翻译研究

指示代词tio也可译成“这”

王 崇 芳

  世界语中的指示代词tio相当于汉语中的“那”，tio ĉi 相当于汉语中的“这”。关于这一点任何一本世界语课本都是这样讲的。但是在语言的实际使用中人们也常常发现tio有时候并不译成“那”，倒是译成“这”更为恰当些。请看下面对话：

1．— Kiom estas dudek plus naŭ?                           二十加九等于多少？

   — Dudek plus naŭ estas dudek naŭ.                   二十加九等于二十九。

   — Kia kalkulo tio estas?                             这是什么计算方法？

   — Tio estas adicio.                                     这是加法。

2．— Ĉu ankaŭ mi devas ricevi X-radian          我也必须接受爱克斯光检查吗？

      ekzamenon?

   — Ne, tio ne necesas por vi.                       不，这对你没有必要。

  为什么tio有时可以译成“这”呢？要回答这个问题首先要研究一下世界语和汉语在使用上述指示代词时的不同习惯。

  世界语的指示代词tio主要用来指称事物，在句中可以代替名词或上文已提到过的句子。当存在着两件有远近之分的事物时，世界语习惯商用tio指称离说话人较远的事物，用tio ĉi指称离说话人较近的事物。这与汉语的“那”和“这”的用法是一致的。例如：

  Tio ĉi estas mia libro. Tio estas via kajero.

  这是我的书。那是你的笔记本。

  但是，在无需区分远近的情况下，例如，如果所要指称的是前面已提到过的一件事物或上文已说过的一个句子，则世界语中的指示代词的用法和汉语中的指示代词的用法截然相反：世界语习惯于使用tio而汉语则习惯于使用“这”。上面所举的两段对话中的tio就是这样的用法，所以都译成“这”。下面再举几个例子：

  Io falis sur mian kapon: tio estis ŝtonero. 有个东西落在我头上，这是一块小石头。

  Mi estas scivola, kiel tio finiĝos.  我很想知道，这件事怎样收场。

  Rapide mi faris el la ses alumetoj la sufikson “ET” kaj per tio mi ricevis laŭdon de Li Ming.

  我迅速的用六根火柴摆出后缀“ET”并以此得到李明的赞扬。

  Li donis al mi librojn: tio estas amika ago. 他给了我几本书：这是一个友好的行动。

  Se pluvo glaciiĝas kaj falas en formo de grajnoj, tio estas hajlo.

  如果雨结成冰并以颗粒状落下，这就是冰雹。

  La nepalanoj estas gaja popolo, kaj tio speguliĝas en iliaj kantoj.

  尼泊尔人是快活的民族，这反映在他们的歌曲中。

  Kaj kion scias, kion ne scias, kion faros, kion ne faros la kronprinco, tio ne estas via afero.

  王储知道什么、不知道什么、将要做什么、将要不做什么，这不是你的事。

  Iuj preferas helkolorajn vestojn, aliaj nigrajn; iuj vestas sin laŭ modo, aliaj vestas sin nur por komforto aŭ oportuneco: tio estas afero de persona gusto.

  有些人比较喜欢浅色衣服，有些人比较喜欢黑色衣服；有些人穿衣追求时髦，有些人穿衣只为舒适或方便：这是件个人爱好的事。

  Ke pli ol mil kongresanoj el diversaj landoj parolis unu saman lingvon kaj bone sin komprenas reciproke sen bezono de interpretistoj, ĉu tio ne bone pruvis la vivantecon kaj la utilecon de nia lingvo Esperanto?

  来自各国的一千多大会出席者说着同一种语言，不需要翻译就能完全相互了解，这难道还不充分证明我们的语言世界语是一种活着的、很有用的语言吗？

  总之，在无需区分远近的情况下使用指示代词时汉语和世界语的习惯明显不同：汉语总是倾向于使用“这”，而世界语则比较喜欢使用tio。所以当我们用手指着前面的一个单独的（不与另一同类事务并存的）事物发问时，汉语总是习惯说“这是什么？”而世界语则习惯说“Kio estas tio?”这一对应规律我们在进行世汉或汉世翻译时一定要加以注意并在译文中根据这一对应规律变换指示代词，否则你的译文就不是地道的汉语或地道的世界语。

                                                 返回目录