba ~o）【天】凸月（当月球多于一半的部分明亮时的月相）

al~iĝi 【空】（航天器）在月球着陆： la ~kajuto al~iĝis 登月舱在月球着陆

duon~o ①【军】半月堡 ②【解】指甲弧影（即指甲根部半月形的白色部分）

duon~a 半月形的： duon~a ganglio 【解】半月神经节，三叉神经节

kvaron~o 〈免〉= ~duono： la unua kvaron~o （= unua ~duono）上弦月 / la lasta kvaron~o （= lasta ~duono）下弦月

nov~o 新月： la nov~o staris sur la ĉielo 新月挂在天空 / la nov~o estas la signo de la komenco de la monato ĉe la islamanoj 新月是伊斯兰教徒一个月份开始的标志

plen~o （= plena ~o）满月，望月： ĝui belan plen~on 赏月

vortoj koncernantaj “lunon” el Granda Vortaro Ĉina-Esperanta

《汉语世界语大词典》中的涉“luno月”词汇

【半月】 ①(半月形) duonluno ②(半个月) duonmonato ◇ 半月瓣 〈生理〉 duonluna valvo / 半月瓣指甲弧影 duonluno

【闭月羞花】 (pp virino) esti tiel bela, ke eĉ la luno kaŝas sian vizaĝon kaj la floroj hontruĝiĝas ĉe la vido de ŝi; (pp virina beleco) superbrili [paligi] la lunon kaj hontigi la florojn

【冰轮】 〈书〉 glacidisko — la luno

【残月】 ①(月末的月亮) malkreskanta luno; la falĉilo de la malkreskanta luno; lunarko: 残月如钩。 La malkreskanta luno fariĝis lunarko. ②(快落的月亮) la subiranta luno: 晓风残月 vento ĉe la tagiĝo kaj la pala luno

【婵娟】 〈书〉 ①(美好) (pp virino) ĉarma; bela ②(月亮) la luno

【蟾蜍】 ①〈动〉 bufo ②(传说中月亮里的三腿蟾蜍) la fabela trikrura bufo en la luno ③〈书〉 (月亮) la luno

【蟾宫】 〈书〉 la Bufa Palaco — la luno

【嫦娥】 diino de la luno (legenda virino, kiu, trinkante eliksiron de longa vivo, ŝtelitan de sia edzo, flugis al la luno, kie ŝi fariĝis senmorta sed estis enfermita)

【初月】 kreskanta luno; lunarko

【当空】 alte en la ĉielo: 明月当空。 Hela luno alte pendas en la ĉielo.

【娥眉月】 arko de la nova luno; lunarko; la falĉilo de la kreskanta aŭ malkreskanta luno

【风花雪月】 vento, floroj, neĝo kaj luno — oftaj temoj de la literaturaj verkoj, kiuj ne prezentas la realon

【风月】 ①(风和月) vento kaj luno ②(景色) pejzaĝo; vidaĵo ③〈旧〉 (指男女恋爱的事件) amaj aferoj; seksa amo: 风月场中 en la areno de amo / 风月老手 virinĉasanto / 渐知风月 iom post iom koni seksajn dezirojn

拱 ①(环绕) ĉirkaŭi: 众星拱月。 Miriadoj da steloj ĉirkaŭas la lunon….

挂 ①(悬挂) pendi; pendigi; kroĉi: 一轮明月挂在天上。 Hela luno pendas sur la ĉielo. …

【光风霁月】 kiel freŝa vento kaj klara luno — larĝaspirita kaj malkaŝema; malfermkora kaj sincera

【光华】 brilo: 日月光华 la brilo de la suno kaj la luno

【广寒宫】 la Luna Palaco (la mita palaco sur la luno)

【海底捞月】 eligi la lunon el la maro — fari senutilan [vanan] penon; tordi ŝnuron el sablo (z): 海底捞月一场空 tiel vana, kiel la penado eligi la lunon el la maro

皓 … ②(明亮) brila; luma: 皓月 brila luno

【皓月当空】 brila luno alte pendas en la ĉielo

【烘云托月】 pentri nubojn por reliefigi la lunon; reliefigi per kontrasto la ĉefan heroon en literatura verko: 收到烘云托月的艺术效果 atingi artan efekton de reliefigo per kontrasto

【花好月圆】 (kutime uzata kiel gratulaj vortoj por ies edziĝo) belaj floroj kaj plena luno — perfekta geedza feliĉo

【环绕】 … 月亮环绕着地球转动。 La luno rondiras ĉirkaŭ la tero. …

辉 … ②(照耀) brili: 与日月同辉 ĉiam brili kiel la suno kaj la luno

【辉映】 brili; reflekti: 月光水色，交相辉映。 La luno reflektiĝas [speguliĝas] en la akvo, aldonante brilon unu al la alia.

