词海拾贝（301）
昨天，有帖子提到在“malsupre en la malgranda forno ĉiuj karboj elbrulis” 中 malsupre 的译法问题，到底译成“下面”还是“楼下”更为确切？从中文的词义上来分析，其实两种表达都说得过去，区别在于“下面”在表达上含义较笼统，它可以包括“在楼下”、“在地上”、“在床下”等等概念，而“楼下”意思更清楚，表达得更为确切。为了弄清这个问题，笔者特地查阅了这个部分的世界语译文：Sed ofte subite venis al li en la kapon la penso, ĉu malsupre en la malgranda forno ĉiuj karboj elbrulis aŭ estas bonorde estingitaj. Povas ja esti, ke restis malgranda fajrero, ĝi povus doni fajron kaj kaŭzi malprofiton. Tiam li denove leviĝis el sia lito, malsuprengrimpis la ŝtupetaron, ĉar nomi ĝin ŝtuparo oni ne povis, kaj, veninte al la forno, li ordinare trovis en ĝi neniun fajreron kaj povis iri returne. 这不，起床、下楼梯，来到炉子前，炉子确实位于“楼下”，如果叶君健老的译文改为“楼下”就更为妥帖了。在《世界语汉语大词典》（王崇芳编）中，malsupre 还有更多的含义，我们来理一下。
1.“在下部（接近基部），在下面，在下方“：
Metu la pli grandajn librojn malsupre en la bibliotekon. 把较大的书放在书橱的下部。
Profunde malsupre kuŝis la tero. 下方深处是泥土。
Malsupre sur la bordo staris belaj arboj. 岸上低处长着一些漂亮的树木。
Kiam oni rigardas ĝin de malsupre, ĝi ŝajnas grandega. 从下面看，它好像很大。
La virino de la maro sidis sur la akvo kaj balanciĝis supren kaj malsupren. 海的女儿坐在水面上，（随着海浪）上下颠动。
ĵeti iun malsupren de la ŝtuparo 把某人扔到楼梯下
2.“〈转〉在下文，下述，后面”：
... kiel vi vidos malsupre …正如你将在下文读到的那样
Malsupre mi donos la projektatan de mi regularon. 下面我将给出我正在制订的规章。
kiel mi malsupre montros 如我将在后面指出的那样
3.“在（河的）下游”：
Malsupre de la Rejna provinco staras la urbo B.　B城在莱茵省（莱茵河）下流。
4.“〈转〉（指社会地位）在下层”：
Ili vivas tute malsupre de la socia skalo. 他们生活在社会的最底层。
5.“【宗】死后；在地狱”：
Vi volas malsupren, al via knabo mortinta. 你要入黄泉，到你死去的孩子那里去。
Supre (= surtere) pasis la jaroj, sed malsupre (infere) fariĝis nenia ŝanĝo. 人世间过去了好几年，而在地狱没有发生任何变化。

 

词海拾贝（302）
几年前，有朋友问我“是什么风把你吹来的？”可不可以说成 Kia vento alportas vin? 我似乎觉得这种说法唯有中国人才用，老外不一定看得懂，所以没有肯定地回答他。最近读一本国外的小说，竟然看到 Kia vento alportas vin? 的说法，大喜过望，中外的表达竟也有一致的地方！kia 在这里是“什么样的”意思，很容易理解，但 kia 的用法不仅于此，还有其他的用法，而且有些用法要掌握好还有一定的难度。在《世界语汉语大词典》（王崇芳编）中汇集了 kia 的所有用法，我们来了解一下。
1.“（表示疑问）什么样的”：
Kia estas via aĝo? [Kian aĝon vi havas?] 你多大岁数？
Kia li estas? Ĉu li estas maljuna aŭ juna? 他是怎样的人？年老还是年轻？
Kia estas la kaŭzo, ke... 是什么原因造成…？
Kian respondon donis la mastrino? 女主人作了怎样的回复？
Kia supo ĝi estas? 这是什么汤？
Kiaj estas la kondiĉoj? 是些什么样的条件？
2.“（表示感叹）多么，何等”：
Kia bruo! 多么吵杂！
Kia amaso! 人好多啊！
Kia malsaĝulo mi estas! 我是多么傻的人哪！
Kia granda homo detruiĝis! 一个何等伟大的人被毁了！
3.“（用来引导表示性质的疑问宾语从句）”：
Vi scias, kia estas mia celo. 你知道我的目的是什么样的。
Ekrigardu, kiajn okulojn li havas, nigrajn aŭ ne. 请看一下他的眼睛是什么颜色的，是黑色的抑或不是黑色的。
Mi ne scias, kian komprenon vi havas pri la libereco. 我不知道你对自由有什么样的理解。
4.“（作关系词，与“tia”呼应使用）”：
La domo ne estas tia, kiajn oni ordinare vidas. 这房子和人们通常见到的房子不一样。
Ili ne estas tiaj, kia li estas. 他们和他不一样。
Li estas tia homo, kian oni malofte trovas. 他是人们不常遇到的那种人。
Kia patrino, tia filino. 有其母必有其女。（谚语）
Ŝi estis kantistino, ne tia, kiajn oni trovas en la teatroj. 她是歌手，但不是人们常在剧院里看到的那种（歌手）。
在 kia 之后加 ajn 用来引导表示事物性质的让步从句，意思是“无论什么的，不管什么样的”，如：
Kia ajn estos la rezulto, mi persistos. 不管结果如何，我都要坚持下去。
Kian ajn libron vi legas, legu atente. 无论读什么书，都要聚精会神地读。
Postulu kontentigon, kian ajn vi volas. 你想要得到什么样的满足，你就尽量要求吧。

