词汇和语法篇

Ties 用法小议

未   达

  提起ties，连初学世界语的人也可以满有把握地说：“不就是相关词表中的ties吗？意思是‘那人的，那些人的’，是不是？简单极了！”可是一问起ties的用法来，恐怕没有多少人能娓娓道来。Ties在什么场合下该用，在什么情况下不该用，尤其我们自己写作或翻译时，能用好用对ties的人不在多数，不要说初学者，就是有多年经验的老世界语者也难免出错。

  其实，ties的用法并不复杂。再PIV中就有介绍，主要用于三种场合：

  1. 与相关词kiu配合使用，如：

  Kiu turnas sin al li kun peto, ties deziron li kontentigos.

  （谁有求于他，他就满足谁的愿望。）

  2. 与相关词kies配合使用，如：

  Kies panon oni manĝas, ties vorton oni parolas.

  （吃人家的东西嘴软。）

  3. 用以代替前句中不做主语的名词，如：

  La infano ludis kun sia pupo, kaj subite ties kapo frakaŝiĝis.

  （那孩子玩着洋娃娃，突然洋娃娃的头碎了。）

以上三种用法，前两种容易掌握。因有固定格式，即与kiu, kies 配合使用，依样画葫芦，不容易出错。容易出错的倒是第三种用法，因为在PIV中仅仅是说“用以代替前句中不作主语的名词”，那么，如果在前句中出现两个均不作主语的名词或名词词组，ties用来代替哪一个呢？例如：

  A. Iuj virinoj aĉetis por sia infano plej malkaran malgrandan pupon pro ties insista petado. (Ĉina Antologio (1919-1949), p.52)

在上句中，不作主语的名词词组有两个sia infano和 plej malkaran malgrandan pupon, ties指代的是哪一个词组呢？从意义上看，ties当然应该指代sia infano，但按照PIV的说法，ties也完全可以指代pupon，只不过本句中的insista petado只能由人发出，而pupo无生命，也就没有petado了。让我们来设想有这样一个例子：

  B. Ŝi venigis sian amikon al sia edzo pro ties petado.

例中的ties就很难说是指代amikon还是edzo。不过，我们还可以从句子所处的上下文来判断ties的指代。尽管如此，我们还是应当避免这种模棱两可的用法。

  在实际使用中，ties比其他人称无主代词（如ŝia, lia等）有更大的优点，除可包含ŝia, lia等的意义外，还可以包含ĝia在内，既可以用于人也可以用于物，所以ties常常能使句子变得简洁，如：

  C. ... Paul Nylen, kiu kunlaboris al la “Lingvo Internacia” ekde ties komenco kaj estis ties redaktoro, inter 1895 kaj 1898. (Gvidlibro por Supera Ekzameno, Budapesta, p. 199)

上例中，ties komenco 和 ties redaktoro系komenco de “Lingvo Internacia” 和 redaktoro de “Lingvo Internacia”，用ties来指代自然简洁许多。

  正因为ties有简洁的优点，所以有不少作者和译者，置PIV于不顾，突破“用以代替前句中不作主语的名词”的规定，如：

  Ĉ. Ĝia originalo konsistas el 191 ideogramoj, t.e. 191 silaboj, sed ties angla versio far ĉinologo prof. Herbert A. Gies konsistas el... （《聊斋志异选》李士俊译 p. 538）

  D. Kiam la familio atingis la vilaĝon Djantoŭ, ties virino naskis filinon. （Ĉina Antologio (1919-1949), p.493）

  E. En 1932 aperis la “Sekretaj Sonetoj” sub pseŭdonimo Peter Peneter, kaj en 1969 ties dua eldono... (Gvidlibro por Supera Ekzameno, p.171)

以上三例中的ties均指代前句中的主语，正好与PIV中的规定相悖。依笔者之见，这种用ties来指代前句主语的用法容易引起混乱，因为就其ties含义的本质来讲，它等于de tio, de tiu 或 de tiuj，按语言使用习惯，ties均应指代最靠近的名词或名词词组，如Ĉ例中，最靠近ties的词是silabo，在D例中，最靠近ties的词是vilaĝo，在E例中，最靠近ties的词是Peter Peneter。若用ties指代主语，就有可能出现指代不明的问题，尽管有时可能不会产生误解。所以ties指代前句主语的用法不足效法。

