En la tradicia viv-maniero efektive estis "nenio": Tio estis timinda silento, silento gxis plena perdo de cxia vivforto. Tio estis timinda indiferento, indiferento gxis plena forgeso pri cxia viv-aspiro. Por homo, por nacio, se venis jam gxis tia grado, cxu ne jam estas proksima al "morto"?
Kaj, Lusin (ankaux Zhou Zuoren) eksentis timon pri "silento —— morto". Tuj sekve, Lusin lauxte kris: "Mia kanto de rezisto". Li ja vokas la vivfonton de "rezisto" por nutri "la dezertan solecon". Li diris, ke li volas "stari sur dezerto, rigardi la flugantajn sablojn kaj ruligxantajn sxtonojn, ridegi en gxojo, kriegi en malgxojo, insultegi en kolero", li ne bedauxros ecx se pro tio igxi kun "animo soleca kaj kruda".(7)
Kaj Zhou Zuoren? Antaux la forveturo de Erosxenko de Pekino, li verkis artikolon titolitan "Ludilo", elmetante sian penson pri la ideala vivformo. Li pledis por la vivmanieron de "aprecanto", nome, "superi utilismon, kaj sercxi nur gxuon laux jugxo de interesigxo". Li opiniis, ke "en la granda dezerteska Cxinio", "la unika vojo estas vivo kiel de kakto: ekstere kruda sed interne suka; ecx se tio similas al ermiteco kondamnita de nuna tempo. Laux opinio de Zhou Zuoren, "strebi 'interesojn' kaj 'gxuon', antaux cxio estu veki aspiron al vivo, sentime kaj senskrupule cxasi la gxojon de vivo kiun cxiu homo devas havi; ne bedauxru ecx se pro tio iri al 'ermiteco'."
Zhou Zuoren bone memoris, ke, iun posttagmezon en frua somero, li kaj Erosxenko kune promenis sub salik-ombro cxe riverbordo, pasxante sur molaj sabloj. Ne sciis kial li menciis pri la eventuala sxanco por la reveno al Japanio. Tiam Erosxenko subite ekscitigxis, kategorie asertis ke Japanio certe malpermesos lin reveni tien...... De tio Zhou Zuoren ekkomprenis la profundan amsopiron de Erosxenko pri Japanio. Li silentis —— cxu eble ankaux sopiras pri la "arto de vivo" konservita en la "dua hejmloko" jam delonge forlasita.
Tial, kiam Erosxenko acxetis dekkelkajn ranidojn (kiuj tre famigxis pro la novelo <La Komedio de Anasoj> de Lusin), imageble, tiam Zhou Zuoren certe estis tre gxoja. Ke en la lotusa lageto, kiun li persone fosis, elkreskis nenia lotusfloro, farigxis mokindajxo de cxiuj familianoj en lia hejmo, sed nun fine venas gxia veraj mastroj. Ranidoj en grupo nagxis en la akvo. Kiuj ofte venas viziti, krom Erosxenko, nature estis Zhou Zuoren: li neniam forlasis la sxancon gxui la naturan intereson. Kaj tiel ni povas imagi, kiam la 4-jara nevo
"Terpasxanto"(Erosxenko ofte tiel vokis lian 'moknomon')venas raporti pri la formangxo de ranidoj far anasoj : "Erosxenkfracxjo!(la nevo ankaux cxiam tiel vokis per karesnomo),neniigxis, la idoj de rano!"
Auxdinte tion, Erosxenko vesupiris: "Ho ve! ho ve ——" , tiam Zhou Zuoren (kredeble ankaux Lusin) same suspiris: "Ho ve, ho ve!......"
En tia soleco, la nostalgio de Erosxenko pliigxis sencxese. Kaj li fine trovis sxancon en julio 1922 por vojagxi al la 14-a UK okazonta en Finnlando kaj rekte veturis al sia hejmlando. Zhou Zuoren komprenis lian koron: "S-ro Erosxencxjo estas homarano. Tamen li havas fortan nostalgion pri lia hejmloko delonge nevidita. Kvankam tio je la unua minuto sxajnas kontrauxdira, tamen igas nin havi profundan senton de homa mondo.(8)
Eble gxuste pro la kompreno kaj kunsento pri la "hejmsopiro", la foriro de Erosxenko donis al Zhou Zuoren pli grandan solecon. Tial, apenaux dek tagojn post la foriro de Erosxenko, Zhou Zuoren verkis "Adiauxi S-ron Erosenko", kaj je la fino de artikolo esprimis sian aspiron: "Kaj, en auxtuno li revenu al ni, ludante gitaron sur la dezerto, kantante pri la forto de printempo, por ke ni rehavu la sxancon auxskulti lian kantadon."(9)
En novembro, Zhou Zuoren verkis novan artikolon "Sopire pri s-ro Erosxenko", kaj je la komenco li demandis: "Oktobro jam forpasis, sed s-ro Erosxencxjo ankoraux ne revenis. Cxu li do neniam revenos?" (10)
Ankaux Lusin ne povis regi sian sopiron, kaj verkis la novelon "La Komedio de la Anasoj", dirante ke "Nun estas denove vintrokomenco post somerfino, sed nenia novajxo auxdigxis de s-ro Erosxenko. Mi ne scias, kie li restas. Nur la kvar anasoj ankoraux kvakblekas en la dezerto"(11)……
La 4-an de novembro 1922, t.e. la trian tagon post kiam Zhou Zuoren verkis <Sopire pri S-ro Erosxenko>, fine revenis Erosxenko. Kaj, post nelonge, okazis la "evento de drama komentario".
