世汉编写札记2：

以“Dio”为例看PIV释义的精当

《英汉大词典》给“God”的释义是“上帝；天主”和“（被认为具某种属性的）神”；《法汉大词典》给“Dieu”的释义也只是“（基督教的）上帝；（天主教的）天主”。其它语种的大型双语词典给这个词的释义也基本如此。而PIV给“Dio”的释义比我所见到的各种大型辞书都更全面、更细致、更精当。

“dio”在PIV中分为首字母小写和大写两种形式。两种词形的意思各不相同。请看PIV所给的世界语释义：

dio  1 RE Superhoma estaĵo, kultata de homoj pro siaj supernaturaj povoj super homaro kaj mondo: la dio de l’ ĉielo (Jupitero), de l’ maro (Neptuno), de la milito (Marso), de la amo (Amoro), de l’ vino (Bakĥo); la dioj de hinduismo; la dio de la Turkoj; falsa dio; neniu scias tiom multe da historioj, kiel la dio de dormo; Fenicio, kie la vivĝojo ŝaŭmis en la templo de la dioj; je l’ nomo de la dioj!; kontraŭ kalumnio ne povas batali eĉ dio; (f) fari el mono sian dion (↘ bovido). ↘ feo, idolo. 2 (f) Tre admirata,amata aŭ influanta persono: Napoleono estis lia dio.

Dio  1 RE Plej supera, perfekta, eterna kaj ĉiopova estaĵo, adorata kiel kreinto kaj gvidanto de la universo: mi estas la Dio de via patro, la Dio de Abraham, la Dio de Isaak kaj la Dio de Jakob; la Filo de Dio (Jesuo); Dio la Patro, la Filo kaj la Sankta Spirito (KR la Trunuo); mi atestas, ke estas nenia Dio krom Alaho, kaj Mahometo estas lia profeto; kristanoj, hebreoj aŭ mahometanoj, ni ĉiuj de Di’ estas filoj; forte sidas, kiu Dion fidas; Dio donis, Dio prenis; sengardeman Dio gardas; vivi kiel ĉe la brusto de Dio; Dio volu, ke ...!; Dio min gardu!; la beno de Dio estu sur ĝi!; savu nin Dio!; dank’ al Dio; ho Dio! kion vi faras?; per, pro, kun Dio!; Dio mia! → Alaho, Javeo, Ahura-Mazdo. ↘ Difavoro, Dipatrino. 2 FI Principo de ekzistado, unueco kaj komprenebleco de la universo; laŭ Aristotelo, la unua kaŭzo kaj la senmova movanto-demiurgo. 3 MH Estaĵo elpensita de la homa imago, por klarigi al si la ekziston de la mondo. → ateismo, teogonio, teologio.↘ diablo, providenco, sankta.

依据PIV的释义和例句，我将这两个不同词形分别处理为：

di|o ①【神】神：la grekaj ~oj 希腊诸神［众神］ / la ~o de l' ĉielo (Jupitero) 天神 / la ~o de l' maro (Neptuno) 海神 / la ~o de la milito （= Marso）战神 / la ~o de la amo （= Amoro）爱神 / la ~o de l' vino （= Bakĥo）酒神 / la ~oj de hinduismo 印度教诸神 / falsa ~o 假的神祗；伪神 / je l' nomo de la ~oj! 他*的！他娘的！（表示恼火、愤怒、吃惊等的诅咒语） / kontraŭ kalumnio ne povas batali eĉ ~o 〈谚〉对于恶意中伤，神仙也无计可施（意近：人言可畏） / fari el mono sian ~on 把金钱奉若神灵；视金钱为万能（↘ bovido） ↘ feo, idolo ②〈转〉被极度尊崇的人，崇拜的偶像： Napoleono estis lia ~o 拿破仑是他心目中的神

*D~o ①【宗】上帝（基督教所信奉的最高的神，天主教称之为天主），至高无上的（唯一的）神；造物主，创世主： Mi estas la ~o de via patro, la ~o de Abraham, la ~o de Isaak kaj la ~o de Jakob 我是你父亲的神，是亚伯拉罕的神，以撒的神，雅各的神（《旧约》） / la Filo de ~o (Jesuo) 神的儿子（即耶稣） / ~o la Patro, la Filo kaj la Sankta Spirito (la Trunuo) 圣父、圣子、圣灵（天主教的三位一体） / mi atestas, ke estas nenia ~o krom Alaho, kaj Mahometo estas lia profeto 我作证：除了真主没有任何别的神，穆罕默德是他的先知 / kristanoj, hebreoj aŭ mahometanoj, ni ĉiuj de ~' estas filoj 基督教徒、希伯来人和伊斯兰教徒，我们都是至高无上神的子孙 / forte sidas, kiu ~on fidas 〈谚〉谁对上帝信仰，谁就能坐得稳当（意为：只有信仰上帝的人才能受到上帝保佑） / ~o donis, ~o prenis 〈谚〉上帝赐予，上帝收去（本句常用来宽慰丢失了某种有价值的东西或遭受到重大损失的人，也可用来自我安慰） / vivi kiel ĉe la brusto de ~o 〈谚〉好像生活在天堂一般；过着无忧无虑的生活 / ~o volu, ke...! 但愿…！（表示希望） / ~o min gardu! 愿上帝保佑我！ / la beno de ~o estu sur vi! 愿上帝降福于你！ / dank' al ~o 感谢上帝！谢天谢地！幸好（表示宽慰、满意） / ho ~o! kion vi faras? 上帝啊［天哪］，看你搞的！ / per ~o 上帝［老天］作证 / pro ~o 看在上帝面上（表示恳求） / kun ~o! 好吧！（表示允许开始做某事）；上帝保佑吧！（表示希望某事开头顺利） / ~o mia! 上帝啊！天哪！（表示痛苦、忧伤、愤怒等）→ Alaho, Javeo, Ahura-Mazdo ↘ ~favoro, ~patrino ②【哲】万物的第一本原；（亚里斯多德哲学中的）第一动力因，第一推动者 ③【唯】（人类为解释世界的存在而想象出的）造物者 → ateismo, teogonio, teologio↘ diablo, providenco, sankta