续谈“政者，正也”

昨天我写了一篇题为“政者，正也”帖子，今天还想就这个题目再说几句。

《论语》中记载孔子有关当政者要以身作则的言论还有几处。这里再举其中比较著名的两处，即《子路》篇第6章和13章：

13．6

【原文】

子曰：“其身正，不令而行；其身不正，虽令不从。”

【今译】

孔子说：“本身品行端正，就是不发命令，人民也会照着去做；本身品行不正，即使发布命令，人民也不会听从。”

【评析】

本章强调当政者的示范作用对民众行为有巨大影响，是著名的为政箴言。

【世译】

La Majstro diris: “Kiam la reganto dece kondutas, ĉio iras bone, eĉ se li ne donas ordonojn. Sed se li ne dece kondutas, eĉ se li donas ordonojn, oni ne obeas lin.”

13．13

【原文】

子曰：“苟正其身矣，于从政乎何有？不能正其身，如正人何？”

【今译】

孔子说：“如果治理国家的人端正了自身品行，处理政务还有什么困难呢？自身不能端正，怎样使别人端正呢？”

【评析】

本章和第六章一样，也是强调当政者的示范作用对民众行为的巨大影响。第六章是正面的判断，本章是反问强调。俗话说：“正人先正己。”本章里孔子所讲的正是这个道理。孔子把“正身”看作从政为官的首要条件，有深刻的思想价值。

【世译】

La Majstro diris: “Se la reganto faras sian konduton laŭdeca, kian malfacilon li havos en sia regado? Se li ne povas fari sian konduton laŭdeca, kiel do li povus laŭdecigi aliajn?”

以上两段，文字上没有什么难懂的地方，为政者正人先正己的道理说得极明白，无需我再加以解释。用平白简练的语句表达富于哲理的深刻思想，是《论语》的光辉历数千年而越加灿烂的根本原因。

“正人先正己”，这个道理在任何时代，任何国家，都有普遍意义。西方流行一句话：

“医生啊，治好你自己吧！”（英语：Physician, heal thyself! 俄语：Врачу, исцелися сам!）

这句话译成世界语是：

Kuracisto, sanigu vin mem!

这是一句圣经成语。源自《路加福音》第4章第23节。耶稣在拿撒勒仁道时对众人说：“你们必引这俗语向我说：‘医生，你治自己吧！我们听见你在迦百农所行的事，也当行在你自己家乡里’”。后来，这句话就成了西方人常用的一句习语。这句话的世界语译文已经收进《世界语插图大词典》（PIV）中的“kuraci”词条中。它的寓意是：“tiu, kiu volas honestigi aliajn, devas antaŭ ĉio honestigi sin mem”（正人必先正已）；有时也用来表达“antaŭ ol kondamni aliajn pro liaj kulpoj, oni devas antaŭ ĉio senigi sin je ili”（在指出别人缺点之前，先要改正自己的缺点）的意思。

不管是前一种还是后一种意思，它与孔子在“其身正，不令而行；其身不正，虽令不从”和“苟正其身矣，于从政乎何有？不能正其身，如正人何？”中所表达的思想，是一致的。

正人必先正己，多么浅显而又深刻的道理！

附：

《圣经·《路加福音》第4章第16 – 24节经文：

Kaj li venis al Nazaret, kie li estis edukita; kaj laŭ sia kutimo li eniris en la sinagogon en la sabata tago, kaj stariĝis, por legi. Kaj estis donita al li libro de la profeto Jesaja. Kaj, malferminte la libron, li trovis la lokon, kie estis skribite: La spirito de la Eternulo estas sur mi, Ĉar Li min sanktoleis, por bonanonci al malriĉuloj; Li sendis min, por anonci liberecon al kaptitoj Kaj vidpovon al blinduloj, Por meti la vunditojn en liberecon, Por proklami favorjaron de la Eternulo. Kaj kunvolvinte la libron, kaj redoninte ĝin al la subulo, li sidiĝis; kaj la okuloj de ĉiuj en la sinagogo atente lin rigardis. Kaj li ekparolis al ili: Hodiaŭ tiu skribo plenumiĝas en viaj oreloj. Kaj ĉiuj atestis pri li, kaj miris pro la vortoj de graco, kiuj eliris el lia buŝo; kaj ili diris: Ĉu ĉi tiu ne estas la filo de Jozef? Kaj li diris al ili: Sendube vi diros al mi la jenan sentencon: Kuracisto, sanigu vin mem; kiajn aferojn, pri kiuj ni aŭdis, en Kapernaum faritajn, tiajn faru ĉi tie en via patrujo. Kaj li diris: Vere mi diras al vi: Neniu profeto estas akceptata en sia patrujo. (Luko 4: 16-24 )

耶稣来到拿撒勒，就是他长大的地方。在安息日，照他平常的规矩，进了会堂，站起来要念圣经。有人把先知以赛亚的书交给他，他就打开，找到一处写着说，主的灵在我身上，因为他用膏膏我，叫我传福音给贫穷的人。差遣我报告被掳的得释放，瞎眼的得看见，叫那受压制的得自由，报告神悦纳人的禧年。于是把书卷起来，交还执事，就坐下。会堂里的人都定睛看他。耶稣对他们说，今天这经应验在你们耳中了。众人都称赞他，并希奇他口中所出的恩言。又说，这不是约瑟的儿子麽。耶稣对他们说，你们必引这俗语向我说，医生，你医治自己吧。我们听见你在迦百农所行的事，也当行在你自己家乡里。又说，我实在告诉你们，没有先知在自己家乡被人悦纳的。（《路加福音》4：16－24）