 

词海拾贝（303）
我们在学习一个词的时候，可能只记住了它的基本含义，而忽略了它更多的其他含义或更多的用法搭配。例如pala的基本含义是“苍白的”，我们却不知道它还有“不吸引人的、乏味的”等等引申的含义。例如palaj tagoj 这样的搭配是什么意思？仅仅用基本含义来理解就不够了。《世界语汉语大词典》（王崇芳编）就汇聚了pala的各种搭配，极有利于我们深入的学习。我们来看看下面一些搭配。
1.“（脸色）苍白的，无血色的”：
pala kiel la morto （脸）像死人一样苍白
kadavre pala 死尸般地苍白
Li fariĝis pala kiel kreto. 他脸色变得非常苍白［毫无血色］。
pala pro timo 吓得脸发白
pala de kolero 气得脸发白
2.“暗淡的，浅淡的；微弱的”：
pala luno 淡淡的月光
Sur la pala ĉielo la steloj briletis. 星星在暗淡的天空闪烁。
pala lumo 微弱的光
pala vintra suno 冬季惨淡的阳光
Ĉio fandiĝis en pala krepusko. 一切都在暮色中变得模糊起来。
3.“〈转〉无生气的，不吸引人的，无魅力的，乏味的，平淡的，不生动的，不精彩的，无力的”：
palaj oficialaj paroloj 乏味的官方讲话
palaj rakontoj 平淡无味的故事
pala imito 逊色的［拙劣的］模仿；东施效颦
pala ekrideto 淡然的一笑
palaj jaroj 平常的年份；平淡的岁月
pala protesto 无力的抗议
doni nur palan bildon de io 给某事只作平淡的描绘
pala stilo 平淡的［不生动的］文笔
pala aktoro 平庸的演员

 

词海拾贝（304）
Timi 就是“害怕”的意思吗？如果只知道这一点，那就说明我们还没有透彻地掌握timi的全部用法。《世界语汉语大词典》（王崇芳编）把timi的意思归为四类，我们来看看这四类意思的用法。
1.“害怕，怕，畏惧；为…担心”：
timi la serpentojn [la musojn] 害怕蛇［老鼠］
Mi timas neniun rivalon. 我不怕任何对手。
timi sian propran ombron 连自己的影子都害怕；胆小到极点
timi la morton 怕死
timi la suferojn 怕受苦
2.“（接不定式动词）（对做某事）犹豫，不坚定；怕（做某事）；试图避免（某种不好的事）”： Vi certe timas iri vespere tra la urbo. 你们肯定怕在晚上通过这个城市。
Mi timis konfesi tion al ŝi. 我怕向她承认这件事。
Li timis diri 他怕说；他不想说
timi entrepreni vojaĝon 怕出门旅行
3.“（接从句）（预感可能会发生某种不好的事）担心，生怕”：
Mi timas, ke oni vin kaŝe aŭskultas. 我担心有人在偷听你（的话）。
Mi serĉos mian horloĝon, sed mi timas, ke mi ĝin jam ne trovos. 我要找我的表，但我担心我找不到它。
Mi timas, ke vi falos. 我生怕你会跌倒。
Mi forte timas, ke tiu tago neniam venos. 我非常担心那一天永远不会到来。
Mi timas, ke via indigno diktus al vi tro akrajn vortojn. 我担心你的愤慨可能会使你说出过于激烈的话语。
4.“【圣】敬畏（神）；敬重”：
Bone estas al la homo, kiu timas la Eternulon. 敬畏耶和华，这人便为有福。（圣经引语）