Fervora Erosxenko spektis la prezenton far studentoj de Pekina Universitato kaj la lernantinoj de la Yanjing-a Lernejo, kaj li fervore verkis draman komentarion. En sia artikolo li kiel kutime faris malkasxeman kritikon, emocie dirante ke " en Cxinio ne estas bona dramo......, kiel soleca estas lando sen dramo......"
La kritiko de Erosxenko estas konforma al lia malkontento pri la vivmaniero de "dezerta soleco kaj trosekeco" en Cxinio. Tamen la "malkontento" de Erosxenko (fakte ankaux de fratoj Zhou) ne povas esti komprenebla de studentoj de la Pekina Universitato, kiuj mem titolis per "nacia elito" kaj sekve cxiam havis bonegan memsenton. La bonkora kritiko de Erosxenko ecx vekis malsxaton de studentoj. Kaj en jxurnalo ecx aperis atakoj kia "Ni ne kuragxas blinde sekvi" ks, skribitaj de studentoj de la Pekina Universitato. Estas nature ke Erosxenko sentis doloron pro tio, kaj ankaux la fratoj Zhou estis kolerigitaj. Lusin indigne levigxis, "mi donas speciale respondecan proklamon: Mi kuragxas surkracxi vangojn de malvirtaj junuloj, kiuj kreskis en la malnova virto kaj nova malvirto kaj, profitante la nomon de nova arto, agi per sia originala malnova malvirto"(12),donante fortan rebaton al la kalumniantoj. Ankaux Zhou Zuoren verkis artikolon kun serioza admono: "Mi esperas, ke oni ne adoru s-ron Erosxenkon superhoma heroo, kaj ne faru korpan atakon. Estas permesate ecx se vi rigardas lin malamiko, tamen kondutu nepre homo, kaj ne manku la gxentileco al handikapuloj. (13) Cxifoje la kontrauxuloj en konflikto estas grupo da junuloj. Tre eble fratoj Zhou de tio sentis malgxojon de manko de interkompreno?
---------------
爱罗先珂(2)
这大概也是周作人的心声吧?
中国传统生存方式里确实是什么也没有的:这是可怕的死寂,死寂到失去一切生命的活力;这是可怕的冷漠,冷漠到了忘记一切生活的欲望。一个人,一个民族,到了这种地步,距离死期不就不远了吗?
于是,鲁迅(还有周作人)感到了一种“沉默—死亡”的恐惧。鲁迅紧接着高喊一声:“我的反抗的歌啊”,他是呼唤着反抗的生命活泉来滋润这“沙漠式的枯寂”的。他说,他要“站在沙漠上,看看飞沙走石,乐则大笑,悲则大叫,愤则大骂”,即使因此换来“灵魂的荒凉和粗糙”也在所不惜。鲁迅:《华盖集·题记》,收《鲁迅全集》第3卷,第4、5页。
周作人呢?他于爱罗先珂离开北京前夕,写过一篇题为《玩具》的文章,提出了他对理想的人生形态的思考,提倡一种“鉴赏家”的生活态度,即“超越功利问题,只凭了趣味的判断,寻求享乐”,他认为,“在这博大的沙漠式的中国”,“仙人掌似的外粗粝而内腴润的生活是我们惟一的路,即使近于现在为世诟病的隐逸”。在周作人看来,追求“趣味”与“享乐”,首先就是唤起生活的欲望,大胆地无所顾忌地去追求人所应该有的生命的欢乐,即使因此而走向“隐逸”,也在所不惜。
周作人清楚地记得,那一个初夏的下午,他同着爱罗先珂在沟沿一带,踏着柔细的灰沙,在树阴下走着。不知怎的提起将来或有机会可以重往日本的话,爱罗先珂突然激昂起来,一再地说日本决不准他去……周作人因此了解了爱罗先珂对于日本恋慕之深,他沉默着——大概也在思念久违的“第二故乡”里保存着的生活的艺术吧?
