Scienca kaj Teknika Mondo


 

Birda gripo, ĉu danĝera por la homo?


Gripo (influenco) estas al ĉiu konata malsano, kiun oni kutime ne traktas kiel tre danĝeran. Pli atentas pri la gripo kuracistoj, bone konantaj ĝiajn danĝerajn komplikiĝojn kiel ekzemple pneŭmonio kaj encefalito, precipe ĉe infanoj, maljunuloj kaj malsanuloj kun kronikaj malsanoj. Sed plej forte timas gripon virusologoj kaj epidemiologoj, ĉar ili tre bone scias, ke la gripviruso povas kaŭzi vastegajn epidemiojn, kiuj povas endanĝerigi la tutan terglobon.

Kiuj estas la kaŭzoj de tiuj kvazaŭ neatenditaj gripaj epidemioj? Por tio ni rigardu iujn ecojn de la virusoj, kiuj kaŭzas gripon. Oni distingas tri tipojn de gripaj virusoj: A, B kaj C. La viruso C aperas ĉe la homoj tre malofte. La viruso B povas kaŭzi gripepidemiojn, precipe dum aŭtuno kaj vintro. Sed plej danĝera por la homo estas la viruso de tipo A. Tion kaŭzas la specifeco de ĝia genaro, kiu – diference de la genaroj de aliaj virusoj – havas fragmentan strukturon. Ĝi konsistas el ok apartaj neligitaj fragmentoj. Ĉiu fragmento de la ribonukleata acido (RNA) de la homa gripa viruso povas interŝanĝi sin kun iu genara fragmento de la gripvirusoj de bestoj (inkluzive de birdoj). Ĉu ankaŭ bestoj povas esti infektitaj de la gripaj virusoj? Certe, kaj tre ofte.

La plej signifoplena rezervujo de gripaj virusoj estas birdoj, precipe sovaĝaj anasoj, sed ankaŭ anseroj, mevoj kaj aliaj. Multaj el ili ĉiujare migras transkontinente, disportante ĉien multajn gripajn virusojn. Ofte infektiĝas kaj malsaniĝas la kortbirdaro kiel kokinoj kaj anasoj. Ĉe birdoj la gripvirusoj reproduktiĝas en la intestaro kaj eliĝas precipe kun la ekskrementoj.

El diversaj bestoj la plej signifaj por la homo estas porkoj infektitaj de gripo. Ekzemple, en 1976 en Nov-Ĵerzejo (Usono) porkoj estis la fonto de gripo por multaj militservantoj. Sed plej danĝeraj por la homoj estas la hibridaj stamoj de la virusoj. En la ĉeloj de trakeo kaj bronkoj de porkoj povas sukcese multobliĝi ne nur la propraj (porkaj) gripaj virusoj, sed ankaŭ la gripvirusoj de la homo kaj de birdoj. Tie inter iliaj genaj fragmentoj povas okazi la interŝanĝo kaj rezulte de tio naskiĝas kunmetitaj virusoj, kapablaj kaŭzi vastajn gripepidemiojn.

Necesas konatiĝi ankoraŭ kun du tre gravaj antigenoj (proteinaj substancoj) en la supraĵa kovrilo de la gripviruso: hemaglutinino (angle hemagglutinin) kaj neŭraminidazo (angle neuraminidase). Precipe kontraŭ ili en la infektita organismo aperas antikorpoj, kapablaj neniigi la gripajn virusojn. Tamen precize por la viruso de gripo A estas karakteriza la ofta variemo en la strukturo de ĉi tiuj antigenoj, kio ebligas al la viruso eskapi de la mortiga influo de la imunsistemo.