皎 klara kaj brila: 皎月当空。 Brila luno pendas en la ĉielo.

【近水楼台】 apudakva pavilono — favora [avantaĝa] pozicio: 近水楼台先得月。 En apudakva pavilono oni la unua vidas la speguliĝon de la luno — persono en favora pozicio povas akiri apartajn avantaĝojn.

【镜花水月】 floro en la spegulo kaj luno en la akvo — iluzio

【举头】 levi la kapon: 举头望明月，低头思故乡。(李白) Kaplevo: brilan lunon mi rigardas, Kapklino: naskvilaĝon mi memoras.

【娟娟】 〈书〉 bela; gracia: 娟娟明月 bele hela luno

亏 … ⑥(月亏) malkresko (de la luno): 月满则亏。(《史记》) Kiam la luno atingas la plenecon, ĝi komencas malkreski.

【乐陶陶】 〈书〉 (kutime uzata en rimaĵoj) ĝoja; gaja; feliĉa: 船家生活乐陶陶，赶潮撒网月儿高。 Feliĉa estas la vivo de l’ fiŝisto, Fiŝad’ jam ekis kiam tajdas kaj la luno altas.

轮 …⑤〈量〉 (a) (用于日、月等) (uzata por la suno, la luno ktp): 一轮红日 ruĝa suno / 一轮明月 brila luno …

【满月】 ①(望月) plena luno; plenluno ②(婴儿满一月) la aĝo de unu monato: 孩子明天就满月了。 La bebo aĝos unu monaton morgaŭ.

【眉月】 brovoforma luno — lunarko; novluno

明 ①(明亮) brila; hela; luma: 明月 brila luno

【披星戴月】 sub (la baldakeno de) la luno kaj la steloj — eliri antaŭ la tagiĝo kaj reveni malfrue en la nokto; vojaĝi dum nokto; labori surkampe ekde antaŭ la tagiĝo ĝis post la noktiĝo

【偏食】 ①〈天〉 parta eklipso: 日［月］偏食 parta eklipso de suno [de luno] …

【其乐无穷】 … 西湖赏月，其乐无穷无穷。 Estas granda ĝuo rigardi la lunon pendantan super la Okcidenta Lago.

【清楚】 ① … 月色皎洁，看得跟白天一样清楚。 Ĉe la heleco de la luno oni vidas klare kiel en luma tago. …

【清辉】 (也作“清晖” ) klara kaj brila lumo (precipe de la suno aŭ la luno): 月亮的清辉从窗口泻进来。 La klara, brila lunlumo enverŝiĝis tra la fenestro.

【日月重光】 la suno kaj la luno denove brilas — reveni al paco kaj prospero post malluma periodo

【日月经天，江河行地】 (kiel) la suno kaj la luno, kiuj iradas sur la ĉielo, aŭ la riveroj, kiuj fluas sur la tero — eterna

【日月如梭】 la suno kaj la luno alternas kiel naveto — kiel rapide pasas la tempo!

【日月星辰】 la suno, la luno kaj la steloj; la ĉielaj korpoj; la astroj

【三光】 〈书〉 la tri lumigantoj — la suno, la luno kaj la steloj

【沙罗周期】 〈天〉 saroso*(ciklo de sunaj kaj lunaj eklipsoj de 6,585.32 tagoj, ĉe kies fino la suno, la luno kaj la tero revenas tiel proksime al siaj relativaj pozicioj ĉe la komenco, ke ĉiuj eklipsoj de la periodo ripetiĝas proksimume kiel antaŭe)

赏 … ③(欣赏) rigardi kaj admiri; rigardante ĝui: … 赏月 admiri [ĝui] belan plenlunon

【上弦】 ①〈天〉 la unua kvarono (de la luno) … ◇ 上弦月 la unua kvaronluno; la kreskanta duonluno

【梢头】 la fino [ekstremaĵo] de branĉo: 月到柳梢头，人约黄昏后。(欧阳修) La luno leviĝis al la supro de la saliko, Kaj mi kaj mia amatino renkontiĝis post vesperiĝo.

