世界语学习

翻译研究

对电台的一篇新闻报道的语病分析

                                                                                                          王 崇 芳

昨天我写了《飞船升天话“lanĉi”》后，觉得还有一些话如骨鲠在喉，不吐不快。
我认为，代表国家发布新闻的国际广播电台和中国网的网页上的文字，应该尽量减少语言上毛病或错误，让人读起来不致感到别扭，否则会影响中国世界语界甚至国家的形象（不是有人提出要打造中国世界语界的品牌吗？）。就拿前天那篇国际广播电台的关于我国载人飞船首次成功升天的报道来说吧，虽然篇幅不长，但我细读起来，发现的语病竟有十处之多！这不能不使人感到惊讶。虽然我很忙，但为了引起有关人员的重视（希望他们能下到这里来看一看），还是愿意花一点时间把我认为值得商榷的地方指出来，和大家一同探讨。
首先，关于“lanĉi”这个词的不妥当用法，由于已经在我昨天的贴子中谈过了，这里就不赘述。下面我就按文字的先后顺序把我发现的其他语病一一列出：
1．“memesplorita kaj fabrikita”
从上下文可以推测到，这里所要表达的意思是“自行研制的”。我们先比较一下中国网的报道中的相应译法“projektitan kaj faritan de Ĉinio mem”。通过比较，人们不难发现这两种译法的优劣。电台的译法之所以不妥，因为只照字面翻译，没有动脑筋加以分析。“esplori”作“研究”讲时，是指对未认识的或未知的事物进行探索，而对于飞船来说，是设计而不是探索，所以宜用“projektita”代替“esplorita”。而“制造”一词用“fabriki”来译更为不妥。请看《世界语插图大词典》给“fabriki”下的定义：“produkti en fabriko”，而“fabriko”的定义是：“ejo, en kiu oni produktas pogrande komercajxojn”(成批生产商品的场所)。飞船既不是商品，更不能大批生产，所以，应把“fabrikitan”改为“faritan”。
2．“kunhoma kosmoŝipo”
“载人宇宙飞船”的“载人”译为“kunhoma”很别扭，为什么不采用更准确的“homporta”的译法？（中国网就是这样译的）。如果飞船中的乘员在飞船中呆的时间较长，“载人飞船”也可以译为“homlogxata spacoŝipo”。我的意思并不是说“kunhoma”译错了，而是认为不如“homporta”的译法好。顺便说一下，“宇宙飞船”在世界语中还有一个更通行的说法“spacoŝipo”，可供选择使用。
3．“La kosmoŝipo jam akurate flugis sur la planitan orbiton”
“akurate”这个词是什么意思？请先看PIV给“akurata”所下的定义：“Plenumanta promeson, servon, devon ks precize en la difinita tempo, je la interkonsentita horo”（在预定的或约定的时间准时履行诺言、提供服务、尽职责等）。《世界语汉语词典》把“akurata”译为“准时的”，“守时的”。但这句译文所要求表达的意思是“准确地”进入轨道，我认为宜用precize 或者就像中国网的译文中那样用“ĝuste”（Ĝi ĝuste enflugis la difinitan orbiton）来表达。另外，“la planitan orbiton”也不如“la (antaŭ)difinitan orbiton”译得准确。
4．“tio markas ke Ĉinio estas la tria lando en la mondo…”
这句话中应该改为：tio markas, ke Ĉinio jam fariĝis la tria lando en la mondo ...把“estas”改为“jam fariĝis”是必要的，这就突出地表明了载人飞船成功升天后的一个变化过程：原来不是，而现在是了。否则句意不清。
5．“kapabla por sendepende disvolvi kunhoman spacflugon”
“kapabla”后面应该直接接动词不定式，而不必用介词“por”。请看PIV中的“kapabla”下面的例句：“… esti kapabla plenumi”，“esti kapabla legi, skribi kaj kalkuli”。我们在写作翻译时，一定要时时查阅世界语原文词典，这是减少错误最好的方法。
6．“en la raketa lanĉa centro”
“火箭发射中心”应该译成“raketpafa centro”。原译如果按字面理解应该是“火箭的发射的中心”，因为从形式来看“raketa”和“lanĉa”都是分别直接修饰名词“centro”的。这与原文所要表达的“发射火箭的中心”的意思不符。
7．“En ĝi estas unu ĉina kosmonaŭto,…”
“ĝi”所应代表的词，离它太远了，而且中间出现了几个单数的名词，它们都可能成为“ĝi”所代表的对象。所以，为了使句意更明确，应把“ĝi”改为“la kosmoŝipo”。
8．“…, nomata Yang Liwei, 38-jar-aĝa”
“38-jar-aĝa”译得太累赘、太别扭了。年龄的表达法很多，只是这样的写法我还没有见过。为什么不译成“38 jarojn aĝa”或“38-jara”？后者更为简洁。
9．“Laŭ la plano, la kosmoŝipo flugas ĉirkaŭ la terglobo 14 cirklojn kaj post proksimume 21 horoj, surteriĝos sur la stepo de la Aŭtonoma Regiono de Interna Mongolio, norda Ĉinio.”
句中的“flugas”应改“flugos”。这可能是个笔误或打字错误，不过还是应该指出来，以引起校对和审阅的重视。
以上只是我个人的看法，不一定都正确，如果说得不对，欢迎朋友们提出不同意见，共同讨论，更希望电台的同道们来这里看一看，参与我们的讨论，以利大家提高世界语的语言水平。

