“夫子自道”

---

“夫子自道”，按《现代汉语词典》（第5版）的定义，是“本意是说别人而事实上却正是说着自己”。 这个成语来自《论语》《宪问》篇第二十八章：

14．28
【原文】
子曰：“君子之道有三，我无能焉：仁者不忧，知者不惑，勇者不惧。”子贡曰：“夫子自道也！”

【今译】
孔子说：：“君子之道有三条，我都没能做到：仁德的人不忧虑，智慧的人不迷惑，勇敢的人不畏惧。”子贡说：“这正是老师您的自我表述啊！”

【世译】
La Majstro diris: “La morala naturo de la noblulo estas triobla, sed ĝin mi ne povas posedi.  Virta, li estas libera de maltrankvilo; saĝa, li estas libera de perplekseco; kuraĝa, li estas libera de timo.” Zigong1 diris: “Majstro, tio ja estas la morala naturo de vi mem.”

Noto:
1  Zigong: t.e. Duanmu Ci, disĉiplo de Konfuceo.  Zigong estis lia adoltiĝa nomo.

《论语》的这一章原是孔子自谦的话，说他自己在仁、智、勇三方面做得都不够。“夫子自道”后来成了常用的成语。孔子认为君子必需具有的品格有许多，这里他只强调指出其中的仁、智、勇三个方面。在《子罕》篇第二十九章中，孔子也讲到了这三个方面：

9．29
【原文】
子曰：“知者不惑，仁者不忧，勇者不惧。”

【今译】
孔子说：“聪明智慧的人不会迷惑，实行仁德的人不会忧愁，真正勇敢的人不会畏惧。”

【世译】
La Majstro diris: “La saĝuloj estas liberaj de perplekseco; la virtuloj de maltrankvilo; kaj la kuraĝuloj de timo.”

孔子在这一章中也同样赞颂了这三种美德。在儒家传统道德中，智、仁、勇是重要的三个范畴。《礼记•中庸》说：“知、仁、勇，三者天下之达德也。”孔子希望自己的学生能具备这三德，成为真正的君子。

《汉语世界语大词典》中收有“夫子自道”词条：

【夫子自道】 [fūzǐ zì dào] tio, kion la Majstro diras, estas priskribo pri li mem (dirata pri persono, kiu kritikas aliajn kaj tamen mem meritus ricevi la saman kritikon); ies kritiko bumerangas; la kritiko retrafas la kritikinton mem

在这个词条的译语中用了一个不常见的动词“bumeragi”。在《世界语插图大词典》（PIV）中，“bumerago”是指“ĵetilo, uzata de aŭstraliaj indiĝenoj, kiu povas reveni al la ĵetinto, se ĝi ne trafis la celon”（澳洲土人使用的一种投掷武器，这种武器如果没有击中目标能够向投掷者返回）。《世界语汉语词典》把这种武器译为“飞去来器”。这里将这个名词转化成不及物动词，借以表达“夫子自道”的含义，颇为形象。缺点是，这个字很生僻，不适合在口语中使用。在口语中可以选用最后一个译语。
　

---