【生光】 〈天〉 la tria kontakto de plena eklipso (de la suno aŭ luno)

食 … ⑤〈天〉 eklipso: 日［月］食 eklipso de suno [de luno]

【食相】 la fazoj de eklipso: 日［月］全食时，有五个食相：初亏、食既、食甚、生光、复圆。 La plena eklipso de suno [de luno] havas kvin fazojn: la unuan kontakton, la duan kontakton, la maksimuman fazon, la trian kontakton kaj la kvaran kontakton. / 日［月］偏食时有三个食相:初亏、食甚、复圆。 La parta eklipso havas tri fazojn: la unuan kontakton, la maksimuman fazon kaj la lastan kontakton.

蚀 ①(损失) perdi: 亏蚀 perdi monon en komerco ②(腐蚀) korodi; erozii: 锈能蚀铁。 Rusto korodas feron. ③〈天〉 eklipso: 日［月］蚀 eklipso de suno [de luno]

【刷白】 blanka; pala: 月亮把田野照得刷白。 La kampoj aspektas blanke sub la luno.

【水中捞月】 voli kapti la lunon en la akvo — fari senutilan [vanan] penon; tordi ŝnuron el sablo (z)

朔 ①(新月) novluno ②(阴历初一) la unua tago de la lunkalendara monato …

【朔月】 novluno

【素月】 arĝentblanka luno

梭 glitbobeno; naveto; navedo: 日月如梭。 La suno kaj la luno alternas kiel naveto — kiel rapide pasas la tempo!

【太阴】 〈方〉 la luno

啼 … 月落乌啼。 La korvoj grakas dum la subiro de la luno.

【天昏地暗】 ① … 天昏地暗，日月无光。 Obskuras la ĉielo kaj la tero, senlumas la suno kaj la luno. …

【天平动】 〈天〉 libracio*: 月球天平动 libracio* de la luno

朓 〈旧〉 (pp la luno) aperi en la okcidento ĉe la fino de lunkalendara monato

【团栾】 〈书〉 ①(圆) (luno) ronda: 一轮团栾的明月 brila plenluno ②(团聚) rekuniĝo

弯 ① … 弯弯的月牙儿 krescenta luno; lunarko …

玩 … ④(观赏) admiri; ĝui; aprezi: 玩月 admiri [ĝui] belan plenlunon …

【万籁俱寂】 ĉio estas kvieta; regas absoluta silento: 当夜万籁俱寂，月色初上。 La nokto estis tre kvieta, kaj la luno ĵus leviĝis.

望 … ⑦(圆形的月亮) plenluno ⑧(望月) la 15-a tago de la lun(kalandar)a monato

【望月】 plenluno

【围绕】 ①(环绕) rondiri ĉirkaŭ: 月亮围绕地球旋转。 La luno rondiras ĉirkaŭ la Tero. …

乌 ①(乌鸦) korvo: 月落乌啼。 La luno subiras kaj la korvoj grakas. …

【乌飞兔走】 la korvo flugas kaj la kuniklo kuras — la tempo rapide pasas (la korvo kaj la kuniklo ĉi tie signifas respektive la sunon kaj la lunon)

【吾辈】 〈书〉 ni: 今夜赏月者，谁能如吾辈之乐。 El ĉiuj homoj, kiuj admiras la belan plenlunon ĉi-nokte, mi imagas, ke neniu estas tiel feliĉa, kiel ni.

【吴牛喘月】 la akva bubalo (kiu timas la varmon de somero) spiregas ĉe la vido de la luno (prenante ĝin por la suno) — timi ion prenante ĝin por alio; havi troan timon ŝuldatan al suspekto

稀 … ②(稀疏) maldensa; sporada; maldense dissemita; malmulta: … 月明星稀。 La luno estas brila kaj la steloj estas malmultaj [maldense dissemitaj]. …

【下弦】 〈天〉 la lasta [tria] kvarono (de la luno) ◇ 下弦月 la lasta [tria] kvaronluno; la malkreskanta duonluno

【弦月】 lunarko: 上弦月 la unua kvaronluno; la kreskanta luno / 下弦月 la lasta [tria] kvaronluno; la malkreskanta luno

【显露】 … 随着乌云的消散，月亮逐渐显露出来了。 Kun la disiĝo de la nigraj nuboj la luno iom post iom fariĝis videbla.