附：两篇报道的原文

国际广播电台的报道：
“Antaŭtagmeze de la 15-a de oktobro, sukcese lanĉiĝis la ĉina unua memesplorita kaj fabrikita kunhoma kosmoŝipo "Ŝenzhou n. 5". La kosmoŝipo jam akurate flugis sur la planitan orbiton; tio markas ke Ĉinio estas la tria lando en la mondo, kapabla por sendepende disvolvi kunhoman spacflugon. La kosmoŝipo estas lanĉita en la raketa lanĉa centro en Jiuquan, nordokcidenta Ĉinio, per raketoj esploritaj kaj fabrikitaj de Ĉinio mem. En ĝi estas unu ĉina kosmonaŭto, nomata Yang Liwei, 38-jar-aĝa. Ĉina ŝtata prezidanto Hu Jintao rigardis ĉeloke la lanĉadon. Laŭ la plano, la kosmoŝipo flugas ĉirkaŭ la terglobo 14 cirklojn kaj post proksimume 21 horoj, surteriĝos sur la stepo de la Aŭtonoma Regiono de Interna Mongolio, norda Ĉinio. Post la novaĵoj ni pli detale konigos pri la lanĉado.”

中国网的报道：
“Ĉinio sukcese lanĉis sian homportan kosmoŝipon
Je la 9-a de la 15-a de oktobro Ĉinio sukcese lanĉis sian unuan homportan kosmoŝipon Ŝenzhou-5, projektitan kaj faritan de Ĉinio mem. La kosmoŝipo kun 1 kosmonaŭto estis lanĉita per transporta raketo Ĉangzheng 2-F. Ĝi ĝuste enflugis la difinitan orbiton. Ĝis la 13-a de tiu tago la kosmoŝipo jam 3-foje ĉirkaŭflugis la teron.”

附：

飞船升天话“lanĉi”

王崇芳

平时我因为忙，很少浏览世界语版的中国网和国际广播电台的的网页。昨天我国自行研制的宇宙飞船首次发射成功，我为之兴奋雀跃，便情不自禁地打开了国际广播电台的网页读到如下的报道：
“Antaŭtagmeze de la 15-a de oktobro, sukcese lanĉiĝis la ĉina unua memesplorita kaj fabrikita kunhoma kosmoŝipo "Ŝenzhou n. 5". La kosmoŝipo jam akurate flugis sur la planitan orbiton; tio markas ke Ĉinio estas la tria lando en la mondo, kapabla por sendepende disvolvi kunhoman spacflugon. La kosmoŝipo estas lanĉita en la raketa lanĉa centro en Jiuquan, nordokcidenta Ĉinio, per raketoj esploritaj kaj fabrikitaj de Ĉinio mem. En ĝi estas unu ĉina kosmonaŭto, nomata Yang Liwei, 38-jar-aĝa. Ĉina sxtata prezidanto Hu Jintao rigardis ĉeloke la lanĉadon. Laŭ la plano, la kosmoŝipo flugas ĉirkaŭ la terglobo 14 cirklojn kaj post proksimume 21 horoj, surteriĝos sur la stepo de la Aŭtonoma Regiono de Interna Mongolio, norda Ĉinio. Post la novaĵoj ni pli detale konigos pri la lanĉado.”