因此,当爱罗先珂买来了十几个蝌蚪子(它们因鲁迅的《鸭的喜剧》而非常出名)时,周作人想必是十分高兴的。他亲自开掘的长三尺、宽二尺的荷池从未养出半朵荷花来,曾经是全家人的笑柄,而现在终于有了它的真正主人。蝌蚪成群结队地在水里面游泳。常常踱来访问的,除爱罗先珂外,自然还有周作人:享受自然天趣的机会他是从不会放过的。于是,我们可以想见,当四岁的侄子“土步公”(爱罗先珂总是这么叫唤他的“诨名”)前来报告小鸭吃蝌蚪的消息:“爱罗金哥君呀(侄子也总是这样称爱罗先珂),没有了,虾蟆的儿子!”爱罗先珂发出连声叹息:“唉,唉——”,这时,周作人(也许还有鲁迅)也一定同样叹息着:“唉,唉!……”
在寂寞中,爱罗先珂思乡之情有增无减。终于于1922年7月寻着一个机会——往芬兰赴第十四次万国世界语大会,直奔故乡而去。周作人理解他的心情:“爱罗君是世界主义者,他对于久别的故乡却怀着十分迫切的恋慕,这虽然一见似乎是矛盾,却很能使我们感到深厚的人间味。”②1922年7月14日作,载7月17日《晨报副镌》,收入《泽泻集》时,改题为《爱罗先珂君(一)》,岳麓书社1987年7月长沙第1版,第32、34页。也许正是出于对乡愁的理解与共鸣,爱罗先珂的离去,使周作人愈发感到寂寞;因此,爱罗先珂刚刚离去,不到十天,周作人就写了《送爱罗先珂君》,并于文章结尾处期待着:“到了秋天,他回来沙漠上弹琵琶,歌咏春天的力量,使我们有再听他歌声的机会。”②11月,周作人又作《怀爱罗先珂君》,劈头就说:“十月已经过去了,爱罗君还未回来。莫非他终于不回来了吗?”1922年11月1日作,载11月7日《晨报副镌》,收入《泽泻集》时,改题为《爱罗先珂君(一)》,第35页。鲁迅也按捺不住思念之情,写了《鸭的喜剧》,说是“现在又从夏末到了冬初,而爱罗先珂君还是绝无消息,不知道究竟在哪里了。只有四个鸭,却还在沙漠上‘鸭鸭’地叫”。1922年10月作,载1922年12月出版的上海《妇女杂志》8卷12号。收《鲁迅全集》第1卷,人民文学出版社1981年北京第1版,第558页。
1922年11月4日,就在周作人写了《怀爱罗先珂君》之后第三天,爱罗先珂终于归来。不久就发生了“剧评事件”。热心肠的爱罗先珂观看了北京大学学生与燕京女校学生的演出,并且热心地写了剧评。在文章中,照例直率地发表他的批评,感慨“在中国,没有好的戏剧……没有戏剧的国度是怎样寂寞的国度啊……”爱罗先珂的批评,与他对中国“沙漠式的寂寞、枯竭”的生活方式、生命形态的不满是一致的。然而,爱罗先珂(实际上也是周氏兄弟)的这一不满,却不能被北京大学的学生(他们自认是民族之精英,因而自我感觉始终良好)所理解,爱罗先珂善意的批评竟然招致了学生们的反感,报端上居然出现了北大学生写的《不敢盲从》这类攻击性的文字。爱罗先珂为之伤心不已自不用说,周氏兄弟也被激怒了。鲁迅拍案而起,“特地负责地申明:我敢将唾沫吐在生长在旧的道德和新的不道德里,借了新艺术的名而发挥其本来的旧的不道德的少年的脸上”,鲁迅:《看了魏建功君的〈不敢盲从〉以后的几句声明》,收《鲁迅全集》第8卷,第116页。给污蔑者以迎头痛击。周作人也著文谆谆告诫:“我希望大家对于爱罗君一方面不要崇拜他为超人的英雄,一方面也不要加以人身的攻击,即使当作敌人也未始不可,但必须把他当作人看,而且不可失了人间对待残疾的人的礼仪。”周作人:《爱罗先珂君的失明》,载1923年1月17日《晨报副镌》,收《周作人集外文》上集,第490页。这一次冲突的对象是一群青年人,周氏兄弟一定从中感到了一种隔膜的悲哀吧!