此主题相关图片如下：

Prof. Robert Winter, erudito pri Sxekspiro
温德教授(著名国际友人，莎士比亚专家，1886-1987）

Zhang Zhong'xing 张中行（1909-2006）
Profesoro Maljuna Robert Winter
老温德

Tiu, kiun nun mi priparolas, estas usono Profesoro Robert Winter(1886-1987）. Li venis al Cxinio en 1923, poste li instruis en pluraj cxinaj universitatoj (cxefe en la Pekina Universitato) dum pli ol 60 jaroj, forpasis en Cxinio kaj estis sepultita en Cxinio.
这说的是1923年起来中国，在中国几所大学(主要是北京大学)教了六十多年书，最后死在中国、葬在中国的一个美国人，温特教授。
Oni cxinigis lian nomon Wende (Milda Bonvirto) laux prononco. Mi legis du artikolojn pri li, ambaux uzis tiun lauxprononcan cxinigon. Sed mia konato s-ro Li, posxtisto en la posxtejo de Haidian, vokas lin Maljuna Winter. Mi sentas la alvokon de s-ro Li simpla kaj pli familiara ol la tro oficiala alnomo Profesoro Robert Winter. Poste mi informigxis ke kolegoj en la Fremdlingva Fakultato de la Pekina Universitato ankaux nomas lin Maljuna Winter.
温特是译音，我看过两篇介绍他的文章，都用这译音名，可是同我熟的一个海淀邮局的邮递员李君却叫他老温德。我觉得李君的称呼显得朴实，亲切，不像温特教授那样有场面气。后来听北大外文系的人说，系里人也都称他老温德。
La cxinigo de lia nomo havas imponan devenon: estis farita de Wu Mi (1894-1978) laux prononco, sed kun senco ke li havas la bonvirton esti milda, bonkora, humila, modera kaj modesta laux mia konjekto.
Cxu tio legigxas kun iom da pedanteco? Ecx pli banala ol la oficialeco? Mi opinias ke en tia okazo ni preferas ne tro profunde esplori, tial mi decidas nomi lin Maljuna Winter.
这中文名字还大有来头，是吴宓参照译音拟的，推想取义是有温良恭俭让之德。这会不会有道学气，比场面气更平庸？我想，在这种地方，还是以不深文周纳为是，所以还是决定称他老温德。

Post veno al Cxinio, Maljuna Winter unue instruis en Dongnan(la Sudorienta)-universitato en nankino. Post du jaroj li venis al Pekino kaj instruis en Qinghua-universitato.
Pli poste, en la tempo de la Kontrauxjapana Rezistmilito, li sekvante Qinghua-universitaton venis al la Sxtata Sudokcidenta Koalicia Universitato en urbo Kunming. Post la venko de la rezistmilito revenis al Pekino. Post la fondigxo de CxPR, okazis la reordigo de superaj lernejoj en 1952. Cxar li instruis pri homaj sciencoj, tial estis sendita al la Pekina Universitato.
En la komenco de la 30-aj jaroj mi lernis en la Pekina Universitato. Tiam li instruis en Qinghua-universitato, tial mi neniam auxskultis liajn lecionojn. Gxis la komenco de la 70-aj jaroj, mi ne nur ne konatigxis kun li, ecx ne sciis pri lia nomo.
老温德来中国，先在南京东南大学教书，两年后来北京，到清华大学教书。其后，抗战时期，随清华到昆明西南联大，胜利后回北京，直到解放后，1952年高等学校院系调整，因为他是教文学方面课的，所以划归北京大学。
我三十年代初在北京大学上学，其时他在清华大学任教，我没听过他的课，直到七十年代初，不只同他没有一面之识，连他的名字也不知道。