 

词海拾贝（305）
最近读书读到这样一组对话：
Ĉu ni iru al la muzeo?
En ordo.
笔者怎么也不明白这个答语 En ordo. 是什么意思，这与“井井有条”有什么关系呢？当然最好的办法就是求助于词典了。在《世界语汉语大词典》（王崇芳编）中终于找到了答案。我们也顺便来看看ordo的其他搭配和用法。
1.“顺序，次序；【军】队形，序列”：
laŭ la alfabeta ordo 按字母顺序
listo de la personoj laŭ la ordo de ilia sursceniĝo 按出场顺序的人物表
Ĉio dependas de tio, en kiu ordo ili stariĝas. 一切按顺序进行。
rakonti laŭ ordo 按顺序讲述
inversigi la naturan ordon de la aferoj 颠倒事物的自然［本来的］顺序
Ni esploru tiujn demandojn laŭ ordo. 让我们按顺序来研究这些问题。
2.“有序，整齐，条理”：
en ordo 有序地；整齐地；合规则；情况正常
ne en ordo （机器等）出故障；失灵；有毛病；（事物）没有条理；紊乱；（人体）有病；不舒服
remeti ordon en sian veston 把衣服重新整理好
Ŝajnas, ke io ne estas en ordo. 好像出了什么事。
Kio ne estas en ordo? 出了什么毛病?
Mi ne scias, kio ne estas en ordo. 我说不上毛病出在什么地方。
En la domo regas ordo. 屋里整整齐齐。
Liaj ideoj estas interesaj, sed elmetitaj sen ordo. 他的那些想法很有趣，但提出的方式没有条理。 paroladi sen ordo kaj konsekvenco 说话缺乏条理和逻辑
en ordo kaj konkordo 有条不紊地；井然有序地
En ~o! 好！可以！同意！行！（相当于英语中的OK！） （哈，明白了，原来是这个意思）
3.“秩序”：
observi la ordon 遵守秩序
perturbi la ordon 破坏秩序
restarigi la ordon 恢复秩序
konservi la publikan [socian] ordon 维护公共［社会］秩序
ŝanĝi la malnovan ordon de la aferoj 改变旧的办事常规
4.“（议会、会议等的）程序，规程”：
revoki iun al la ordo 提请某人回到程序上来
levi demandon pri ordo 提出一个有关程序的问题；提出议事规程问题（在会议上中断辩论或打断他人发言提出某事或某人的发言是否符合议事规程）
la taga ordo （= tagordo）议事日程
其他用于术语方面的含义从略。

 

词海拾贝（306）
有网友在QQ群中给我发了一个阅读中读到的一个句子：Ni estas tiel tiom lacaj ke ni ne sukcesas engluti la manĝaĵon. 他问，把sukcesi译成“成功”的（“我们累得不行，不能成功吞下食物”），译句显得很别扭，应该怎么译才好？其实，这不是翻译的问题，是我们还没有完全了解sukcesi的用法。打开《世界语汉语大词典》（王崇芳编），就很容易找到这个答案（以下第二项）。
1.“（指事物）有良好结果，取得好结果，成功”：
Ŝi komprenis, ke ŝia laboro ne sukcesos. 她知道她做的事不会有成果。
Ĉio sukcesas al li. 他事事顺遂。
negoco, kiu sukcesis 做成的一笔交易
La filmo [la komedio] brile sukcesis. 影片［喜剧］获得辉煌成功。
2.“（指人）获得成功，取得成绩，取得成就；达到目的，做成，办妥”：
La genio ĉie sukcesas. 天才处处成功。
Ŝi sukcesis en ĉiuj siaj projektoj. 她的计划都获得了成功。
Li sukcesis ĉe la ekzameno. 他考试及格了。
havi ĉiujn atutojn por sukcesi 掌握所有的王牌；有胜利的把握；稳操左券
（和不定式连用）
sukcesi trapasi ekzamenon 成功地通过考试；考试及格
Li ne sukcesis min konvinki. 他未能说服我。
Se ŝi ne sukcesos eliri el la labirinto... 如果她走不出迷宫…
前面提到的那个句子“Ni estas tiel tiom lacaj ke ni ne sukcesas engluti la manĝaĵon.”中sukcesi的含义是“做成，能够做到”的含义，可以像前面三个例句一样说成“我们累得连东西都吃不下”，是不是就不那么别扭了？
3.“（指人在财富或名誉、地位方面获得成功）发财，成名，发迹”：
sukcesi en la vivo 在人生的道路上发迹［一帆风顺］
Kiun la sorto karesos, tiu sukcesos. 谁受到命运的恩宠，谁就会获得成功。（谚语）
名词sukceso的一些搭配用法也值得我们关注：
atingi sukceson 取得成绩
rikolti sukceson 获得成功
konduki aferon al sukceso 把事情引向成功
La sukceso superas lian atendon. 成功超过了他的期待
deziri al la kongreso plenan sukceson 祝大会圆满成功
Se mia multjara laborado feliĉe kroniĝis per sukceso... 如果我多年的劳作幸运地获得成功
talento difektita de la tro facila sukceso 被过于容易取得的成就损害了的天才