Ĉe la virusoj de gripo A de homo, bestoj kaj birdoj ekzistas 15 subtipoj de hemaglutininoj (ilin oni markas per litero H kaj numeroj 1 ĝis 15) kaj 9 de neŭraminidazoj (litero N kaj ciferoj 1 ĝis 9). Ĉe gripaj virusoj povas renkontiĝi diversaj kombinoj de ĉi tiuj antigenoj. Ekzemple estas konataj ĉe ĉevaloj gripviruso kun antigenaj kunigoj H3 N8, ĉe birdoj H7 N7, H6 N2, H5 N3, ktp.

Ĝis nun preskaŭ ĉiuj gripepidemioj inter homoj estis kaŭzitaj de virusoj kun jenaj kombinoj de hemaglutinino kaj neŭraminidazo: H1 N1, H2 N2, H3 N2. Unuafoje la homaro renkontiĝis kun vastega epidemio de gripo A (H1 N1) en 1918 kaj 1919, kiam en la mondo malsaniĝis je gripo ĉirkaŭ 500 milionoj da homoj, el kiuj 20 milionoj mortis. Antaŭ nelonge la sciencistoj pruvis, ke la viruso, kiu kaŭzis ĉi tiun epidemion, enhavis genojn de gripaj virusoj de la homo kaj la porko. Foresto de la imuneco al ĉi tiu viruso, ĝia aerguta transdonado (tio signifas transdonon per malgrandaj gutetoj en la aero, ekzemple pro tusado aŭ ternado), la grandskalaj dummilitaj migradoj akcelis disvastigon de epidemio. La gripa viruso H1 N1 cirkuladis inter homoj ĝis 1957, kvankam jam ne tiel furioze.

En 1957 disvastiĝis tre danĝera epidemio de gripo A, sed jam kun alia antigena kunmetaĵo: H2 N2. Tiu gripo estis nomita la „azia gripo” aŭ la „gripo de Singapuro” laŭ la loko de la unua apero de la viruso. Pro foresto de la imuneco al ĉi tiu viruso, en la mondo malsaniĝis ĉirkaŭ du miliardoj da homoj, el kiuj multaj mortis. Post 11 jaroj (en 1968) denove okazis vasta epidemio de gripo A nomita la „honkonga gripo”, kun nova antigena kunmetaĵo H3 N2. La antaŭa viruso H2 N2 ekde 1968 ĉesis registriĝi.

Post naŭ jaroj (en 1977) denove aperis la gripa viruso H1 N1. Dum tiu epidemio pli grave malsaniĝis junaj personoj, ĉar multaj pliaĝuloj konservis la imunecon al ĉi tiu viruso el la jaro 1957.

Ekde 1977 kaj ĝis nun ĉiuj gripepidemioj estas kaŭzitaj de du virusoj de grupo A, nome H1 N1 kaj H3 N2 kaj de unu viruso de grupo B. La viruso A, krom tiuj saltformaj ŝanĝiĝoj, povas modifiĝi ne tro forte rezulte de mutacioj, kiuj aperas kutime kun intervalo de du ĝis kvar jaroj, kaj kaŭzas la sezonajn plimultiĝojn de malsaniĝoj.

Tamen povas aperi inter homoj absolute novaj, danĝeraj gripvirusoj. Tiel, en 1997 en Honkongo estiĝis antaŭe nekonata viruso kun nekutima kombino de antigenoj H5 N1. Ĝi ricevis la nomon „birda gripo”. Malsaniĝis multaj miloj da kortbirdoj (precipe kokinoj), kiuj fariĝis la fontoj de malsaniĝo por 18 homoj, kiuj kontaktis la infektitajn birdojn. Pro la tre gravaj komplikiĝoj ses homoj mortis. Por ĉesigo de epidemio en Honkongo estis ekstermita la tuta kortbirdaro. Ni opinias, ke la precipa kaŭzo de la interrompo de tiu epidemio estis la foresto de la aerguta transdonado de ĉi tiu viruso. Plej ofte gripepidemioj komenciĝas en sud-orienta Azio. Laŭ multaj sciencistoj tio okazas pro la granda abundo de birdoj, evoluinta porkbredado kaj tre alta denseco de la loĝantaro en tiu regiono.