  另外，还有三种用法也应当引起我们的注意。一种用法是用ties指代本剧（不是前句！）的主语，另一种用法是用ties指代一个句子，第三种用法是用ties指代一个离ties较远的词，现分别举例如下：

  1. 指代本句中的主语：

  F. ... viaj bienuloj kaj ties ĉashundoj estas forŝlositaj. (Monta Vilaĝo, tradukis Auld, p.199)

  G. Kiam li trovis, ke Genjŭan kaj ties patro iris kamplabori, li provis alparoli Cujcuj. (Ĉina Antologio (1919-1949), p. 494)

  Ĝ. “Viktimoj kaj ties daŭrigo “Sur Sanga Tero” rakontas la tristan romantikon de la militkaptiteja vivo kaj iĝis ege popularaj. (Gvidlibro por Supera Ekzameno, p. 169)

以上三例的ties有一共同特点，即它们均紧接在主语后，并指代该主语。此种用法并不少见，仅在《Monta Vilaĝo》中就有五处这样使用的ties。按正常用法，一般使用第三人称代替，如F例可作：Viaj bienuloj kaj iliaj ĉashundoj，G例可作：Genjŭan kaj lia patro，Ĝ例可作：”Viktimoj”kaj ĝia daŭrigo “Sur Sanga Tero”。所以，用ties来指代本句主语实属没有必要。

  2. 用ties指代一个句子：

  H. Estis granda konsterno por la tuta esperantistaro, ke Kabe en 1911, ĉe la kulmino de sia gloro, forlasis E-on. Ĝis nun ne estas klare, kio estis ties kaŭzo, ĉu personaj konfliktoj, aŭ, kiel li mem diris, senreviĝo pri la futuro de E.  (Gvidlibro por Supera Ekzameno, p.149)

此例中的ties即指代前面的一个句子（即：“Kabe离开世界语运动”），而不是指代某一个具体的词。这种用法自然也超出PIV所述范围，但ties在句中指代明确，无引起误解之虞，是一种较省事的用法。

  3. 用ties指代一个较远的词：

  Ĥ. “Ni estu gardemaj, eble ĉi-nokte iu venos por ŝteli plantojn, mia nazo estas delikata,” diris la plialta.

    “Ne gravas, ĉu oni ne alvenas ĉiunokte, sufiĉas fortimigo.”

    “Baldaŭ estos la 15-a de la 8-a monato, ni devas doni fortan draŝadon al ties pugo.” (Ĉina Antologio, p. 424)

此例中的ties所指代的词是上文中的iu 或oni，中间间隔很远，照正常使用情况，完全可换用ilia。再如：

  I. “Ĉu mi povus peti vian nomon?” Ŝjanggaŭ faris kutiman saluton malgraŭ ke li klare sciis ties nomon. (同上，p. 105)

此例中的ties似乎无所指，至少在此句中无具体的词，实际上这儿的ties指代被问者（demandito），或可在更远的上文中找到被指代的词。此句中的ties若根据上下文改作lia或ŝia则语意更清楚一些。

  除上面引述的各种用法外，笔者还发现大量应该使用ties而未用的情况，兹举两例如下：

  J. Post longtempa konversacio, la sekciestro stariĝas por adiaŭi, nur tiam la junulo rekonsciiĝas, ke li devas demandi la gaston pri lia nomo. (同上，p. 138)

此句中的lia nomo如用ties nomo代替，则毫无疑问是指代la gasto，而lia 所指代的有可能使konversacio中涉及的第三者。当然，若联系上下文不会产生误解。

  Ĵ. ... li prenis ŝin por la juna virino malpaciĝinte kun sia bopatrino antaŭ kelkaj tagoj. (同上,p. 446)

此例中sia bopatrino是指lia bopatrino还是ŝia bopatrino? 有可能会引起误解。若换用ties，则明白无误地指virino的bopatrino。

  综上所述，ties的使用情况较复杂，泥沙俱下，难辨真伪。为使ties的用法较为规范，笔者不揣冒昧，将ties的用法归纳如下：

  1. 在有对应关系子句的句子里，ties可用来指代相关词（如kiu, kies）；

  2. ties可用来指代前句中非主语的名词或名词词组；

  3. 若前句中有两个以上非主语的名词或名词词组，ties所指代的一定是离自己最近的名词或名词词组；

  4. ties一般不用来指代物主代词（如li, ŝi）。

  以上意见只是笔者在读书中的一些主观看法，疏漏之处在所难免，提出来仅供大家探讨。

                                                                                             返回目录