Kial mi volas verki pri li? Cxar ekde la tempo inter printempo kaj somero de 1971, kiam mi revenis post reforma vivo en la Kadra Lernejo, mi logxis plejofte en Langrun-gxardeno de la Pekina Universitato (en la nordorienta parto de la universitata tereno). Tiam lia logxejo trovigxas okcidente de la okcidenta sxtona ponto de Langrun-gxardeno, proksime disde mia logxejo. Ni ofte renkontis nin sur la lagborda pado kaj havis la amikecon de saluto per mano aux kapbalanco. Kaj lia vivmaniero estas ne tute sama ol tiu de ordinaraj homoj, tio vekis miajn pensvagojn. Aux, almenaux post lia forpaso, vidante ke sxangxigxis kaj homoj kaj logxejoj, mi neeviteble sentas iom da malgaja humoro, tial mi volas iom babili.
为什么想写他呢？是因为1971年春夏之际，我自干校改造放还，大部分时间住在北京大学朗润园(在校园东北部)，他的住所在朗润园西端石桥以西，住得近，常常在湖滨的小路上相遇，有招手或点头之谊，又他的生活与常人不尽同，使我有时想到一些问题，或至少是他升天之后，看到人非物也非，不免有些怅惘，所以想说几句。
Pri lia personeco. laux cxina tradicio, kio vicigxas je la unua loko, estas lia“bonvirto”. Li estas honesta, varma, simpatia al senfortuloj, volonte sin oferi por helpi al siaj amikoj.
La animstato de lia vivo estas nobla. Li amas cxian belon kaj bonon, inkluzive cxiajn kulturojn kaj vivstilojn, por ne paroli pri pentroarto, muziko kc..
Duavice estas pri lia klereco. Li scipovas la anglan, francan, germanan, hispanan, grekan, latinan kc lingvojn, havas profundan studadon pri diversaj flankoj de la okcitenta literaturo. Li malfermis multajn lecionojn, cxiam bone donis. Pliposte pri liaj diversflankaj kapabloj, ekz-e nagxado, laux onidiro li povas legi kusxante sur akvo. Pri cxio cxi tio multaj artikoloj pri li jam skribis, sekve ne necesas mia ripeto.
关于他，有大节，依中国的传统，排在首位的应该是“德”。他正直，热情，同情弱者，为朋友不惜两肋插刀。生活境界也高，热爱一切美和善的，包括中国的文化和多种生活方式，绘画、音乐等更不用说。其次是学识，他通晓英、法、德、西班牙、希腊、拉丁几种文字，对西方文学的各个方面都有深入的研究，开过多种课，都讲得好。再其次是多才与艺，比如游泳，据说他能仰卧在水面看书。所有这些，介绍他的文章都已经着重写了，也就可以不再说。

La cetera restas nur li en mia koro, aux mia impreso pri li. Mi unuafoje vidis lin en 1971. Cxar li naskigxis en 1887, do, kalkulate ekde 1971, tiam li agxas jam 83-jara. La dispozicio de Langrun-gxardeno estas tia: palacaj konstruajxoj sur tero , siegxata de diversformaj kaj diversmezuraj lagakvoj. Krom lago, en la orienta kaj norda parto, la Pekina Universitato nove konstruis kelke da logxejdomoj de laborantoj. En la okcidenta parto sidis ovala korto, je kies okcidenta ekstremo estas konstruita vico da senetagxaj domoj vizagxe al la oriento. Sur la lagbordo estas vojoj.
Maljuna Winter logxas en la okcidenta ovala korto. Mi logxas enla orienta etagxdomo. Elirinte de hejmo, pasxante laux la lagbordo, ni havas multe da sxancojn renkonti nin survoje. Li cxiam biciklas, ne-rapide, altstatura, kvankam gravmiene tamen aspektas afabla. Mi demandis al aliaj kaj eksciis ke tiu estas Winter, instruanta anglan lingvon, usona maljunulo en frauxleco. Post multaj tagoj mia scias pri li pli kaj pli multe.
剩下可说的就只有我心目中的他，或者说，我的印象。我最初看见他，以1971年计，他生于1887年，其时已经是八十三岁。朗润园的布局是，一片陆地，上有宫殿式建筑，四外有形状各异、大小不等而连起来的湖水围着。湖以外，东部和北部，北京大学新建了几座职工宿舍楼；西部有个椭圆形小院，西端建了一排坐西向东的平房。湖滨都是通道。老温德住西部那个小院，我住东部的楼房，出门，沿湖滨走，路遇的机会就非常多。他总是骑自行车，不快，高高的个子，态度虽然郑重而显得和善．问别人，知道是教英语的温特，一个独身的美国老人。日子长了，关于他就所知渐多。

