一份进修世界语的活教材——

《鲁迅小说集》世界语译稿修改建议（附解说）

（文笔的清晰、流畅、简洁和优美）2

17. Se estus somero, ĝi propre kalkuliĝus kiel nenio stranga.

→ Se estus somero, tio ja estus konsiderata kiel nenio stranga.

Klarigo （解说）:

如果用“ĝi”，只能代替前面的“somero”；而从这个复合句的句意来看，代词应该是指前面整个分句的假设内容（假如是夏季），所以应该改用“tio”。另外，原译中的“propre kalkuliĝus”虽然意思并不错（kalkuli也可以作rigardi kiel讲），但不如“ja estus konsiderata”表达得明快。

18. … ne povas diri, ke ĝi ne estis io konektata kun la reformo por Vejĝuang.

→ … ne povas diri, ke ĝi ne estis en Vejĝuang io iel ligita kun la reformo.

Klarigo （解说）:

“konekti”虽然也有“连接”的意思，但通常只作电器术语使用。这里将“io konektata kun”改为“io iel ligita kun”甚为恰当。

19. En tiu tagoj, kiu iris al la urbo, estis nur la …

→ En tiuj tagoj iris al la urbo nur la …

Klarigo （解说）:

原名用复合句形式，毫无必要。改用简单句，句式简单明快，句意更加清楚。

20. La kvar aŭskultantoj sinreturne lin rigardis surprizite.

→ La kvar aŭskultantoj returnis sin kaj rigardis lin surprizite.

Klarigo （解说）:

这里所要表达的是两个并列的一先一后的动作：掉转身或回过头，然后看。将“sinreturne lin rigardis”改为“returnis sin kaj rigardis lin”句意更清楚，也更符合两个动作及其各自宾语之间的逻辑关系。

21. ordoni lin restariĝi (La originala teksto propre ne estas erara. La ŝanĝita verŝajne pli vaste uzata.)

→ ordoni al li restariĝi

Klarigo （解说）:

审稿人在括号中说原句本身并不错。但我以为在柴门霍夫笔下及物动词“ordoni”总是以接受命令的人作间接宾语（即由介词al引导），而以表达命令内容的名词或动词不定式作直接宾语。例如：

Ili ordonis al mi veni antaŭ la vesperiĝo. （Z）

Observu tion, kion mi ordonas al vi hodiaŭ. （Z）

Mi agis tiel, kiel estis ordonite al mi. （Z）

La kuracisto ordonis al li ripozon.

22. Oni devas fari ekzempligon al la publiko.

→ Oni devas doni nun ekzemplon al la publiko.

Klarigo （解说）:

原译中的“fari ekzempligon”令人费解。汉语中的“示范”或“作出或树立榜样”只能用“doni ekzemplon”来表达。

23. … ke la parolo celas al li.

→ … ke la parolo estas direktita al li.

Klarigo （解说）:

虽然按《世界语插图大词典》（PIV）的释义，“celi”的第二个义项有“direkti kritikon, parolatakon al iu”的词义，并收有例句“Ĉu tiu frazo ~as min?（这句话是说的我吗？）”，但如果只表达“话语是对某人说的”这一简单的意思，还用“la parolo estas direktita al iu”来表达为宜。

24. Laŭtkriante ili ĉirkaŭiĝis por rigardi.

→ Laŭtekriante ili ĉirkaŭstaris por rigardi. (Noto de Dresen: ĉirkaŭiĝis = igi ĉirkaŭita)

Klarigo （解说）:

Dresen的注解很中肯：ĉirkaŭiĝis = igi ĉirkaŭita，意思是“被围拢起来”，显然与所要表达的意思相反。“ĉirkaŭstaris”意思是“围拢在四周观看”，与译文所要表达的意思相吻合。另外，“Laŭtkriante”改为“Laŭtekriante”，便于发音，读起来很清晰。

25. Ŝi estis iom kolera en la vortoj, sed restas senrimeda ŝi nenion povis entrepreni.

→ Ŝiaj vortoj enhavas iom da kolero, sed ŝi nenion povis entrepreni.

Klarigo （解说）:

原句过于啰嗦，表达也不够明快，改变说法和去掉冗词后，译文简洁多了，句意也表达得更清楚。

26. … saltante sin kaŝis en la truon.

→ … forsaltante kaŝis sin en la truo.