Ĉu ni povas esti konvinkitaj, ke ne aperos ankoraŭ pli danĝeraj gripaj virusoj? Certe ne, se oni atentas la grandegan naturan rezervujon de gripvirusoj inter birdoj kaj aliaj bestoj. Krome, iuj sciencistoj argumentas, ke ĉe iuj homoj gripvirusoj povas longe konserviĝi. Nuntempe en la mondo funkcias pli ol 100 centroj, kiuj kontrolas la cirkuladon de la gripvirusoj ne nur inter homoj, sed ankaŭ inter birdoj kaj aliaj bestoj, rekomendas pli efikajn vakcinojn. Bedaŭrinde, la efiko de gripvakcinoj malplialtiĝas aŭ perdiĝas, kiam aperas novaj antigenaj variaĵoj de la gripvirusoj. Krom vakcinoj, kiujn oni uzas por la profilaktiko de gripo, oni aplikas por preventado kaj kuracado de gripo interferonojn, imunoglobulinojn kaj diversajn medikamentojn kiel Amantadinum, Remantadinum kaj aliaj, kaj oni okazigas kvarantenigon.

Oni esperas, ke en la 21a jarcento la sciencistoj kaj kuracistoj kapablos antaŭvidi la aperon de novaj gripvirusoj kaj pli efektive kontraŭagi ilin. Por tio necesas unuigi la penojn ne nur de medicinistoj, sed ankaŭ de biologoj, genetikistoj, matematikistoj kaj komputilistoj.

Vladimir LEMELEV
 

 

禽流感会危害到人类吗?