Dum multaj jaroj li vivas en frauxleco. Kiuj kunlogxas kun li, estas malnova sed nemaljuna geedza paro nomata Zhang, supozeble por fari hejmlaborojn. Se geedzoj logxas kune, neeviteble naskis infanojn. Kiam mi komencas rimarki pri tiu cxi ovala korto, la infanoj jam kreskis, ecx pli ol unu, kaj ankaux cxiuj logxas kune cxitie. La korto estas ne malgranda. Post varma printempo gxis la fino de auxtuno, en la korto cxie estas floroj. Supozeble cxar la mastro amas florojn tial la geedza paro Zhang tiel kulturis. Kiel li mangxis, mi ne sciis. Nur auxdis onidiron ke la maljunulo multe trinkas lakton, cxiutage 5 aux 6 botelojn da. Li ankaux mangxas strangajn mangxajxojn, inter kiuj unu estas brano. Grenvendejo ne vendas branon, do devas sercxi en kamparo. Mi supozas ke lia forta korpo kaj longviveco eble iel koncernas kun brano. Sed mi ne scias cxu la celo de brano-mangxo estas plisanigi digeston aux nutroaldono?
他多年独身，同他一起住的是一对老而不很老的张姓夫妇，推想是找来做家务活的。夫妇居室，人之大伦，自然就不免生孩子，到我注意这个小院的时候，孩子大了，还不只一个，也都在一起住。院子不算小，春暖以后，直到秋末，满院都是花，推想是主人爱，张姓夫妇才这样经管的。饮食隋况如何，没听说过，只听说这老人吃牛奶多，每天要五六瓶。还吃些很怪的东西，其中一种是糠，粮店不卖，要到乡下去找。我想，他的健壮，高寿，也许跟吃糠有关系，但吃的目的是健消化系统，还是补充什么营养，我不知道。

Dum preskaux pli ol dek jaroj, laux mia observo, li ne havas grandan sxangxon aspekte. Li ankoraux biciklas cxirkaux la lagbordo. Tamen, reveninte la korton, li fermis sin en cxambro. Cxar cxiufoje kiam mi preterpasis la korta pordo, mi emas rigardi internen sed ne vidis lin. Poste, post kiam li transpasxis la grandan agxlimon de 90-a jaragxo, okazis du evidentaj sxangxoj en lia vivo.
Unue, mi ne scias la kialon, la Pekina Universitato konstruis por li, en la nordo de la korto, altan nordan domon, versxajne kun tri cxambroj. kovritaj per cemento, en moderna stilo. Due, li ankaux rondiras cxirkaux la lago, sed la biciklo sxangxigxis en rulsegxo, pusxata de familianoj de Zhang. Lia korpa forto evidente malplibonigxis kaj lia vizagxo aspektas iom deprimita.
连续有十年以上吧，他，就我看见的说，没有什么大变化。还是常骑自行车在湖滨绕，可是回到他那个小院就关在屋里，因为我从院门外过，总要往里望望，看不见他。后来，是他跨过九十岁大关以后，生活有两种显著的变化。一种是不知为什么，在小院内的靠北部，学校给他修建了较为高大的北房，大概是三间吧，外罩水泥，新样式的。另一种是，仍然在湖滨绕，可是自行车换为轮椅，由张家的人推着。体力显然下降了，面容带一些颓唐。

Tieaj logxantoj cxiuj sentas tion: Kiom ajn zorge flegata, homo finfine ne povas venki maljunigxon. Tamen ili esperas, kaj cxiuj kredas, ke li povos vivi trans la limo de 100-jarigxo. Poste, oni ne povas plu vidi lin sur la vojo cxe laga bordo. Gxis la komenco de 1981, fakte li vivis iom pli ol 99 jarojn, same kiel s-ro Ma Yinchu (1882-1982, eksa rektoro de la Pekina Universitato), kiel dirite de proverbo: malsukcese elfari teramason pro manko de lasta korbo da tero, li ne sukcesis aldoni raran skribon al la historio de la Pekina Universitato, forpasis.
 这一带住的人都感到，人不管怎样保养，终归战不过老；但都希望他能够活过百岁，也觉得他会活过百岁．后来，湖滨的路上看不见他了，到1981年初，实际活了九十九岁多一点，与马寅初先生一样，功亏一篑，未能给北京大学的校史增添珍奇的一笔，走了。