Klarigo （解说）:

原句按字面理解是“跳着藏进洞中”。这有点不符合动作的实际情况。实际上这里所有表达的意思应该是“跳开”，所以审稿人将“saltante”改为“forsaltante”。但我以为，“forsalti”是瞬间动词（= subite foriĝi），“跳开”这一动作不可能持续的，所以如果改为“forsaltinte”似乎更合逻辑。另个，按柴门霍夫的使用习惯和《世界语插图大词典》中的用例，sini kasi或kaŝiĝi的表示藏匿场所的介词词组中的名词一律不用动向名词词尾“-n”。我们在用世界语写作或翻译的时候，应该尽可能按世界语的习惯方式来遣词造句。

27. nove alvenis …

→ ĵus estis alveninta …

Klarigo （解说）:

这里提出了一个值得讨论的问题，即汉语中“新来的”中的“新”字，是不是只用能“ĵus”而不能用“nove”来表达？翻开《世界语插图大词典》（PIV）我们可以在“nove”项下读到如下的例句：la nove veninta gasto; nove rikoltita rizo。所以，这里的nove不是非改为ĵus不可的。因为这里没有提供具体的上下文，我们无法对修改理由作深入的分析。

28. Mi povis nur sekvi de malproksime …

→ Mi povis ilin sekvi nur de malproksime …

Klarigo （解说）:

“sekvi”是一个多义词，作及物动词和不及物动词，意思和语法作用有所不同。表示“跟在某人后边”的意思时，加上宾语“ilin”是必要的。“nur”的词序改动也是必要的。世界语中的副词“nur”应该直接放在所强调的词的前面。例如：

Ĉi tie ni nur parolas Esperanton. 在这里我们只讲世界语。（强调谓语动词parolas，意思是：在这里只讲世界语，不做别的事或进行其他活动。）

Ĉi tie ni parolas nur Esperanton. 在这里我们只讲世界语。（强调Esperanton，意思是：不讲其他语言。）

Ĉi tie nur ni parolas Esperanton. 在这里只有我们讲世界语。（强调ni，意思是：只有我们讲世界语，其他人不讲。）

Nur ĉi tie ni parolas Esperanton. 我们只在这里讲世界语。（强调ĉi tie，意思是：不在别处讲，只在这里讲。）

本句改动后将“nur”放在“de malproksime”前，表明只从远处跟随他们。

29. La aromo de … sin blovetis kontraŭ niaj vizaĝoj.

→ La aromo de … alblovetis kontraŭ niajn vizaĝojn.

Klarigo （解说）:

动词“blovi”有及物和不及物两种用法。如果只表示空气的流动的吹，是不及物动词；如果利用空气的流动而产生某种效果，如把茶吹凉，吹乐器等，则可以带有宾语作不及物动词使用。这里的“alblovi”显然属于前者，不需要带有宾语“sin”。另外，介词词组“kontraŭ niaj vizaĝoj”只表示“对着我们的脸”的静态位置。这里所要表达的意思是香气扑面而来，是个动态过程，“kontraŭ”后面的“niajn vizaĝojn”应该加表示运动方向的动向格词尾“-n”。

30. Mi sentis iom laca.

→ Mi sentis min iom laca.

Klarigo （解说）:

与上一句相反，这里的及物动词缺少应有的宾语。在词组“senti sin laca”（感到自己累了）中“sin”是直接宾语，“laca”是宾语的表语，和“oni opinias lin saĝa”（人们认为他聪明）这句话的结构相同。

31. … ŝi sidis kantadi.

→ … ŝi eksidis por kantadi.

Klarigo （解说）:

句中的两个动词“sidi”（应该是“eksidi”）和“kanti”连用所要表达的要么是先后的并列关系（两个动词之间加kaj连接），要么是其中一个用作谓语动词，另一个表示谓语动词的目的或伴随方式等。修改后的句子意思是“坐下来唱歌”，“唱歌”作为谓语动词“坐下来”的“目的”处理。另外，动词“sidi”表达的应该是“坐”的静止的持续状态，而“eksidi”则是瞬间动作，即“开始坐”，“坐下”的意思。这里宜改为eksidis (por …)。

32. Tio, pri kio Ŝuanghi estis plej maltrankvila, estis …

→ Ŝuanghi maltrankviliĝis nur pro tio, ke …

Klarigo （解说）:

原句用复合句结构，不如简单句结构简捷明快。从这里我们学得了一个重要原则：能用简单句表达的，决不要用复合句表达；能用朴素的词语表达的，决不用华丽的辞藻表达。这与我们的先哲孔子所提倡的“辞达而已矣”的思想是一致的。

33. Ĉiuj iris al siaj respektivaj hejmoj.

→ Ĉiu iris al sia respektiva hejmo.

Klarigo （解说）:

从本句的修改中我们也同样学得了一条经验：能用“ĉiu”表达的，应避免使用“ĉiuj”。这里用“ĉiu”作主语，省却了四个多余的表示复数的字母“j”，而且句子的意思表达得更明快。

34. La mieno de … plivigliĝis ol ĉe la alveno, …

→ La mieno de … iĝis pli vigla ol ĉe la alveno, …

Klarigo （解说）:

将“plivigliĝis ol”改为“iĝis pli vigla ol”是必要的，因为“ol…”通常只用于形容词或副词的比较句中，而本句中的“plivigliĝis”从语法上看不再是比较级的形容词，而是由词根加准前缀和后缀构成的派生词。

35. ŝtele admonis

→ kaŝe admonis

Klarigo （解说）:

“ŝtele”虽然也可以表达“kaŝe”（暗暗地）的意思，但从《世界语插图大词典》给它的释义（kaŝe kaj sekrete, kvazaŭ ŝtelisto）看，改用“kaŝe”代替“ŝtele”，可以避免因联想产生的贬义色彩。

36. … vokis la kelneron alporti taseton kaj manĝbastonetojn, …

→ … vokis la kelneron, petis alporti taseton kaj manĝbastonetojn, …

Klarigo （解说）:

句子所要表达的意思是“叫侍者拿来杯子和筷子”。我以为原译的句式并不违反柴门霍夫的用法。按《世界语插图大词典》给“voki”的第二个释义“laŭtigi la voĉon, por komprenigi al iu, ke li venu aŭ ion faru”（大声叫某人过来或叫做某事）和这一义项下给出的例句“oni vokas la bovon ne festeni, sed treni (Z)”（把牛叫来不是让它赴宴，而是叫它拉车）来衡量，原句不是非改不可的。

37. Tiuj floroj venis el alia urbo.

→ Tiujn florojn oni transportis el alia urbo.

Klarigo （解说）:

原句在语法上和句子结构上都是正确的。之所以这样修改，可能因为按上下文的要求这里应该用“transporti”代替“veni”，以表达花是“从另一城市运来的”。

38. … ke mi povus manĝi por tuta tago.

→ … ke ĝi sufiĉus por la tuta tago.

Klarigo （解说）:

原译句意表达得不清楚。“manĝi”的宾语也没有表达出来。修改后的句子一看就能明白，是指“够吃一整天”。

39. … okule akompanante ŝin eliri mem solece el …

→ … okule akompanante ŝin, dum ŝi mem solece eliris el …

Klarigo （解说）:

原译是想表达“目送着她孤身一人走出……”这样的意思。问题出在“akompani”是否可以像原译那样直接连用另一动词。在《世界语插图大词典》（PIV）的“akompani”词条中我们找不到这样的用例，在我的自备的语库中也只找到这样的例句：

Ili akompanis ilin ĝis ilia domo.

Mi akompanos vin al la nova loĝejo.

La funebra kanto, kiu akompanis vian patron al la tombo.

Mia beno vin akompanadu!

akompani ion per la okuloj

Ŝi akompanis lin per rigardo malvarma kaj moka.

Ŝiajn rapidajn paŝojn akompanadis zorgoplena rigardo de patrino.

Dio akompanas nin trans la morton!

在我编写的《汉语世界语大词典》“送”字词条下，带有“送”字的句子，都用适当的方法避免类似汉语中的两个动词连用的译法。例如：

送某人到车站 akompani iun ĝis la stacidomo

把客人送到门口 akompani vizitanton ĝis la pordo; elakompani vizitanton

送某人回家 akompani iun hejmen

学校离家远，我得每天送孩子上学。 Ĉar la lernejo estas malproksime de mia hejmo, mi devas akompani mian infanon al la lernejo ĉiun tagon.

按上面的分析，我以为修改后的句子，在结构上是符合世界语的习惯用法的。

40. insultas kalvan ŝteliston antaŭ senhara bonzo.

→ insultas kalvan ŝteliston en ĉeesto de senhara bonzo.

Klarigo （解说）:

“当着某人的面”不可译为“antaŭ iu”，而应译为“en ĉeesto de iu”。例如：

当着大家的面把这件事谈一谈。 Parolu pri tio en la ĉeesto de ĉiuj.

请把钱当面点清。 Bonvolu kalkuli la monon en mia ĉeesto.

41. Mi aldonu por vi varman akvon.

→ Mi aldonos por vi varman akvon. (aŭ: Ĉu mi aldonu …？)

Klarigo （解说）:

汉语中的“我来给你加热水”译成世界语应该用将来时。如果用动词用命令式词尾，则表示一种意愿，有强加于人的意味，不妥。如果改为“Ĉu mi aldonu …？”，句子就改变为询问对方是否有要我为你加热水的意愿，语气就婉转得多了。

42. Tia afero estis scivoliga novaĵo por ĉiuj en tiu dezerta monta vilaĝo.

→ Tia afero vekis scivolon de ĉiuj en tiu dezerta monta vilaĝo.

Klarigo （解说）:

“estis scivoliga novaĵo por ĉiuj”显然不如“vekis scivolon de ĉiuj”简洁。

43. … loko por kvar personoj estis ellasita ĉe la sidbreto.

→ … loko por kvar personoj estis liberigita sur la sidbreto.

Klarigo （解说）:

“把某个地方腾出来”译成世界语是“fari (libera) lokon por iu aŭ io; liberigi”而不是“ellasi”（让…出来；放出）。另外，“ĉe la sidbrito”的意思是“紧挨着供人坐的搁板”，改为“sur la sidbreto”就能准确地表达“在长条搁板上腾出供四个人坐的地方来”。

（本部分完）