 

词海拾贝（307）
与人体有关的词常常都会有一些固定的搭配用法，如“耳朵”，在汉语里就有“一只耳朵进，一只耳朵出”、“耳濡目染”、“耳提面命”、“耳目一新”等等，世界语的orelo也有一些比较固定的搭配，如果能记住一部分，自己的表达也就丰富了。笔者从《世界语汉语大词典》（王崇芳编）挑出一些来供大家参考。
kapti hundon je la oreloj 抓着了狗的耳朵
ruĝiĝi ĝis la oreloj （羞得）满脸通红
akrigi la orelojn （狗、马等）竖起耳朵听；（人）侧耳细听
meti la manon tube (konke) al la orelo 把手做成筒状放在耳侧（为了听得更清楚）
tiri iun je la orelo 揪（或提）某人的耳朵（以示对犯有小过失的人的惩罚）
streĉi la orelo(j)n 〈转〉竖起耳朵听；侧耳细听
klini la orelon al ies parolo 垂听某人的话；降格倾听某人的话
klini la orelon al iu 很乐意地倾听某人的话；垂听某人讲话
pintigi la orelojn （狗等）竖起耳朵
starigi la orelojn （狗等）竖起耳朵
diri en ies orelon 紧贴着某人耳朵讲（不让别人听见）；咬耳朵
Tra unu orelo eniras, tra la dua eliras. 一只耳朵进，一只耳朵出；左耳进，右耳出；听过就忘
sidi [droni] en laboroj ĝis super la oreloj 工作忙得不可开交；忙得不亦乐乎
fermi la [siajn] orelojn kontraŭ io 对某事充耳不闻
forklini la orelon 充耳不闻；置若罔闻
grati sin post la orelo 搔自己的后脑勺儿（人在感到困惑时的一种举动）
havi jukantajn orelojn 耳朵发痒；爱听新奇的事；乐于听东家长西家短
havi bonan orelon 听觉灵敏，听力好
La muro havas orelojn. 隔墙有耳；墙有缝，壁有耳
io malagrabla al ies oreloj 刺耳的声音；不中听的话
tranĉi la orelojn （声音）刺耳
frapi ies orelon （声音）突然传到某人耳中
trabori al iu la orelojn （喊叫声）震某人的耳朵；讲话使人感到厌烦
esti ies okulo kaj orelo 〈转〉充当某人的耳目；是某人的亲信

 

词海拾贝（308）
Prosperi 有“繁荣，昌盛”的意思，是不及物动词，也很容易用。当它用于“幸运，成功，顺利”意思的时候对很多学习者来说就显得有些生疏了。我们来看看《世界语汉语大词典》（王崇芳编）中的有关例子。
1.“繁荣，昌盛，兴隆，兴旺发达；欣欣向荣，茂盛”：
Prosperas la arbo. 那棵树长得茂盛。
La knabo prosperis. 那孩子长得健壮。
Prosperas la aferoj. 各项事业兴旺发达。
Prosperas komerco. 商业兴旺。
prosperi en sia negoco 生意兴隆
La versofarado ne prosperas al mi. 〈转〉我做诗做得不成功。
2.“幸运，成功，顺利”：
Prosperis al mi vidi la spektaklon. 我有幸看到了这一景象。
Dume la “Bibliotekon” jam prosperis al ni ekzistigi. 在那期间我们已成功地建立了“文库”。
Ĉu prosperos al la homoj veni al interkonsento pri tiu ĉi demando? 人们能否就这一问题达成协议？
Al li sola prosperis atingi tiun krutan montopinton. 只有他一人顺利到达那陡峭的山顶。
名词prospero 的用法也很多，如：
doni prosperon al la lando 使国家昌盛
ĝui prosperon 繁荣昌盛；兴旺发达
Sen ordo en afero ne ekzistas prospero. 没有条理，事情就不会成功。（谚语）
Post sufero venas prospero. 苦难过去幸运来；苦尽甘来。
prosperado de la firmo 商号的业务兴隆