Laux parolo de s-ro Li la posxtisto, versxajne la Maljuna Winter ne havas parencojn ecx en Usono. Kial vivi tiel solece? Cxu li estas adepto de senedzineco? Almenaux en fruaj jaroj ne estis tia, cxar ni legis en biografio verkita de Liu Xuan (kun titolo <Prof. Winter --- “fremdulo pekinano”eldonita en 1992，jenajn skribojn: Mi rimarkas ke en leteroj de Wen Yiduo, kiu amikigxis kun Winter en la komenco de 20-aj jaroj en Usono, kaj rekomendis Winter instrui en Qinghua-universitato de Cxinio, post kiam Wen Yiduo suferis asasinon liaj cindroj estis konservitaj dum multaj jaroj en la domo de Winter）ke profesoro Winter "estis tre romantika en junagxo". Niaj rigardoj balais tiujn liniojn plurfoje, li neniam donis eksplikon, nek negis, sekve mi ne decis plu demandi pri tio.
听邮递员李君说，老温德像是在美国也没有什么亲属，为什么竟至这样孤独呢？独身主义者？至少是早年并不这样，因这刘煊写的一篇传记（题目是《温特教授〉——记一位“洋北京人”，见北京出版社一九九二年版〈京华奇人录〉里有这样的话：我注意到，闻一多（案二十年代初在美国与老温德结识，成为好友，老温德来清华任教是他推荐的，他遭暗杀后，骨灰多年藏在老温德住所。书信中还说过“温特教授少年时很浪漫”。我们的视线一起扫过这几个字，好几次了，他从不作解释，也没有否论，我就不便追问了。
Inter aliaj linioj la biografio ankaux tiel konigis ke kiam la Maljuna Winter ankoraux estis en Usono, la ne-maljuna Winter (kiu agxis inter 30 gxis 40 jaragxa) havis en sia lito grandan feran cxing-on. Al Wen Yiduo li tiel konigis pri la utilo de la cxing-o, ke “li povis, en la sendorma nokthoro, frapi gxin kaj auxskulti gxian muzikon.” Laux mia supozo, tiel li uzas la rimedon de budaismo. Simile al la priskribo en la lasta versparo de la poemo <En Malantauxa Korto de Poshan-templo> versita de Changjian (708-765): “Cxirkauxe tra silento en auxroro / auxdigxas nur pregxeja tintsonoro”
Tia muziko de cxing-o povas, gxenerale dire, trankciligi koron; kaj, plidetale dire, rompi turmenton de amsopiro. Se vere tiel, kia do estas en la koro de Winter, kiu unue havis romantikan paseon, poste penis akiri trankvilon en koro per la muziko de cxing-o, fine tenis sin en dumviva sen-edzineco? Cxu por pasinto de maro jam ne plu akvo?
Aux kiel la sinteno de Majstro de Darmo Hongyi(1880—1942），kiu jam travidis la vantecon de la mortema mondo?
传记的另一个地方又说，还是在美国时候，不老的温德（而立与不惑之间），住屋的床上放一个大铁罄，他向闻一多介绍铁罄的用处是“夜里睡不着时，抱起罄，打着，听他的音乐”。我想这用的是佛家的办法，如唐人常建咏〈破山寺后禅院落〉尾联所说： “万籁此俱寂。唯闻钟磬声。”这种磬音，粗说是能使心安，细说是能破情障的。如果竟是这样，这先则浪漫，继而以钟磬音求心安，终于一生不娶，心情的底里是什么情况呢？曾经沧海难为水吗？ 还是如弘一法师的看破红尘呢？
Cxiel ajn, ni povas imagi ke en lia koro certe kasxigxas io kompleksa rilate al amo. Kio kasxita en koro ne por publikigi estas privata sekreto. Pri tio ni ankaux povas konjekti, ke cxiu, aux preskaux cxiu, havas siajn privatajn sekretojn, ecx ne-malmulte. Eble nur pro la principo “ne faru al aliaj tion, kion vi ne volus, ke oni faru al vi mem”，krom tre malmulte da esploremuloj, ni cxiuj opinias malbonvirta la agon sercxadi kaj disfamigi alies privatajn sekretojn. Kaj rilate la bonvirto je scioj, ankaux estas postulo ke“vi konfesu vin senscia se vi ne scias”. Tial, se ni parolas pri la vivo de la Maljuna Winter, ni devas cxesi antaux la limoj de“romantika”“dumviva sen-edzineco”ks. Sed tiu“ks”igas min pensi pri aliaj pedandoj, kvankam ne suprajxaj, tamen kun pli granda pezo, tial indas ankaux iom babili.
不管是什么情况，可以推想，情方面的心的状态一定隐藏着某种复杂。心里藏而不露的是隐私，也可以推想，任何人，或几乎任何人，都有，甚至不少。也许只是由于“己所不欲，勿施于人”，除了少数有调查癖的人以外，都视搜求兼宣扬别人的隐私为败德。何况德在知的方面也还有要求，是“不知为不知”。所以对于老温德的生活，谈到“浪漫”“独身”之类就宜于止步。但是这“之类”又使我想到一些问题，虽然经常不在表面，却分量更重，似乎也无妨谈谈。