  流感是人所周知的疾病。人们普遍认为,这种疾病并没有多大的危害。对流感更为关切的是医生,他们深知流感并发症的危害,比如肺炎、脑炎,尤其是儿童、老年人和慢性病患者更容易受到侵害。但是,最担心流感的人是病毒学家和流行病学家,因为他们非常清楚,流感病毒有可能造成大面积的流行病,这些流行病有可能危及全球。
  那么,这些看似不起眼的流感是如何产生的呢?为了搞清这个问题,我们来看一下引起流感的病毒的几个特征。
流感病毒分为甲, 乙, 丙三种类型。丙型病毒极少出现在人身上;乙型病毒尤其在秋冬两季能引发流感的流行病;但对人最有危害的是甲型病毒。之所以如此,是由于它的基因组的特殊性——它不同于其它病毒的基因组——它具有片断状的结构,由8个互不相连的片断组成。人体流感病毒的核糖核酸(RNA)的每一个片断都可以和动物(包括鸟类)的流感病毒的某个基因组片断进行交换。那么,是否动物也会被流感病毒传染呢?当然会,而且还很频繁。
  流感病毒最重要的藏身之地是飞禽,尤其是野鸭,当然还有天鹅、海鸥等等。他们当中的大部分每年都要跨洲迁徙,往各地传播大量的流感病毒。家禽,比如鸡和鸭,常常被感染而得病。这些流感病毒会在飞禽的肠内进行繁殖并通过——主要是排泄物——排泄出来。
  各种动物中,被流感感染的猪对人的威胁最大。例如,1976年美国新泽西州,有许多士兵得流感,流感源是猪。但是对人威胁最大的是病毒的杂种菌落。在猪的气管和支气管的细胞中,不但猪的流感病毒,而且人和鸟的流感病毒也会成倍地增加。在这里它们的基因片断会进行交换,最终形成能够造成大范围传播的混合病毒。
  流感病毒的表面有二种非常重要的抗原(蛋白物质),存在于流感病毒的表层覆盖物上:一个是血细胞凝集素,另一个是神经氨霉,这是必须要了解的。在被传染的机体内会产生专门对付这二种抗原的抗体,这些抗体能杀灭流感病毒。但仅就甲型流感病毒而言,这些抗体的结构却常有变异的特性,这使得病毒能逃脱免疫系统的灭杀。
  在人、动物和鸟类的甲型流感病毒中有15种血细胞凝集素的亚型,分别用字母H和1到15的数字表示;有9种神经氨霉的亚型,分别用字母N和1到9的数字表示。在流感病毒中,这些抗原会有各种不同的组合。例如我们熟知的马的流感病毒,是H3N8抗原组合,在鸟身上的,是H7N7、H6N2、H5N3等等。(译者注:现在我们经常听到H5N1型,是一种高致病性的禽流感)
     到目前为止,几乎所有人之间的流感都是由H1N1、H2N2、H3N2这些组合的病毒引起的。人类第一次遭遇大规模甲型流感(H1N1)是在1918年和1919年,当时全世界患流感的人约5亿,死亡2千万。不久前,科学家们已证实,引发这次流行病的病毒既有人的也有猪的禽流感病毒基因。对这种病毒免疫性的缺失、病毒的飞沫传播以及大规模的战争期间的迁徙,进一步加速了上述流行病的扩散。H1N1流感病毒在人之间的传播一直持续到1957年,尽管此时已不是那么严重了。
  1957年发生了危害性很大的甲型流感流行病,但这次却是H2N2的抗原组合。这种流感又叫“亚洲流感”或“新加坡流感”——因这种病毒第一次在这里出现。由于 缺少对该病毒的免疫力,全球约有20亿人患病,很多人病死。11年之后,即1968年,又爆发了所谓的“香港流感”,是一种新的抗原组合,即H3N2。前面说到的H2N2病毒,自1968年起,再也没有出现过。
  9年之后,即1977年,H1N1流感病毒又出现了。这一次流感得病的多为年轻人,这是因为,自1957年之后,大多数岁数大一些的人已经有了对这种病毒的免疫力。
  从1977年到现在,所有的流感都是由A组的二种病毒即H1N1和H3N2和B组的一种病毒引起的。甲型病毒,除了自身的突变外,还会受极微弱的基因突变——它们的突变周期一般为2到4年——的影响,而改变自己,从而导致季节性疾病的增多。
   然而现在出现了全新的、更加危险的可在人之间流传的流感病毒。如1997年香港出现了以前不为人所知的一种奇怪的抗原组合:H5N1。它就叫“禽流感”。数以万计的家禽被染病,18人因接触受传染的家禽而得病,家禽成了病源。因为严重的并发症,已有6人死亡。为了阻止瘟疫的流行,香港的全部家禽被扑杀。我们认为,这次瘟疫之所以能制止,主要是因为阻断了飞沫传播。最常见的流感多起始于东南亚,多数科学家认为,原因在于这个地区聚集了大量的家禽、发达的养猪业以及人口的高密度。
  我们是否可以相信,就不会有更加危险的流感病毒的出现?肯定不会,我们只要注意一下,鸟和其它动物的流感病毒有个非常巨大的天然储藏空间。此外,有些科学家认为,流感病毒可以在某些人身上长期存活。现在全世界有一百多个监察站在工作,它们不仅 监测流感病毒在人之间的传播,也监测在鸟和其它动物之间的传播,还提供更为有效的疫苗。但是遗憾的是,一旦有新的流感病毒抗原变体出现,流感疫苗的作用就会减弱或者失去作用。人们除了使用疫苗来 预防流感外,还使用了蛋白介子、免疫球蛋白以及各种药物如Amantadinum,Remantadinum等等来预防和治疗流感,并且可以采取隔离措施。
人们相信,在21世纪,科学家和医生们能够预见到新流感病毒的出现,并会更有效地进行对抗。要做到这一点,必须团结一切力量,不仅仅是医学家的,还有生物学家的、基因学家的、数学家的和计算计学家的。
                                                                           
翻译:Mino Sun
 

                                                         返回目录