忆但启胜 Rememore pri Dan Qisheng
国柱
由于世界语，我在各地结交了许多朋友。有一些朋友后来在世界语会议或者活动中，得以有缘千里来相见。另外一些朋友，则始终缘悭一面，总是没有机会当面交谈。不过，借助现代化的网络通讯手段，没有见过面的朋友，也能够交心和相知，成为莫逆之交。在如今这个社会里，“天涯若比邻”以及“比邻若天涯”，都是真实的情况。
但启胜同志，就是我的一个没有见过面的好朋友。我曾经为他专门写过一篇《但启胜也》的双语文章，收入在我的《说项集》这本书里。
我和他的交往，至少也有二十年以上了。我只知道他出生于1944年，却并不知道他的生日。虽说不知道他的生日，可是我到了每年的7月21日这一天，总会怀念和想起但启胜来。这是为什么呢？这是因为在为数众多的中国世界语者间，据我个人的记忆，研究国际世运历史并且取得成果的，只有一人（但启胜），只有一题（世界语的生日）。据但启胜的考证，世界语的生日，既不是流行的1887年7月14日，也不是7月26日，而应当是7月21日。但启胜立论的根据，只有一条，即柴门霍夫博士1907年8月12日在第第三届UK（剑桥大会）上的演讲。而我之所以信服他的结论，也正是在于柴门霍夫博士本人的演讲。
不过，公开表示赞同但启胜同志观点的人，似乎不多。唯其如此，但启胜就觉得国柱是他在这个问题上的知音。于是就有信件或电话来。但启胜打电话的次数并不多，可是每次通话的时间都很长。而我在接电话时，总是为对方的长途长时间的话费担心，又不好主动挂断。
但启胜是四川省汉源县人。19岁（1963年）从汉源县第一中学毕业后即参加了中国人民解放军。21岁时入成都军区步兵学校学习。1967年回成都军区步兵独立第9团工作。1967年9月，在部队执行“三支两军”任务时，被文革武斗的枪弹所击中，从此瘫痪不起。到今天已经有40年了。连一个责任人或伤害他的犯罪嫌疑人也找不到。这使我想起近来在网上可以见到的“红卫兵”系列油画，想起了巴金老人尚未实现的遗愿：建立一座教育后人的“文革博物馆”。是文革毁了苏阿芒的健康，同样是文革，使但启胜成了终生瘫痪。
但启胜的伤势非常严重。若是换了常人，恐怕早就不行了。可是但启胜后来却顽强地活了下来，虽然不像毛自赋那样，成为国际知名的世界语作者，可是他们的精神面貌是完全一样的。幸亏有了世界语作为精神支柱，但启胜不但活了下来，后来还有了自己的家庭，有一个贤惠的妻子和孝顺的女儿。林力源老师常常感叹说，这是但启胜和世界语的奇迹。
但启胜考证世界语生日的那篇文章，能够赶在2000年《中国报道》纸张版的终刊号上发表，多亏了一位不愿透露姓名的好心人之助。大概的情况似乎是，那一期的版面已经排好了之后，但启胜的文章才来。但已经没有下一期了，好心人（推想一定是位当班的编辑）宁可在已经排好了的文章上动手术，压缩别的文章篇幅，为但启胜的文章腾出版面来发表。
我听了这个故事，很受感动。也有一些应该和不该有的联想。我想到的，一是那里也有好人，二是好人做了好事宁可不说（由此我推想那个环境不是由好人在主持）。这样的好人，我自己也遇上了。我尊重她本人的意愿，也不披露她为世界语所做的好事。
今天早上，我按照但启胜给我的号码，给四川汉源打了电话，却无人接听。我不知道但启胜的近况如何？只能默默为他和他的家人祝福了。
但启胜也
—关于世界语诞生日的考证
Esploro pri Naskiĝtago de Esperanto
国柱
一年之中，七月和十二月是有着特殊意义的两个月。世界语第一书发表于1887年7月，而（1859年）12月15日则是柴门霍夫博士的生日，被世界语者尊为“柴诞节Zamenhof-festo”，年年都要纪念和庆祝的。
《第一书》发表的日子，就是世界语Esperanto的生日。所以光说月份是不够的，要说出是哪一天才行。以前流行的说法，Esperanto的生日是1887年7月14日。后来改了。在世界语百年大庆时，都是以7月26日为准。据说UEA为此发布过专门的文件，可惜我们因孤陋寡闻，不知道这个文件的文号，也没有见到过它的原文。中国人从事世界语运动历史研究者，本来为数就少；而研究国际世运史问题者，为数就更少。这是什么缘故？据我猜测，大概是资料难得吧？以我之孤陋寡闻，记忆中只有一人，只有一题，算得上是中国人研究国际世运史且取得成果的纪录。一人者，但启胜也；一题者，世界语Esperanto的生日也。
但启胜同志是特等革命残废军人（在“文革”时受的伤），住在四川省一个小县城里，其本人没有电脑，也没有上网。若论科研条件，实在是很差。他完全是靠奋勇拼搏的精神，刻苦钻研，凭着逻辑推理，独立地得出结论，说Esperanto的生日，既非7月14日，也非7月26日，而应该是7月21日。