Kial kun pli granda pezo? Cxar unue pli kortusxa, due pli malfacile trakti. Niaj antikvuloj iam diris ke“nutrajxo, trinkajxo kaj sekso --- jen homaj cxefaj bezonoj”. Tio pli kortusxa kaj pli malfacile traktebla, devenas ne de la nutrajxo aux trinkajxo sed el sekso (geamo). Kompare kun la nutrajxo kaj trinkajxo, pri sekso (geamo) homo havas ecx pli potencan deziron pro limigo de sorto kaj socio. Kaj la eblo de kontentigo, gxenerale dirite estas svaga, akcente dirite estas rara aux ecx nenia. Evidente, la rezulto estas tia: rilate al nutrajxo kaj trinkajxo, oni povas diri ‘sen bedauxri’antaux sia morto, se li havas ricxan kapitalon；Tamen, rilate al la geamo, malgraux kian ajn kapitalon vi havus, estas tro malfacile diri ‘sen bedauxri’.
说分量重，是因为一，更挂心；二，更难处理。古人说，饮食男女，这更挂心、更难处理的问题不是来自饮食，而是来自男女。与饮食相比，在男女方面，人受天命和社会的制约，求的动力更强烈，满足的可能，轻些说是渺茫，重些说是稀少以至于没有。显然，这结果就成为：饮食方面，如果有富厚为资本，盖棺之前，可以说一句‘无憾’；男女方面，不管有什么资本，说一句‘无憾’就太难了。

Havi berauxron estas amaro, tio venas de la difino de vivo. Iuj volas rezisti, fakte fugxi, ekz-e Mazu, Zhaozhou kc., sed cxu ili vere sukcesis fugxi? Probable nur ili mem scias. Sinteno de la plejparto de homoj estas toleri, se estas amaroj, ilin engluti. Rimedo de la maljuna Winter estas forigi per la muziko de cxing-o. Kiom li sukcesis? Nature nur li mem scias pri tio.
La plejofta sinteno de ordinaraj homoj estas nek fugxi, nek forigi, ili diris nenion pri la amaroj, nur kasxu tion en sia koro. Tiel, la travivajxoj de homoj (el kiuj malmulte da estas skribitaj kiel biografioj) devas esti en du specoj: La unua speco estas malkasxa, ecx en skribajxoj, videblaj aux plie komenteblaj por publiko krom auxtoro mem.
La alia speco kasxigxas en la koro de konsernato. Li parolas nenion. Tre malpliparto transformigxas en skribajxoj (ekz-e poemoj aux noveloj). Resume oni ne povas vidi krom la koncernato mem.
有憾是苦，这来自人生的定名。有人想抗，其实是逃，如马祖、赵州之流，是否真就逃了，大概只有他们自己能知道吧？绝大多数人是忍，有苦，咽下去。老温德是用钟磬音来化，究竟化了多少呢？自然也只有他自己能知道。一般人的常情是不逃，不化，并且不说，藏在心里。这样，人的经历，其中少数写成史传，就应该是两种：一种是表现于外的，甚至写成文字的，自己以外的人能看见，或进一步，评价；一种是藏在心里的，不说，极少数脱胎换骨写成文字（如诗词和小说），总之还是非自己以外的人所能见。
Ni supozu ke en la socio estas tre multe da verkistoj kaj cxiuj homoj havas biografion. Tia biografio tamen nur estas je la unua speco ，“historio pri lia korpo”，sed ne la dua speco，“historio pri lia koro”，Por havi la historion pri la koro de auxtoro, estas nenia rimedo krom se la auxtoro mem verkus. Por mem verki, la malfaciloj kusxas ne en interno (ni hipotezus ke cxiuj havas la kapablon verki) sed en ekstera mondo, inkluzive la morojn de socio kaj cxiujn koncernatojn. Cxu ni povus forjxeti sociajn morojn? Tio faros la sekretajn publikaj. estigxas grandaj problemoj cxu ni devas tiel agi aux kiajn malutilojn gxi alportas...Kiom longan vivon ni havas por gxisatendi la purigxo de la Flava Rivero? Vole-nevole, ni devas kontenti per lego de historio pri korpo sed ne pri koro.
假定社会上马班多，人人都有史传，这史传也只能是前一种，“身史”，而不是后一种，“心史”。这心史，除自己动笔以外，大概没有别的办法。自己动笔，困难不在内（假定有动笔能力）而在外，这外包括社会礼俗和有关的人（也因为受礼俗制约）。能不能扔掉礼俗呢？这就会碰到变隐为显，应该不应该、利害如何等大问题。俟河之清，人寿几何，我们也就只能安于看看身史而不看心史了。