【新月】 ①(农历月初的月亮) nova luno; lunarko ②〈天〉 (朔月的月相) novluno (nevidebla al la homoj) ◇ 新月形沙丘 〈地〉 barĥano* (moviĝanta novlunforma duno)

星 ① … 月明星稀。 La luno estas brila kaj la steloj maldensaj. …

【星辰】 steloj kaj konstelacioj; la steloj: 日月星辰 la suno, la luno kaj la steloj

【仰首】 〈书〉 levi la kapon: 仰首望明月 levi la kapon kaj rigardi la lunon

【夜色】 la duonlumo de la nokto: 趁着夜色赶路 daŭrigi sian vojon ĉe la lumo de la steloj [de la luno]; profiti de la duonlumo de la nokto por fari vojiron

【异想天开】 … peti pri la luno

阴 … ②(月亮) la luno …

【吟风弄月】 (也说“吟风咏月” ) kanti pri la vento kaj la luno — verki sentimentalajn versojn

【盈亏】 ①(月亮的圆缺) plenluno kaj lunarko; fazoj de la luno …

【影响】 … 月亮对潮汐的影响 la influo de la luno sur la tajdoj(n)

映 reflektiĝi; speguliĝi; brili: 月光映在水面上。 La luno reflektiĝas [speguliĝas] en la akvo.

【玉钩】 … ②〈书〉 (新月) nova [kreskanta] luno; lunarko

【玉洁】 pura kiel jado: 玉洁的月亮 la jade pura luno

【玉盘】 ①(玉制的盘子) jada telero ②〈书〉 (月亮) brila plenluno

【玉兔】 〈书〉 la Jada Leporo — la luno: 玉兔东升。 La luno leviĝas en la oriento.

圆 … 月圆了。 La luno estas plena. …

月 ①(月亮) la luno: 满月 plenluno / 新月 novluno; lunarko / 赏月 admiri [ĝui] belan plenlunon / 月到中秋分外明。 Aparte brila estas la luno ĉe la Aŭtunmeza Festo. ②(计时单位) monato; (阴历的) lunmonato; lundaŭro: … ④(形状像月亮的) plenlunforma; ronda: 月饼 lunkuko

【月白风清】 arĝente brila luno kaj milda vento — bela nokto

【月宫】 ①(月亮里的宫殿) la Luna Palaco (legenda palaco sur la luno ②(月亮) la luno

【月光】 ①(月亮的光) lunlumo; lunbrilo; lunklaro; lunradioj: 在月光下 ĉe [en] la lunlumo; sub la lunklaro ②〈方〉 (月亮) la luno

【月海】 lunmaroj (malhelaj partoj de la supraĵo de la luno, t.e. sekaj malaltaj ebenaĵoj)

【月亮】 la luno

【月轮】 plenluno; lundisko

【月琴】 kvarkorda plukinstrumento kun plenlunforma sonkesto; gitaro en formo de plenluno

【月球】 〈天〉 la luno ◇ 月球背面 la malproksima flanko de la luno / 月球轨道 la luna orbito / 月球探测 lunesplorado / 月球学 lunologio; selenologio*

【月色】 lunlumo; lunbrilo; lunklaro: 西湖月色 la serena [hela] luno super la Okcidenta Lago

【月食】 (也作“月蚀” ) eklipso de luno; luna eklipso: 月全［偏］食 plena [parta] eklipso de luno

【月下老人】 (也说“月下老儿” ) ①(神话人物) la Maljunulo sub la Luno — dio de geedzeco (kiu laŭlegende fiksas al gefianĉoj ruĝan ŝnuron, kiu dumvive kunligos ilin) ②(媒人) svatist(in)o

【月相】 〈天〉 fazo de la luno; lunfazo: 月相主要有朔、上弦、望、下弦四种。 La ĉefaj lunfazoj estas novluno, unua kvaronluno, plenluno kaj lasta [tria] kvaronluno.

【月牙】 (也作“月芽” ) 〈口〉 novluno; lunarko; luna krescento