 

词海拾贝（309）
在《世界语汉语大词典》（王崇芳编）中，justa被赋予了四类含义，如果大家对这四类含义有所了解，在理解或表达上就会觉得文从字顺。如果仅仅局限在“公正、公平”这个含义上，就不能更好地把握和理解justa的用法。我们来看看词典里怎么说。
1.“公正的，公平的，公道的；合于正义的；正直的”：
Nia provincestro estas severa, sed justa. 我们的省长严厉，但却是公正的。
La homoj estas justaj precipe al tiuj, kiujn ili amas. 人们对所爱的人尤其公平。
esti justa kontraŭ iu 对某人公正
justa juĝisto 公正的法官
justa homo 正直的人
2.“符合于良心的判断的，合情合理的，正当的”：
Tio estas tute justa kaj tute laŭ la ordo. 这是完全正当的，也是完全正常的。
viaj justaj postuloj 你的正当要求
justa divido 合情合理的分配
ricevi justan punon 受到应有的惩罚
certigi al la laboristoj justan salajron 保障劳动者应得的报酬
3.“建立在现实基础上的，符合实际的，合理的，对的，正确的”：
justa rezonado 合理的推论
justa kritiko 符合实际的批评，中肯的批评
Tio, kion vi diris, estas justa. 你说得对；你说的很有道理。
Vi havis justan kaŭzon por maltrankviliĝi. 你感到不安，是有充分理由的。
Ĉu tion vi opinias justa, ke vi diras...? 你自以为你说的…有理吗？
4. “（= virta）有德行的；合乎道德的”，无例句。

 

词海拾贝（310）
作为连接词的nek对于初学者来说在使用上有一些困惑，所以常常能看到他们写的如“Li ne legas kaj ne skribas.”、“Li nek legas kaj skribas.”之类不够规范的句子。nek的用法在《世界语汉语大词典》（王崇芳编）有详细的解释，而且还提出了几点避免错用的注意事项。我们来看一些例句和注意事项
1.“也不（用在前面已有另一否定词的单词之后，如：ne... nek...）：
Mi ne renkontis lin nek lian fraton. 我没有遇见他，也没有遇见他的哥哥。
Ne helpas plendo nek ploro kontraŭ kreditoro. 哭泣诉苦，感动不了债主。
2.“（两个“nek”连用，如：nek... nek...） 既不…也不…，既没…也没…”：
Li sciis nek legi nek skribi. 他既不会读，也不会写。
Rigardu nek dekstren nek maldekstren. 既不要往右看，也不要往左看。
esti nek bona nek malbona 不算好也不算坏的
【注1】在肯定词语后不可用“nek”，例如不可以说“li oscedas nek eĉ fumas”，而应说“li oscedas, kaj eĉ ne fumas”（他打着呵欠，可就是不抽烟）
【注2】“nek... nek...”常在否定句中以双重否定形式加强两个并列的补语（komplementoj）成分的否定（而不是肯定！）语气，如：
Li plu ne scias, nek kion li diras, nek kion li faras. (= li plu ne scias, kion li diras kaj kion li faras) 他不再知道他在说什么、做什么。
Ŝanĝoj estos farataj neniaj, nek en la gramatiko nek en la vortaro. (Ŝanĝoj estos farataj neniaj en la gramatiko kaj en la vortaro.) 将不会作任何改变，语法上不会，词汇上也不会。
【注3】“nek”也可多个连用：
Ne ĵuru, nek per la ĉielo, nek per la tero, nek per ia alia ĵuro.
Vi ricevos nek cent mil, nek dudek kvin, nek eĉ unu groŝon. 你不会得到十万个格罗申（奥地利辅币名），也不会得到二十五个，连一个也得不到。