Cxu ekzistas eblo komunigi la historiojn pri korpo kaj pri koro? Versxajne ne. Estas supozeble, ni limigu provizore nur pri gloro-malgloro aux gxojo-malgxojo, ekz-e estas multaj gloroj en la historio pri korpo, sed ne certe tia en la historio pri koro. Estas multe da gxojoj en la historio pri korpo, sed ne certe estas tia en la historio pri koro. Metafore ni parolu pri scenejo. La historio pri korpo prezentas situacion de  antauxscenejo, dum la historio pri koro prezentas tiun de postscenejo. Nur en la postscenejo oni povas vidi la originan aspekton post senigo de kosmetikajxoj.
Bedauxrinde kiam ni acxetis bileton spekti teatrajxon, ni ne rajtas iri al la postscenejo, sekve ni povas vidi nenian originan aspekton kaj nur prezenton de roluloj.
De tio ni povas konvinkigxi kiom malfacile estas koni aux amplekse koni iun personon. Rilate al la Maljuna Winter, cxar li havas travivajxojn malsamajn ol tiuj de ordinaraj homoj, mi pli havas tian senton.  Do, kiel leganto, ni restu kontenta pri tia duona scio. Li forpasis, kvankam ne atinginte la centjarigxon nur je tre malmulta ero, tamen li finfine havas raran grandagxon kaj estimon kaj karmemorojn de multaj homoj.
身史和心史，有没有一致的可能？大概没有。可以推想，以荣辱、苦乐的大项目为限，比如身史多荣，心史就未必是这样。身史多乐，心史就未必是这样。以剧场为喻，身史是前台的情况，心史是后台的情况，只有到后台，才能看到卸妆之后的本色。可惜我们买票看戏，不能到后台转转，也就只好不看本色而只看表演了。可见彻底了解一个人，或说全面了解一个人，并不容易；对于老温德，因为他的经历不同于常人，我就更有这样的感觉。还是安于一知半解吧。他走了，虽然差一点点未满百岁，终归是得了稀有的高寿，以及许多人的尊敬和怀念。
Kvankam li vivis multajn jardekojn en frauxleco, tamen li ja havis romantikan paseon. Mi esperas, ke tiu romantika paseo, restigis al li, ne nur amarajn dolorojn, sed ankaux dolcxajn rememorojn.
Al li mankas parencoj. Post lia forpaso, kiel trakti liajn librojn, vestajxojn, eble ankaux la feran cxing-on? Mi demandis al neniu pri tio. Sed cxiufoje kiam mi preterpasis la pordon de lia negranda korto, mi kutime rigardis al la interno. Unue kadukigxis la florbedoj. Poste en la okcidenta cxambro sxajnas neniu logxi tie. Je maksimume 4 aux 5 jaroj, la okcidenta kaj la norda cxambroj estas malkonstruitaj. la malgranda korto farigxis ruino. Homa mondo estas tiel sxangxema. Estas nemalmulte da junuloj kiuj iras preter la pordo de la malgranda korto, sed cxu iu el ili ankoraux memoras la maljunulo, kiu solece logxis tie ene dum jardekoj? Ho, cxio tiel pasis for!
他多年独身，但他曾经浪漫。希望这浪漫，不只给他留下苦，还给他留下甜蜜的记忆。他没有亲属，走了以后，书籍、衣物，也许还有那个铁罄，如何处理呢？我没有问什么人，只是从他那小院门外过的时候，总要向里望望。先是花圃零落了；继而西房像是无人住了；至多四五年吧，西房和北房都拆掉，小院成为一片废墟。人世就是这样易变，从小院门外过的年轻人不少，还有谁记得在里面住几十年的这位孤独的人吗？真是逝者如斯夫！
(Trad. Guozhu 2014-02-20)

