世汉编写札记2:
以“Dio”为例看PIV释义的精当
《英汉大词典》给“God”的释义是“上帝;天主”和“(被认为具某种属性的)神”;《法汉大词典》给“Dieu”的释义也只是“(基督教的)上帝;(天主教的)天主”。其它语种的大型双语词典给这个词的释义也基本如此。而PIV给“Dio”的释义比我所见到的各种大型辞书都更全面、更细致、更精当。
“dio”在PIV中分为首字母小写和大写两种形式。两种词形的意思各不相同。请看PIV所给的世界语释义:
dio 1 RE Superhoma estaĵo, kultata de homoj pro siaj supernaturaj povoj super homaro kaj mondo: la dio de l’ ĉielo (Jupitero), de l’ maro (Neptuno), de la milito (Marso), de la amo (Amoro), de l’ vino (Bakĥo); la dioj de hinduismo; la dio de la Turkoj; falsa dio; neniu scias tiom multe da historioj, kiel la dio de dormo; Fenicio, kie la vivĝojo ŝaŭmis en la templo de la dioj; je l’ nomo de la dioj!; kontraŭ kalumnio ne povas batali eĉ dio; (f) fari el mono sian dion (↘ bovido). ↘ feo, idolo. 2 (f) Tre admirata,amata aŭ influanta persono: Napoleono estis lia dio.
Dio 1 RE Plej supera, perfekta, eterna kaj ĉiopova estaĵo, adorata kiel kreinto kaj gvidanto de la universo: mi estas la Dio de via patro, la Dio de Abraham, la Dio de Isaak kaj la Dio de Jakob; la Filo de Dio (Jesuo); Dio la Patro, la Filo kaj la Sankta Spirito (KR la Trunuo); mi atestas, ke estas nenia Dio krom Alaho, kaj Mahometo estas lia profeto; kristanoj, hebreoj aŭ mahometanoj, ni ĉiuj de Di’ estas filoj; forte sidas, kiu Dion fidas; Dio donis, Dio prenis; sengardeman Dio gardas; vivi kiel ĉe la brusto de Dio; Dio volu, ke ...!; Dio min gardu!; la beno de Dio estu sur ĝi!; savu nin Dio!; dank’ al Dio; ho Dio! kion vi faras?; per, pro, kun Dio!; Dio mia! → Alaho, Javeo, Ahura-Mazdo. ↘ Difavoro, Dipatrino. 2 FI Principo de ekzistado, unueco kaj komprenebleco de la universo; laŭ Aristotelo, la unua kaŭzo kaj la senmova movanto-demiurgo. 3 MH Estaĵo elpensita de la homa imago, por klarigi al si la ekziston de la mondo. → ateismo, teogonio, teologio.↘ diablo, providenco, sankta.