接着我又打开了世界语版的中国网，也读到了有关飞船成功升天的报道：
“Ĉinio sukcese lanĉis sian homportan kosmoŝipon
Je la 9-a de la 15-a de oktobro Ĉinio sukcese lanĉis sian unuan homportan kosmoŝipon Ŝenzhou-5, projektitan kaj faritan de Ĉinio mem. La kosmoŝipo kun 1 kosmonaŭto estis lanĉita per transporta raketo Ĉangzheng 2-F. Ĝi ĝuste enflugis la difinitan orbiton. Ĝis la 13-a de tiu tago la kosmoŝipo jam 3-foje ĉirkaŭflugis la teron.”

在这两篇报道中都共同用到了一个世界语单词“lanĉi”（“La kosmoŝipo estas lanĉita en la raketa lanĉa centro en Jiuquan”和“Ĉinio sukcese lanĉis sian unuan homportan kosmoŝipon Ŝenzhou-5”）。很显然，这里的“lanĉi”是作为汉语的“发射”的世界语对译词来使用的。我认为这样的译法是值得商榷的。
首先我们来看看《世界语插图大词典》（PIV）是怎样解释“lanĉi”这个词的词义和用法的：1. Forlasi unuafoje al la ago de fizikaj fortoj konstruaĵon (ŝipon, balonon, ponton ktp), provante ties fortikecon kaj funkciivon. 2. Forlasi al la ĝenerala uzado novaĵon (vorton, verkon, dancon, modon ktp), provante ties sukcesivon. 前者的意思大致是“首次投入使用（建筑物，船舶，气球　桥梁等），以试验其性能”，后者是“推广或推行一件新事物，看其是否适用或是否能被普遍接受，如推广使用一个新词，推荐一部作品，提倡跳一种舞蹈等”。根本没有相当于汉语“发射”这个词所包含的词义。我猜想，之所以在两则报道中都使用了“lanĉi”这个词来译“发射”，可能有两个原因，一是受英语“launch”的影响，二可能是因为看到了中国世界语出版社出版的《世界语汉语词典》在“lanĉi”词条的第一义项中收有“lanĉi artsateliton 发射人造地球卫星”这样的例句，就觉得用“lanĉi”来对译“发射”是稳妥的了。可是，这个例句的用法并不规范。
其实，在世界语中并不缺少用来表达“发射”的语言手段。拙编《汉语世界语大词典》就给“发射”这个词列出了四个对译词及一些用例：

【发射】 pafi; ĵeti; eligi; elsendi: ～火箭 pafi [ĵeti] raketon / ～导弹 pafi [ĵeti] misilon / ～人造卫星 ĵeti artefaritan sateliton / ～炮弹 pafi obuson / ～电波 eligi [elsendi] elektrajn ondojn

用“pafi”来译“发射”，这是很容易理解的，因为“raketo”本身就是一种“pafaĵo”（请看PIV中“raketo”条中的定义），那么用“ĵeti”来译“发射”有根据吗？有啊。请看PIV中p.574上“malkovri”下的一个例句：“Niaj observ-aviadiloj malkovris la bazojn de ĵetado de la raketoj.”（我们的侦察飞机发现了火箭发射基地。注：此例句也被收在《世界语汉语词典》中）

下面是我在互联网上搜索到的一些和“发射”有关的例句，供朋友们参考。

Sabaton nokte la israela armeo atakis la urbon Gaza de kie raketoj estis pafitaj kontraŭ kibuco.

-Hamas aktivisto estis mortigita per raketoj pafitaj de israela helikoptero.

Frumatene Usono ekpafis raketojn al Irako, kiu rebatis sendante SCUD raketojn kaj senpilotajn flugmaŝinetojn al Kuvajto.

Akcidento en la tria prototipo de la brazila spacoraketo, kiu estus sendota al spaco post tri tagojn, provokis ties eksplodon, mortigante almenaŭ 21 homojn kaj vundante kelkdekojn en la aerospaca bazo Alkantaro (nordo de la lando, proksime al la ekvatoro).

顺便说一下，这两篇报道中，尤其是电台的那篇报道，还存在一些其他值得商榷的地方。如果我有时间或有兴致的话，也许我会再写一篇的，但我也在想，我写这样的东西值得吗？他们会到这里来眼睛向下地看一看吗？

                                                                    返回目录