但启胜同志默默耕耘，知名度不高。由知名度不高的人提出与国际间业已流行的说法迥然不同的论点，往往会落到人微言轻的境地。所幸的是，在中国世界语界，他得到了不止一位好心人的支持。他撰写的有关这一问题考证的文章，最早见之于柳州世界语学会出版的会刊《世运导报》第6期第五版，最晚则又出现于《中国报道》2000年纸张版事实上的终刊号上。为了能抢在纸张版终刊之前发表但启胜同志的这篇文章，好心人所做的千方百计不为人知的努力和安排，实在令我心动和难忘。
但启胜同志立论的依据，可以说只有一条，即柴门霍夫博士1907年8月12日在第三届UK（剑桥大会）上演讲中的下面一段话：
Antaŭ tri semajnoj finiĝis ĝuste dudek jaroj de la tago, kiam aperis
publike la unua libro pri la lingvo Esperanto. En ĉiuj partoj de la
mondo la esperantistoj festis tiun tagon.Kiel fondinto de Esperanto,
mi ricevis en tiu tago multajn gratulajn telegramojn kaj leterojn.(
但启胜的汉译:三个星期之前正是二十年前E第一书公开发表的那一天.在世界各地,
E者们于那一天举行了庆祝.作为E创始人的我,在那一天收到许多贺电和贺信。)
因为“那一天”连用了三次，可见其重要和准确。但启胜于是用罗列日历（日期）并且在图上倒数三个星期的办法，清楚地得出结论：1887年7月21日E第一书公开发表，1907年7月21日世界各地的E者们庆祝世界语诞生20周年，柴门霍夫博士于1907年7月21日这一天收到了许多贺电和贺信。
我之愿意接受但启胜同志的观点，想法也很简单：因为他是从柴门霍夫博士的原文中推导出的结论。而目前其他种种不同的说法，一不是从柴氏原文中导出的，二也没有任何资料能够否定柴门霍夫博士在第三届UK（剑桥大会）上的这一段话。
附带说一句：1987年SAT会刊Sennaciulo的Jubilea numero（百年大庆特刊号）p.70上发表了D-ro Andre
Albault撰写的文章Kiam Naskiĝis
Esperanto（世界语何时诞生），得出的结论也是1887年7月21日。（这篇文章有但启胜同志所作的汉语译文，见柳州《世运导报》1987年9-12期合刊号第11页。）就但启胜同志而言，他看到这篇文章时已经是在自己独立得出结论之后了。可见中外世界语者之间，也会有“英雄所见略同”的事情发生。
(2001)
MALKOVRO DE DAN
QISHENG
---Esploro pri Naskiĝtago de
Esperanto
En ĉiu jaro, julio kaj
decembro estas du monatoj kun aparta signifo por esp-istoj, ĉar La
Unua Libro de Esp-o publikiĝis en julio de 1887, kaj la 15-a de
decembro de 1859 estis naskiĝtago de D-ro Zamenhof, kiun la
esp-istaro tra la mondo honoris kiel Zamenhof-feston kaj celebris
ĉiujare.
Dato de publikigo de La Unua Libro estas naskiĝtago de Esperanto.
Tial, ne sufiĉas ke oni diris nur ĝis la monato; necesis eldiri en
kiu tago la Unua Libro publikiĝis. La malnova diro estis 1887-07-14,
sed poste tiu dato estis ŝanĝita al 1887-07-26 kaj tio validas en la
centjara jubileo de Esperanto en 1987. Onidire ke UEA eĉ publikigis
oficialan dokumenton pri tio. sed ni estas tro senscia pro izoliteco,
ke ni nek scias pri la n-ro de la nomita dokumento nek vidis ĝian
plenan originalon.