Tiuj malgxojoj kaj afliktoj en privata sento, ofte estas plej malfacile direblaj. Kontraux tia sufero, iuj volas rezisti, aliaj volas rifugxi, la triaj volas forigi(unu el la forigaj rimedoj estis auskulti la muzikon de cxing-o tra noktomeza silento). Sed plej ofte oni nek rifugxis nek forigis nek diris, oni nur kasxis tion profunde en sia koro, ke ili farigxu privataj sekretoj.)
Ni devas kredi, ke cxiuj homoj havas siajn proprajn privatajn sekretojn. se ekzistas ia diferenco, nur je tio ke iuj havas pli dum la aliaj malpli multe da privataj sekretoj.Kaj tio vekis bedauxron de s-ro Zhang pri homaj biografioj, ke preskaux cxiu biografio montras en unuflankeco nur "la korpan" sed ne "la koran" historion.
这种个人感情上的苦恼、不愉快，往往最难言表。对待这苦，有人想抗，有人想逃，有人想化。（听磬音以破情障，就是化的方法之一。）但一般人之常情是不逃、不化、也不说，藏而不露，成为隐私。应当说，隐私人人皆有，区别只在多少。这使得张先生想到人的传记（之不足）。能让人看到的，只能是“身史”，而不是“心史”。
Kial la kora historio restas malfacile eldirebla? La kialoj estas du: unue necesas la kapablo, due la deziro.
Ekzemplojn de tiuj kiuj kapablas ni vidas aux en poemo Feniksa Harpinglo far Lu You (1125-1210), aux en poemo Pusaman far Li Yu(937-978).
Rilate la diziron, ne suficxas ke nur la koncernanto mem havas, sed necesas ankaux la konvena socia medio. Do estas evidente, ke la malfaciloj ekzistas ne nur ene, sed ankaux ekstere.
Skribante pri geamo, ecx se vi estas tute sentima pri probabla damagxo al vi mem,tamen ,ofte okazis, ke vi ne povas ne skrupuli pri la eventuala vundo al la dua, la tria koncernato... aux al pli multaj senkulpaj kromhomoj.
Kaj tio rezultigis konsekvence ke en la mondo tro mule da sekretoj ekzistis nur en koro de individuo aux nur inter la koncernatoj, kaj malaperis por eterne kune kun ilia forpaso. Jen kiom granda bedauxro !
心史难言。难言的原因有二。一是需要有说（或写）的能力；二是要有愿望。有能力者，例如陆游之写“钗头凤”，李煜之写“菩萨蛮”。有愿望，光是自己有，并不够，还需要有合适的社会环境。可见这困难不仅在内，也在外。写儿女私情，自身利害即使不足惜，往往还不得不顾忌到不要伤害到第二者、第三者…乃至更多的无辜者。这样的结果，就使得这世界上有太多的秘密，只存在于个人或当事者之间，并且随他们的辞世而永远消失。这是多么大的遗憾！
Pri iu homo, ecx grava persono kun dikaj biografioj, oni povas koni fakte nur en ega unuflankeco aux duona scio.
En tia senhelpeco, s-ro Zhang konsilas al ni, ke ni, kiel leganto, restu kontenta pri tia duona scio.
Rilate s-ron Maljuna Winter, kvankam li vivis multajn jardekojn en frauxleco, tamen li ja havis romantikan paseon.
S-ro Zhang esperas, ke tiu romantika paseo, restigis al li, ne nur amarajn dolorojn, sed ankaux dolcxajn rememorojn. (Guozhu)
一个人，即使是伟人，有厚厚的传记，人们对他的认识，其实仍然只是一知半解。无奈之际，张先生奉劝我们，作为读者，且安于这种一知半解。至于老温德，虽然多年独身，但他曾经浪漫。张先生希望，这种浪漫，不只给他留下苦，还给他留下甜蜜的记忆。

☆祝英台近·心史难言（2007-07-14）
张中行，老先生，随笔很耐看。
说老温德，令我最喜欢。
以路人身份写、点头之交，作不了，详细评传。
只能谈，与闻一多教授，关系不一般。
借题发挥，述人生观感。
读者一知半解，最大遗憾，归结为：心史难言。