Ĉinoj, kiu studis pri la historio de Esp-movado, jam estas sufiĉe
malmultaj. Tamen, ankoraŭ pli malmultaj estas ĉinoj, kiuj studas pri
la historio de la internacia Esp-movado. Kial? Laŭ mia supozo, tre
eble malfacileco por akiri necesaj materialoj kaŭzis tion. Mi mem ja
estas sufiĉe senscia pro izoliteco. En mia memoro, estas nur unu
ĉino studis pri unu problemo en la historio de la internacia
Esp-movado kaj akiris frukton. Tiu ĉi "unu ĉino" ja estas s-ano Dan
Qisheng, kaj tiu ĉi "unu problemo" ja estas pri la naskiĝtago de
Esperanto.S-ano Dan Qisheng estas specialranga kripligita armeano (vundita
en la jaroj de la "Granda Kultura Revolucio"). Li loĝas en malgranda
gubernio de Sichuan-provinco. Li mem ne havas komputilon nek povas
viziti interreton. Do, estas vere malfavoraj kondiĉoj por lia
akademia studo. Li apogis sin sur sentima luktemo, diligenta studo
kaj logika rezonado, sendepende akiris la konkludon ke la naskiĝtago
de Esperanto estas nek la 14-a de julio, nek la 26-a de julio, sed
la 21-a de julio.
S-ano Dan Qisheng fosas sian sulkon en izola silento kaj sen ia famo.
Kiam senfama homo elmetis tezon multe diferencan ol tiu jam delonge
furoranta internacie, plej ofte okazas ke la publiko nur neglektas
la negravan voĉon de la negrava homo. Tamen por Dan Qisheng estas
feliĉe, ĉar li ricevis en la rondo de la ĉina Esp-movado subtenojn
de pli ol unu bonkora kamarado.Lia verko pri la nomita tezo aperis
unuafoje en la paĝo 5, n-ro 6 de la Revuo pri Esp-movado, organo de
Liuzhou-a Esp-Asocio, kaj lastfoje je 2000 en la fakte lasta n-ro de
la papera eldono de EPĈ.
Por ke la verkaĵo de Dan Qisheng povas ĝustatempe aperi en la paĝo
de EPĈ antaŭ ol malapero de ĝia papera eldono, la bonkora kamarado
ĉiel faris specialan klopodon kaj kompostadon, kiu restas konata de
neniu alia, vere kortuŝis min ke mi neniam forgesos tian helpeman
bonfaron.
La bazo, sur kiu s-ano Dan Qisheng fondis sian tezon, fakte estas
nur unu, t.e. la suba citaĵo el parolado far D-ro Zamenhof en la 3-a
UK (1907-08-12 en Kembriĝo):
Antaŭ tri semajnoj finiĝis ĝuste dudek jaroj de la tago, kiam aperis
publike la unua libro pri la lingvo Esperanto. En ĉiuj partoj de la
mondo la esperantistoj festis tiun tagon.Kiel fondinto de Esperanto,
mi ricevis en tiu tago multajn gratulajn telegramojn kaj leterojn.
Ĉar "la tago", "tiun tagon", "tiu tago" sinsekve aperis trifoje,
tial ni devas rimarki ke ĝi estas kaj grava kaj preciza esprimo. S-ano
Dan Qisheng do unue vicigis koncernajn datojn (de kalendaro) sur
papero kaj due faris inversan nombradon je tri semajnoj sur la skemo,
kaj venis al la klara konkludo: 1887-07-21 publikiĝis La Unua Libro
de Esperanto; 1907-07-21 en ĉiuj partoj de la mondo la esperantistoj
festis tiun tagon; kaj 1907-07-21 D-ro Zamenhof ricevis en tiu tago
multajn gratulajn telegramojn kaj leterojn.
Kial mi volonte akceptas la vidpunkton de s-ano Dan Qisheng, tio
devenas de tre simpla penso: ĉar lia konkludo venis rekte de la
originalo de D-ro Zamenhof, dum la ceteraj malsamaj diroj ĉiuj
karakterizis per la samo: unue, neniu senpere el la originalo de D-ro
Zamenhof, kaj due, ankoraŭ neniu el ili povas doni rezolutan negon
al la parolado donita de D-ro Zamenhof en la tria UK en Kembriĝo.
Aldona postskribo: En p.70 de la Jubilea numero 1987 de Sennaciulo,
organo de SAT, publikiĝis verko de D-ro Andre Albault, kun titolo
Kiam Naskiĝis Esperanto. Lia konkludo ankaŭ estas por 1887-07-21.(
Ĉinigon de tiu ĉi artikolo far s-ano Dan Qisheng ni povas legi en
p.11, n-ro 9-12/1987 de la Revuo pri Esp-movado eldonita en
Liuzhou.) Tamen, rilate al s-ano Dan Qisheng, estas evidente, ke
kiam li legis tiun ĉi artikolon de D-ro Andre Albault, jam estis
post kiam li memstare akiris la saman konkludon. De tio ni povas
kredi ke verŝajne kelkatempe ankaŭ povas okazi, inter ĉinaj kaj
fremdaj esp-istoj, tio, kiel onidiris ĉinisme: herooj havas saman
opinion.
(2001 Guozhu verkis ĉine. 2003-02 reverkis esperanten por la
elektronika libro HU Laŭdas Verdkore.)